ویکی‌پدیا

پروتاکتینیم

یکی از عنصرهای جدول تناوبی عنصرها

پروتاکتینیوم عنصر ۹۱ با معادل انگلیسی Protactinium و نماد: Pa است.

پروتاکتینیم، 91Pa
پروتاکتینیم
تلفظ‎/ˌproʊtækˈtɪniəm/‎ ​(PROH-tak-TIN-ee-əm)
ظاهردرخشان, نقره‌ای
جرم اتمی استاندارد (Ar، استاندارد)۲۳۱٫۰۳۵۸۸(۱)[۱]
پروتاکتینیم در جدول تناوبی
Element 1: هیدروژن (H), Other non-metal
Element 2: هلیوم (He), Noble gas
Element 3: لیتیم (Li), Alkali metal
Element 4: برلیم (Be), Alkaline earth metal
Element 5: بور (B), Metalloid
Element 6: کربن (C), Other non-metal
Element 7: نیتروژن (N), Halogen
Element 8: اکسیژن (O), Halogen
Element 9: فلوئور (F), Halogen
Element 10: نئون (Ne), Noble gas
Element 11: سدیم (Na), Alkali metal
Element 12: منیزیم (Mg), Alkaline earth metal
Element 13: آلومینیم (Al), Other metal
Element 14: سیلسیم (Si), Metalloid
Element 15: فسفر (P), Other non-metal
Element 16: گوگرد (S), Other non-metal
Element 17: کلر (Cl), Halogen
Element 18: آرگون (Ar), Noble gas
Element 19: پتاسیم (K), Alkali metal
Element 20: کلسیم (Ca), Alkaline earth metal
Element 21: اسکاندیم (Sc), Transition metal
Element 22: تیتانیم (Ti), Transition metal
Element 23: وانادیم (V), Transition metal
Element 24: کروم (Cr), Transition metal
Element 25: منگنز (Mn), Transition metal
Element 26: آهن (Fe), Transition metal
Element 27: کبالت (Co), Transition metal
Element 28: نیکل (Ni), Transition metal
Element 29: مس (Cu), Transition metal
Element 30: روی (Zn), Other metal
Element 31: گالیم (Ga), Other metal
Element 32: ژرمانیم (Ge), Metalloid
Element 33: آرسنیک (As), Metalloid
Element 34: سلنیم (Se), Other non-metal
Element 35: برم (Br), Halogen
Element 36: کریپتون (Kr), Noble gas
Element 37: روبیدیم (Rb), Alkali metal
Element 38: استرانسیم (Sr), Alkaline earth metal
Element 39: ایتریم (Y), Transition metal
Element 40: زیرکونیم (Zr), Transition metal
Element 41: نیوبیم (Nb), Transition metal
Element 42: مولیبدن (Mo), Transition metal
Element 43: تکنسیم (Tc), Transition metal
Element 44: روتنیم (Ru), Transition metal
Element 45: رودیم (Rh), Transition metal
Element 46: پالادیم (Pd), Transition metal
Element 47: نقره (Ag), Transition metal
Element 48: کادمیم (Cd), Other metal
Element 49: ایندیم (In), Other metal
Element 50: قلع (Sn), Other metal
Element 51: آنتیموان (Sb), Metalloid
Element 52: تلوریم (Te), Metalloid
Element 53: ید (I), Halogen
Element 54: زنون (Xe), Noble gas
Element 55: سزیم (Cs), Alkali metal
Element 56: باریم (Ba), Alkaline earth metal
Element 57: لانتان (La), Lanthanoid
Element 58: سریم (Ce), Lanthanoid
Element 59: پرازئودیمیم (Pr), Lanthanoid
Element 60: نئودیمیم (Nd), Lanthanoid
Element 61: پرومتیم (Pm), Lanthanoid
Element 62: ساماریم (Sm), Lanthanoid
Element 63: اروپیم (Eu), Lanthanoid
Element 64: گادولینیم (Gd), Lanthanoid
Element 65: تربیم (Tb), Lanthanoid
Element 66: دیسپروزیم (Dy), Lanthanoid
Element 67: هولمیم (Ho), Lanthanoid
Element 68: اربیم (Er), Lanthanoid
Element 69: تولیم (Tm), Lanthanoid
Element 70: ایتربیم (Yb), Lanthanoid
