ویکی‌پدیا

تانتالم

یکی از عنصرهای جدول تناوبی عنصرها

تانتالیوم (به انگلیسی: Tantalum) عنصر شیمیایی است که با نشان Ta و عدد اتمی ۷۳ در جدول تناوبی وجود دارد. تانتالیوم فلزی واسطه براق، سخت، کمیاب و به رنگ آبی خاکستری است. سنگین، انعطاف‌پذیر، بسیار سخت، به‌شدت در برابر اسیدها مقاوم و از هدایت الکتریکی و حرارتی خوبی برخوردار می‌باشد. این فلز در دماهای زیر ۱۵۰ درجه سانتیگراد، کاملاً از حملات شیمیایی مصون است و فقط توسط اسید هیدروفلوئوریک، محلول‌های اسیدی حاوی یون فلورید و گوگرد تری‌اکسید آزاد مورد حمله قرار می‌گیرد. تنها نقطه ذوب تنگستن و رنیم از این عنصر بیشتر است (نقطه ذوب K 3290 و نقطه جوش K 5731). در کانی تانتالیت وجود دارد. به دلیل عدم واکنش تانتالیوم با مایعات بدن، در وسایل جراحی و پیوندها بکار می‌رود.پنتاگون واردات این عنصر را از ایران، کره شمالی ،روسیه ، چین ممنوع کرده‌است[۴]

