تلوریم

تلوریم شبه فلزی با عدد اتمی ۵۲ می‌باشد، این عنصر درصد فراوانی کمی در پوسته زمین دارد و ریشه نام آن تلور در زبان یونانی به معنای زمین یا نشأت گرفته از زمین می‌باشد.

تلوریم، ₅₂Te

تلوریم
تلفظ	‎/tɪˈljʊəriəm/‎ ​(tə-LEWR-ee-əm)
ظاهر	خاکستری-نقره‌ای درخشان(بلورین) پودر قهوه‌ای-سیاه(آمورف)
جرم اتمی استاندارد (Ar، استاندارد)	۷۰۰۲۱۲۷۶۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۱۲۷٫۶۰(۳)
تلوریم در جدول تناوبی
Se ↑ Te ↓ Po آنتیموان ← تلوریم → ید
عدد اتمی (Z)	52
گروه	گروه ۱۶ (کالکوژن)
دوره	دوره 5
بلوک	بلوک-p
دسته	Metalloid
آرایش الکترونی	[Kr] 4d10 5s2 5p4
لایه الکترونی	2, 8, 18, 18, 6
ویژگی‌های فیزیکی
فاز در STP	جامد
نقطه ذوب	722.66 K ​(449.51 °C, ​841.12 °F)
نقطه جوش	1261 K ​(988 °C, ​1810 °F)
چگالی (near r.t.)	6.24 g/cm3
در حالت مایع (at m.p.)	5.70 g/cm3
حرارت همجوشی	17.49 kJ/mol
آنتالپی تبخیر	114.1 kJ/mol
ظرفیت حرارتی مولی	25.73 J/(mol·K)
فشار بخار فشار (Pa) ۱ ۱۰ ۱۰۰ ۱ K ۱۰ K ۱۰۰ K در دمای (K)     (775) (888) 1042 1266
ویژگی‌های اتمی
عدد اکسایش	−2, −1, +1, +2, +3, +4, +5, +6 (یک اکسید اسیدی ملایم)
الکترونگاتیوی	مقیاس پائولینگ: 2.1
انرژی یونش	1st: 869.3 kJ/mol 2nd: 1790 kJ/mol 3rd: 2698 kJ/mol
شعاع اتمی	empirical: 140 pm
شعاع کووالانسی	pm 138±4
شعاع واندروالسی	206 pm
خط طیف نوری تلوریم
دیگر ویژگی ها
ساختار بلوری	​hexagonal [[پرونده:hexagonal|frameless|جایگزین=Hexagonal crystal structure for تلوریم|ایستاده=0.23]]
سرعت صوت thin rod	2610 m/s (at 20 °C)
رسانندگی گرمایی	(1.97–3.38) W/(m·K)
رسانش مغناطیسی	دیامغناطیس
مدول یانگ	43 GPa
مدول برشی	16 GPa
مدول حجمی	65 GPa
سختی موس	2.25
سختی برینل	180 MPa
شماره ثبت سی‌ای‌اس	13494-80-9
ایزوتوپ‌های تلوریم
ایزوتوپ فراوانی نیمه‌عمر (t۱/۲) حالت فروپاشی محصول 120Te 0.09% >2.2×1016y ε ε 1.701 120Sn 121Te syn 16.78 d ε 1.040 121Sb 122Te 2.55% 122Te ایزوتوپ پایدار است که 70 نوترون دارد 123Te 0.89% >1.0×1013 y ε 0.051 123Sb 124Te 4.74% 124Te ایزوتوپ پایدار است که 72 نوترون دارد 125Te 7.07% 125Te ایزوتوپ پایدار است که 73 نوترون دارد 126Te 18.84% 126Te ایزوتوپ پایدار است که 74 نوترون دارد 127Te syn 9.35 h β− 0.698 127I 128Te 31.74% 2.2×1024 y β−β− 0.867 128Xe 129Te syn 69.6 min β− 1.498 129I 130Te 34.08% 7.9×1020 y β−β− 2.528 130Xe

تاریخچه

در سال ۱۷۸۲ رایش اشتاین بازرس معادن تراسیلوانیا از یک کانی ِ طلا ماده‌ای استخراج کرد که شبیه آنتیموان بود. برگمان که این کانی را آزمایش کرد ثابت کرد که این ماده انتیموان نیست لیکن با مقداری از این ماده که در اختیار داشت، نتوانست چیز بیشتری دربارهٔ این عنصر به ظاهر جدید کشف کند. به سال ۱۷۸۹ کیتابل نیز این عنصر را کشف کرد به سال ۱۸۹۸ کلاپروت به این کشف‌ها توجه کرد و وجود این عنصر را تأیید و آن را تلوریم نامید.

نام

از آنجا که تعدادی از عناصر از روی جرم‌های سماوی نامگذاری شده بود، کلاپروت اندیشید که حالا نوبت زمین است که باید به افتخارش عنصری نامگذاری کند نام تلوریوم از نام لاتین تلوس، تلوریس به معنی زمین گرفته شده‌است

مشخصات

VIA تلوریوم عنصری غیر فلزی با خواص بسیاری شبیه به سلنیم و گوگرد با عدد اتمی ۵۲؛ در گروه دوره پنجم جدول تناوبی جای دارد. جرم اتمی ۱۲۷٫۶۰؛ ظرفیتها ۴ و ۶ دارای هشت ایزتوپ پایدار است. از شبه‌فلزات کمیاب است.

خواص

سفید نقره‌ای شکننده، جامد جلادار با مشخصات فلزی. چگالی ۶٫۲۴ گرم بر سانتیمتر مکعب(۳۰ سانتی گراد) سختی ۲٫۳ مو، نقطه ذوب ۴۵۰ درجه سانتی گراد، نقطه جوش ۹۹۰ درجه سانتی گراد. با اسید سولفوریک، اسید نیتریک، هیدروکسید پتاسیم و محلول سیانید پتاسیم واکنش می‌دهد؛ در آب نامحلول است. بوی آن نظیر سیر است؛ می‌تواند سبب ریزش مو شود. از نیم رسانای نوع پی است و رسانایی آن نسبت به نور حساس است.

منبع تولید

از لایه‌ای که در تصفیه الکترولیتی مس و سرب حاصل شده‌است.

طرز تهیه

احیای اکسید تلوریک با دی‌اکسید گوگرد؛ به کمک حل کردن اکسید در محلول هیدروکسید سدیم و به صورت روکش درآوردن فلز.

احتیاط

تنفس آن سمی است. خورنده ۰٫۱ میلی‌گرم در متر مکعب هوا

کاربرد

آلیاژ ها؛ عامل سخت‌کننده ثانوی لاستیک؛ تولید آهن و فولاد ضدزنگ ریختگی؛ عامل رنگ‌کننده در سرامیک و شیشه؛ دستگاه‌های ترموالکتریک؛ کاتالیزور؛ باتری‌های ذخیره در سفینه‌ها

منابع

کتاب فرهنگ عناصر نوشته سید رضا آقاپور مقدم