Element 71: لوتتیم (Lu), Lanthanoid
Element 72: هافنیم (Hf), Transition metal
Element 73: تانتال (Ta), Transition metal
Element 74: تنگستن (W), Transition metal
Element 75: رنیم (Re), Transition metal
Element 76: اوسمیم (Os), Transition metal
Element 77: ایریدیم (Ir), Transition metal
Element 78: پلاتین (Pt), Transition metal
Element 79: طلا (Au), Transition metal
Element 80: جیوه (Hg), Other metal
Element 81: تالیم (Tl), Other metal
Element 82: سرب (Pb), Other metal
Element 83: بیسموت (Bi), Other metal
Element 84: پولونیم (Po), Other metal
Element 85: آستاتین (At), Metalloid
Element 86: رادون (Rn), Noble gas
Element 87: فرانسیم (Fr), Alkali metal
Element 88: رادیم (Ra), Alkaline earth metal
Element 89: آکتینیم (Ac), Actinoid
Element 90: توریم (Th), Actinoid
Element 91: پروتاکتینیم (Pa), Actinoid
Element 92: اورانیم (U), Actinoid
Element 93: نپتونیم (Np), Actinoid
Element 94: پلوتونیم (Pu), Actinoid
Element 95: امریسیم (Am), Actinoid
Element 96: کوریم (Cm), Actinoid
Element 97: برکلیم (Bk), Actinoid
Element 98: کالیفرنیم (Cf), Actinoid
Element 99: اینشتینیم (Es), Actinoid
Element 100: فرمیم (Fm), Actinoid
Element 101: مندلیفیم (Md), Actinoid
Element 102: نوبلیم (No), Actinoid
Element 103: لارنسیم (Lr), Actinoid
Element 104: رادرفوردیم (Rf), Transition metal
Element 105: دوبنیم (Db), Transition metal
Element 106: سیبورگیم (Sg), Transition metal
Element 107: بوهریم (Bh), Transition metal
Element 108: هاسیم (Hs), Transition metal
Element 109: مایتنریم (Mt)
Element 110: دارمشتادیم (Ds)
Element 111: رونتگنیم (Rg)
Element 112: کوپرنیسیم (Cn), Other metal
Element 113: نیهونیم (Nh)
Element 114: فلروویم (Fl)
Element 115: مسکوویم (Mc)
Element 116: لیورموریم (Lv)
Element 117: تنسین (Ts)
Element 118: اوگانسون (Og)
 Pr
↑
Pa
↓
(Uqu)
توریم ← پروتاکتینیم → اورانیوم
عدد اتمی (Z)91
گروهn/a
دورهدوره 7
بلوکبلوک-f
دسته Actinide
آرایش الکترونی[Rn] 5f2 6d1 7s2
2, 8, 18, 32, 20, 9, 2
ویژگی‌های فیزیکی
فاز در STPجامد
نقطه ذوب1841 K ​(1568 °C, ​2854 °F)
نقطه جوش? 4300 K ​(? 4027 °C, ​? 7280 °F)
چگالی (near r.t.)15.37 g/cm3
حرارت همجوشی12.34 kJ/mol
آنتالپی تبخیر 481 kJ/mol
ویژگی‌های اتمی
عدد اکسایش+2, +3, +4, +5 (a weakly basic اکسید)
الکترونگاتیویمقیاس پائولینگ: 1.5
انرژی یونش
  • 1st: 568 kJ/mol
شعاع اتمیempirical: 163 pm
شعاع کووالانسی pm 200
Color lines in a spectral range
خط طیف نوری پروتاکتینیم
دیگر ویژگی ها
ساختار بلوری ​tetragonal[۲]
[[پرونده:tetragonal[۲]|frameless|جایگزین=Tetragonal[۲] crystal structure for پروتاکتینیم|ایستاده=0.23]]
رسانندگی گرمایی47 W/(m·K)
رسانش الکتریکی177 n Ω·m (at 0 °C)
رسانش مغناطیسیپارامغناطیس[۳]
شماره ثبت سی‌ای‌اس7440-13-3
ایزوتوپ‌های پروتاکتینیم
ایزوتوپ فراوانی نیمه‌عمر (t۱/۲) حالت فروپاشی محصول
229Pa syn 1.4 d α 5.58 225Ac
230Pa syn 17.4 d ε 1.310 230Th
β− 0.563 230U
231Pa ~100% 32760 y α 5.149 227Ac
232Pa syn 1.31 d β− 0.31 232U
233Pa syn 26.967 d β− 0.571 233U
234mPa ایزوتوپ پرتوزای ناچیز 1.17 min β− 2.29 234U
IT 0.0694 234Pa
234Pa ایزوتوپ پرتوزای ناچیز 6.75 h β− 0.23 234U
| منابع
پروتاکتینیوم در جدول تناوبی