تانتال، 73Ta
تانتال
تلفظ‎/ˈtæntələm/‎ ​(TAN-təl-əm)
ظاهرgray blue
جرم اتمی استاندارد (Ar، استاندارد)۱۸۰٫۹۴۷۸۸(۲)[۱]
تانتال در جدول تناوبی
Element 1: هیدروژن (H), Other non-metal
Element 2: هلیوم (He), Noble gas
Element 3: لیتیم (Li), Alkali metal
Element 4: برلیم (Be), Alkaline earth metal
Element 5: بور (B), Metalloid
Element 6: کربن (C), Other non-metal
Element 7: نیتروژن (N), Halogen
Element 8: اکسیژن (O), Halogen
Element 9: فلوئور (F), Halogen
Element 10: نئون (Ne), Noble gas
Element 11: سدیم (Na), Alkali metal
Element 12: منیزیم (Mg), Alkaline earth metal
Element 13: آلومینیم (Al), Other metal
Element 14: سیلسیم (Si), Metalloid
Element 15: فسفر (P), Other non-metal
Element 16: گوگرد (S), Other non-metal
Element 17: کلر (Cl), Halogen
Element 18: آرگون (Ar), Noble gas
Element 19: پتاسیم (K), Alkali metal
Element 20: کلسیم (Ca), Alkaline earth metal
Element 21: اسکاندیم (Sc), Transition metal
Element 22: تیتانیم (Ti), Transition metal
Element 23: وانادیم (V), Transition metal
Element 24: کروم (Cr), Transition metal
Element 25: منگنز (Mn), Transition metal
Element 26: آهن (Fe), Transition metal
Element 27: کبالت (Co), Transition metal
Element 28: نیکل (Ni), Transition metal
Element 29: مس (Cu), Transition metal
Element 30: روی (Zn), Other metal
Element 31: گالیم (Ga), Other metal
Element 32: ژرمانیم (Ge), Metalloid
Element 33: آرسنیک (As), Metalloid
Element 34: سلنیم (Se), Other non-metal
Element 35: برم (Br), Halogen
Element 36: کریپتون (Kr), Noble gas
Element 37: روبیدیم (Rb), Alkali metal
Element 38: استرانسیم (Sr), Alkaline earth metal
Element 39: ایتریم (Y), Transition metal
Element 40: زیرکونیم (Zr), Transition metal
Element 41: نیوبیم (Nb), Transition metal
Element 42: مولیبدن (Mo), Transition metal
Element 43: تکنسیم (Tc), Transition metal
Element 44: روتنیم (Ru), Transition metal
Element 45: رودیم (Rh), Transition metal
Element 46: پالادیم (Pd), Transition metal
Element 47: نقره (Ag), Transition metal
Element 48: کادمیم (Cd), Other metal
Element 49: ایندیم (In), Other metal
Element 50: قلع (Sn), Other metal
Element 51: آنتیموان (Sb), Metalloid
Element 52: تلوریم (Te), Metalloid
Element 53: ید (I), Halogen
Element 54: زنون (Xe), Noble gas
Element 55: سزیم (Cs), Alkali metal
Element 56: باریم (Ba), Alkaline earth metal
Element 57: لانتان (La), Lanthanoid
Element 58: سریم (Ce), Lanthanoid
Element 59: پرازئودیمیم (Pr), Lanthanoid
Element 60: نئودیمیم (Nd), Lanthanoid
Element 61: پرومتیم (Pm), Lanthanoid
Element 62: ساماریم (Sm), Lanthanoid
Element 63: اروپیم (Eu), Lanthanoid
Element 64: گادولینیم (Gd), Lanthanoid
Element 65: تربیم (Tb), Lanthanoid
Element 66: دیسپروزیم (Dy), Lanthanoid
Element 67: هولمیم (Ho), Lanthanoid
Element 68: اربیم (Er), Lanthanoid
Element 69: تولیم (Tm), Lanthanoid
Element 70: ایتربیم (Yb), Lanthanoid
Element 71: لوتتیم (Lu), Lanthanoid
Element 72: هافنیم (Hf), Transition metal
Element 73: تانتال (Ta), Transition metal
Element 74: تنگستن (W), Transition metal
Element 75: رنیم (Re), Transition metal
Element 76: اوسمیم (Os), Transition metal
Element 77: ایریدیم (Ir), Transition metal
Element 78: پلاتین (Pt), Transition metal
Element 79: طلا (Au), Transition metal
Element 80: جیوه (Hg), Other metal
Element 81: تالیم (Tl), Other metal
Element 82: سرب (Pb), Other metal
Element 83: بیسموت (Bi), Other metal
Element 84: پولونیم (Po), Other metal
Element 85: آستاتین (At), Metalloid
Element 86: رادون (Rn), Noble gas
Element 87: فرانسیم (Fr), Alkali metal
Element 88: رادیم (Ra), Alkaline earth metal
Element 89: آکتینیم (Ac), Actinoid
Element 90: توریم (Th), Actinoid
Element 91: پروتاکتینیم (Pa), Actinoid
Element 92: اورانیم (U), Actinoid
Element 93: نپتونیم (Np), Actinoid
Element 94: پلوتونیم (Pu), Actinoid
Element 95: امریسیم (Am), Actinoid
Element 96: کوریم (Cm), Actinoid
Element 97: برکلیم (Bk), Actinoid
Element 98: کالیفرنیم (Cf), Actinoid
Element 99: اینشتینیم (Es), Actinoid
Element 100: فرمیم (Fm), Actinoid
Element 101: مندلیفیم (Md), Actinoid
Element 102: نوبلیم (No), Actinoid
Element 103: لارنسیم (Lr), Actinoid
Element 104: رادرفوردیم (Rf), Transition metal
Element 105: دوبنیم (Db), Transition metal
Element 106: سیبورگیم (Sg), Transition metal
Element 107: بوهریم (Bh), Transition metal
Element 108: هاسیم (Hs), Transition metal
Element 109: مایتنریم (Mt)
Element 110: دارمشتادیم (Ds)
Element 111: رونتگنیم (Rg)
Element 112: کوپرنیسیم (Cn), Other metal
Element 113: نیهونیم (Nh)
Element 114: فلروویم (Fl)
Element 115: مسکوویم (Mc)
Element 116: لیورموریم (Lv)
Element 117: تنسین (Ts)
Element 118: اوگانسون (Og)
 Nb
↑
Ta
↓
Db
هافنیم ← تانتال → تنگستن
عدد اتمی (Z)73
گروهگروه ۵
دورهدوره 6
بلوکبلوک-d
دسته Transition metal
آرایش الکترونی[Xe] 4f14 5d3 6s2
2, 8, 18, 32, 11, 2
ویژگی‌های فیزیکی
فاز در STPجامد
نقطه ذوب3290 K ​(3017 °C, ​5463 °F)
نقطه جوش5731 K ​(5458 °C, ​9856 °F)
چگالی (near r.t.)16.69 g/cm3
در حالت مایع (at m.p.)15 g/cm3
حرارت همجوشی36.57 kJ/mol
آنتالپی تبخیر 732.8 kJ/mol
ظرفیت حرارتی مولی25.36 J/(mol·K)
فشار بخار
فشار (Pa) ۱ ۱۰ ۱۰۰ ۱ K ۱۰ K ۱۰۰ K
در دمای (K) 3297 3597 3957 4395 4939 5634
ویژگی‌های اتمی
عدد اکسایش−3, −1, +1, +2, +3, +4, +5 (یک اکسید اسیدی ملایم)
الکترونگاتیویمقیاس پائولینگ: 1.5
انرژی یونش
  • 1st: 761 kJ/mol
  • 2nd: 1500 kJ/mol
شعاع اتمیempirical: 146 pm
شعاع کووالانسی pm 170±8
Color lines in a spectral range
خط طیف نوری تانتال
دیگر ویژگی ها
ساختار بلوری ​α-Ta: body-centered cubic
β-Ta: tetragonal[۲]
[[پرونده:α-Ta: body-centered cubic
β-Ta: tetragonal[۲]|frameless|جایگزین=α-Ta: body-centered cubic
β-Ta: tetragonal[۲] crystal structure for تانتال|ایستاده=0.23]]
سرعت صوت thin rod3400 m/s (at 20 °C)
انبساط حرارتی6.3 µm/(m·K) (at 25 °C)
رسانندگی گرمایی57.5 W/(m·K)
رسانش الکتریکی131 n Ω·m (at 20 °C)
رسانش مغناطیسیپارامغناطیس[۳]
مدول یانگ186 GPa
مدول برشی69 GPa
مدول حجمی200 GPa
نسبت پواسون0.34
سختی موس6.5
سختی ویکرز873 MPa
سختی برینل800 MPa
شماره ثبت سی‌ای‌اس7440-25-7
ایزوتوپ‌های تانتال
ایزوتوپ فراوانی نیمه‌عمر (t۱/۲) حالت فروپاشی محصول
177Ta syn 56.56 h ε 1.166 177Hf
178Ta syn 2.36 h ε 1.910 178Hf
179Ta syn 1.82 a ε 0.110 179Hf
180Ta syn 8.125 h ε 0.854 180Hf
β− 0.708 180W
180mTa 0.012% >1.2×1015 y
(not observed) 		ε 0.929 180Hf
β− 0.783 180W
IT 0.075 180Ta
181Ta 99.988% 181Ta ایزوتوپ پایدار است که 108 نوترون دارد
182Ta syn 114.43 d β− 1.814 182W
183Ta syn 5.1 d β− 1.070 183W
| منابع

تاریخچه

ویرایش

تانتالم در سال ۱۸۰۲ توسط آندرس گوستاف اکه‌برگ در سوئد کشف شد و در سال ۱۸۲۰، به‌وسیلهٔ یاکوب برسلیوس جداسازی شد. بسیاری از شیمیدانان معاصر تا سال ۱۸۴۴ تصور می‌کردند نیوبیم و تانتالم عناصری مشابه هستند تا اینکه پس از سال ۱۸۶۶ محققان اثبات کردند اسیدهای نیوبیم و تانتالم ترکیباتی متفاوت می‌باشند.

محققان در ابتدا فقط توانستند نوع ناخالص این فلز را جدا کنند و اولین شکل نسبتاً خالص و انعطاف‌پذیر این فلز در سال ۱۹۰۳ به‌وسیلهٔ ورنر فون بولتون تولید شد. پیش از تنگستن از سیم‌های باریک تانتالم در لامپ استفاده می‌شد. نام این عنصر از نام تانتالوس، پدر نایوبی در اسطوره‌شناسی یونانی گرفته شده که پس از مرگ مجازات شد به‌ صورتیکه با میوه‌هایی رسیده بالای سرخود محکوم به ایستادن تا زانو در آب بود و هر دو حالت برای همیشه او را به هوس می‌انداخت؛ اگر برای نوشیدن آب خم شود، سطح آب پایین می‌رود و اگر برای چیدن میوه اقدام کند شاخه‌ها از دسترس او دور می‌شوند. این حالت مشابه خصوصیت عمومی واکنش‌ناپذیری تانتالم به حساب می‌آید. این عنصر در کنار معرفها قرار می‌گیرد، ولی تحت تأثیر آنها واقع نمی‌شود.