تاریخچه

ویرایش

این عنصر رادیو اکتیو به سال ۱۹۱۷ توسط هان و لیزه مایتنر و به‌طور جداگانه در سال ۱۹۱۸ توسط سادی و کرنستون کشف شد. این عنصر را سرچشمه آکتینیم می‌دانند که توسط نشر ذره آلفا تولید می‌شود. ابتدا به پیشنهاد اسفتن مایر و به افتخار مایتنر قرار بود نام آن «لیزونیوم» یا «لیزوتونیوم» نامیده شود.[۴]

ریشه نام

ویرایش

پروتاکتینیم یعنی نخستین اکتینیم (نام یونانی protos به معنی اصلی، نخستین است)

خواص

ویرایش

جامد بلوری با جلای نقره‌ای، عنصری رادیواکتیو با عدد اتمی ۹۱ عضو سری اکتینید. جرم اتمی ۲۳۱٫۰۳۵۹ ظرفیت‌ها ۴ و ۵ دارای سیزده ایزوتوپ ناپایدار است که دوتای آن به‌طور طبیعی یافت می‌شوند. سخت و سفید است، نقطه ذوب نزدیک ۱۶۰۰ درجه. برای مقاصد تجاری بسیار کمیاب است. با هالوژنٰ‌ها ترکیب‌های مختلفی می‌دهد.

احتیاط

ویرایش

ماده رادیواکتیو به شدت سمی است.

طرز تهیه

ویرایش
 
کانی اورانینیت حاوی عنصر پروتاکتینیم

پروتاکتینیم در همه کانی‌های اورانیوم یافت می‌شود. حدود ۳۴۰ میلی‌گرم از یک تن استخراج می‌شود. پروتاکتینیم ممکن است با تابش توریم-۲۳۰ ایجاد شود. تصفیه و جداسازی آن به کمک تبادلگر یونی و روش‌های استخراج حلال انجام می‌گیرد. ایزوتوپ طویل العمر آن پروتاکتینیم-۲۳۱ با تابش آلفا تباهی می‌باد و دارای نیم عمری در حدود ۳۳۰۰۰ سال است. پروتاکتینیم ممکن است به صورت فلویورید پروتاکتینیم دی پتاسیم یا اکسید پروتاکتینیم ته‌نشین شود. این فلز را می‌توان به کمک احیای PaF۴ با باریم یا با گرما دادن PaF۴ در خلأ تهیه کرد.

منابع

ویرایش
  1. ↑ Meija, J.; et al. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". شیمی محض و کاربردی(نشریه). 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.
  2. ↑ Donohue, J. (1959). "On the crystal structure of protactinium metal". Acta Crystallographica. 12: 697. doi:10.1107/S0365110X59002031.
  3. ↑ Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Handbook of Chemistry and Physics 81st edition, CRC press.
  4. ↑ کروپر، ویلیام (۱۳۸۹). فیزیک‌دانان بزرگ از گالیله تا هاوکینگ مجلد دوم. فاطمی. صص. ۴۰۴. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۱۸-۶۰۸-۱.
 
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ پروتاکتینیم موجود است.

کتاب فرهنگ عناصر نوشته سید رضا آقاپور مقدم

برگرفته از «https://fa.wiki.x.io/w/index.php?title=پروتاکتینیم&oldid=39023252»