استخراج

ویرایش

تانتالم، در کانی تانتالیت و اوکسنیت و سایر کانی‌ها (سامارسکیت و فرگوسونیت) یافت می‌شود. کانی‌های تانتالم در استرالیا، برزیل، کانادا، جمهوری دموکراتیک کنگو، موزامبیک، نیجریه، پرتقال و تایلند استخراج می‌شوند. تانتالیت اکثراً به همراه کلمبیت در سنگ معدنی به نام کلتان وجود دارد مراحل پیچیده‌ای برای جداسازی تانتالم از نیوبیم بکار گرفته می‌شود. برای تولید تجاری این عنصر باید از یکی از روشهای متفاوت این کار استفاده نمود، مثلاً الکترولیز فلوروتنتالات پتاسیم مذاب، کاهش فلوروتنتالات پتاسیم با سدیم یا به‌وسیلهٔ واکنش کاربید تانتالم با اکسید تانتالم. تانتالم همچنین یک محصول جانبی از استخراج قلع می‌باشد.

کاربردها

ویرایش
 
تانتالیوم

کاربرد اصلی تانتالم، به‌صورت پودر فلزی در تولید قطعات الکترونیکی، عمدتاً خازنهای تانتالم می‌باشد. موارد استفاده از خازنهای تانتالم، بیشتر در تلفن‌های سیار، پیجرها، رایانه‌ها و الکترونیک موتوری است. از تانتالم همچنین جهت تولید آلیاژهای مختلفی که دارای نقاط ذوب بالا، مقاومت و انعطاف‌پذیری هستند، استفاده می‌شود.

تانتالم با عناصر دیگر آلیاژهایی می‌سازد که در تولید ابزارهای کاربید برای وسایل فلزکاری و در تولید ابر آلیاژها برای قطعات موتورهای جت، ابزار فرایندهای شیمیایی، رآکتورهای هسته‌ای و قطعات موشک بکار می‌روند. این فلز، انعطاف‌پذیر بوده و می‌توان آن را به شکل سیمهای ظریفی تبدیل نمود که به‌عنوان یک افروزه جهت تبخیر فلزاتی همچون آلومینیوم بکار می‌روند.

چون در برابر واکنش مایعات بدن مصون است و تحریک کننده نیز نمی‌باشد، در ساخت وسایل جراحی کاربرد وسیعی دارد. از اکسید تانتالم برای ساخت شیشه‌هایی با ضریب شکست بالا جهت لنز دوربین استفاده می‌شود. علاوه بر اینها از این فلز در تولید قسمتهای کوره خلأ استفاده می‌گردد.

ایزوتوپ‌ها

ویرایش

تانتالم به‌طور طبیعی دارای دو ایزوتوپ می‌باشد، Ta-181 که ایزوتوپی پایدار است و Ta-180 که ایزوتوپ رادیواکتیو است که خیلی سریع به یک ایزومر هسته‌ای با نیم عمر بیش از ۱۵ ۱۰ سال تبدیل می‌شود.[۵]

هشدارها

ویرایش

ترکیبات دارای تانتالم به‌ندرت مشکل ساز بوده. اما باید آن را سمی به حساب آورد. شواهدی مبنی بر تومور زایی ترکیبات تانتالم وجود دارد و گرده فلز آن، خطر انفجار و احتراق در پی دارد.

خواص فیزیکی عنصر تانتال

ویرایش
  • عدد اتمی: ۷۳
  • جرم اتمی: ۱۸۰٫۹۴۷۹
  • نقطه ذوب: C° ۳۰۱۷
  • نقطه جوش: C° ۵۴۵۸
  • شعاع اتمی: Å ۲٫۰۹
  • ظرفیت: ۵
  • رنگ: خاکستری
  • حالت استاندارد: جامد

منابع

ویرایش
  1. ↑ Meija, J.; et al. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". شیمی محض و کاربردی(نشریه). 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.
  2. ↑ Moseley, P. T.; Seabrook, C. J. (1973). "The crystal structure of β-tantalum". Acta Crystallographica Section B Structural Crystallography and Crystal Chemistry. 29 (5): 1170–1171. doi:10.1107/S0567740873004140. ISSN 0567-7408.
  3. ↑ Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Handbook of Chemistry and Physics 81st edition, CRC press.
  4. ↑ https://www.webelements.com/tantalum/
  5. ↑ https://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Ta.html

Wikipedia contributors, "Tantalum," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wiki.x.io/w/index.php?title=Tantalum&oldid=206680598

 
معنای تانتالم را در ویکی‌واژه، واژه‌نامهٔ آزاد، ببینید.
 

این یک مقالهٔ خرد شیمی است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

برگرفته از «https://fa.wiki.x.io/w/index.php?title=تانتالم&oldid=38917914»