آسیا
آسیا بزرگترین (مطابق نظام هفت‌قاره‌ای) و پُرجمعیت‌ترین قاره در جهان است. آسیا بخشی از پهنه خشکی اوراسیا و مجموعه خشکی آفرو-اوراسیا است. مساحت آسیا ۴۴/۵۷۹/۰۰۰ کیلومتر مربع (۱۷/۲۱۲/۰۰۰ مایل مربع) است که حدود ۳۰٪ از مساحت خشکی‌ها و ۸/۷٪ از مساحت کل کره زمین را شامل می‌شود. این قاره، که مدت‌ها سکونت‌گاه اکثریت جمعیت بشری بوده است، خاستگاه بسیاری از نخستین تمدن‌ها محسوب می‌شود. جمعیت این قاره ۴/۷ میلیارد نفر است که تقریباً ۶۰٪ جمعیت جهان را تشکیل می‌دهد. جمعیت این قاره بزرگ از مجموع همه قاره‌های دیگر بیشتر است.
.svg) | |
| مساحت | ۴۴٬۵۷۹٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۱۷٬۲۱۲٬۰۰۰ مایل مربع)[۱] |
|---|---|
| جمعیت | ۴٬۷۶۳٬۲۰۰٬۹۰۰ (فهرست قاره‌ها براساس جمعیت)[۲] |
| ترکم جمعیت | 87/km2 (225/sq mi) |
| نام اهلیت | آسیایی |
| کشورها | [[فهرست کشورهای مستقل و سرزمین‌های وابسته در آسیا|۴۸ عضو سازمان ملل متحد ۱۲ کشور دیگر]] |
| متعلقات | |
| دولت‌های به‌رسمیت ناشناخته | |
| زبان‌ها | فهرست زبان‌ها |
| منطقه‌های زمانی | یوتی‌سی ۲:۰۰+ تا یوتی‌سی ۱۲:۰۰+ |
| دامنه سطح‌بالای اینترنت | .asia |
| بزرگترین {{# if:|مناطق مسکونی|شهرها}} | فهرست شهرهای آسیا |
به‌طور اجمالی، آسیا از شرق به اقیانوس آرام، از جنوب به اقیانوس هند و از شمال به اقیانوس منجمد شمالی محدود می‌شود. مرز آسیا با اروپا یک ساختار تاریخی و فرهنگی است، زیرا هیچ جدایی فیزیکی و جغرافیایی مشخصی بین آنها وجود ندارد. این مرز تا حدودی تاریخی و قراردادی است و از دوران باستانی کلاسیک نشأت گرفته است. تقسیم اوراسیا به دو قاره؛ نشان‌دهنده تفاوت‌های فرهنگی، زبانی و قومی شرقی-غربی است. کانال سوئز یک مرزبندی پذیرفته شده است که آسیا را از آفریقا جدا می‌کند. تنگه‌های ترکیه، کوه‌های اورال و رود اورال و در جنوب کوه‌های قفقاز و دریای خزر و دریای سیاه آسیا را از اروپا جدا می‌کند.
کشورهای چین و هند از سال ۱ تا ۱۸۰۰ پس از میلاد به عنوان بزرگترین اقتصادهای جهان جایگزین شدند. چین یک قدرت اقتصادی بزرگ بود و بسیاری را به شرق جذب کرد و برای بسیاری ثروت و شکوفایی افسانه‌ای فرهنگ باستانی هند نشانه آسیا بود که بازرگانی، اکتشاف و استعمار اروپا را به سوی خود کشاند. کشف تصادفی یک مسیر اقیانوس اطلس از اروپا به قاره آمریکا به‌دست کریستف کلمب در حالی که در جستجوی راهی به هند بود، این کشش را نشان می‌دهد. در طول تاریخ، جاده ابریشم به اصلی‌ترین مسیر بازرگانی شرق به غرب در نواحی داخلی آسیا تبدیل شد، در حالی که تنگه مالاکا به عنوان یک مسیر دریایی اصلی بود. آسیا پویایی اقتصادی (به ویژه آسیای شرقی) و همچنین انفجار جمعیت در درازی قرن بیستم را دارا بوده اما رشد کلی جمعیت آسیا از آن زمان کاهش یافته است. آسیا زادگاه اکثر ادیان اصلی جهان همچون هندوئیسم، زرتشتی، یهودیت، جینیسم، بودایی، کنفوسیوس، تائوئیسم، مسیحیت، اسلام، سیک و بسیاری دیگر از ادیان بوده است.
با توجه به وسعت این قاره و تنوع آن در مفهوم‌های مختلف، قاره آسیا نامی که قدمت آن به دوران باستان برمی‌گردد؛ ممکن است در واقع بیشتر با جغرافیای انسانی ارتباط داشته باشد تا جغرافیای طبیعی، فرهنگ‌ها، کشورها، اقوام، اقتصاد، پیوندهای تاریخی و سیستم‌های دولتی. آسیا دارای اقلیم‌های مختلف است که اقلیم استوایی در جنوب، اقلیم بیابانی در خاورمیانه، اقلیم مناطق معتدل در شرق و مرکز قاره تا اقلیم مناطق وسیع زیر قطبی و قطبی در سیبری را شامل می‌شود.
ریشه‌شناسی
ویرایشآسیا برگرفته از واژه "Ἀσία’ " از یونان باستان است. در ابتدا از آن برای اشاره به ساحل شرقی دریای اژه استفاده شد، اما بعدها برای اشاره به منطقه آناتولی به کار رفت. رومیان قبل از کاربرد گسترده خود از آن برای اشاره به منطقهٔ آسیا از لیدیان استفاده می‌کردند. همچنین می‌تواند ریشهٔ این واژه از "Asis" به معنای گل یا "Asu" در زبان سامی است که به معنای روشنایی یا افزایش باشد.
جغرافیا
ویرایشآسیا بزرگترین قاره جهان، دارای شکلی تقریباً سه گوشه است که شبه‌جزایر زیادی دارد و به غیر از کشور اندونزی، دیگر قسمت‌های این قاره تماماً در نیمکره شمالی واقع شده‌است. طول شمالی جنوبی این قاره برابر ۷۶ درجه عرض جغرافیایی است زیرا که جنوبی‌ترین نقطه آن یعنی سنگاپور که در جزیره کوچکی در انتهای جنوبی شبه جزیره ماداکا قرار دارد، یک درجه در شمال واقع است و شمالی‌ترین نقطه آن یعنی دَماغه یِ چلیوسکینی (Chelyuskin) در مدار ۷۷ درجه عرض شمالی قرار گرفته‌است.[۳] کوه‌های اورال، دریای خزر، دریای سیاه و دریای آزوف آسیا را از اروپا جدا می‌نمایند، مرز بین آسیا و آفریقا کانال سوئز است و تنگه برینگ آمریکای شمالی را از این قاره جدا می‌سازد. آسیا در بین دو اقیانوس منجمد شمالی و هند قرار دارد.[۴][۵] بلندترین قلهٔ زمین اورست به ارتفاع ۸٬۸۴۸ متر در این قاره قرار دارد.
در این نقشه به نام خلیج فارس با عنوان فرانسوی Golfe Persique اشاره شده‌است. نام دریای خزر نیز کاسپین ذکر شده‌است.
۴٫۳٪ از مساحت قاره آسیا را کوه‌های بلند و تپه‌ها تشکیل می‌دهند، بلندترین رشته‌کوه‌های این قاره عبارتند از هیمالیا، قراقروم، پامیر، تیانشان، هندوکش، قفقاز بزرگ، آلتایی و البرز. همچنین رشته‌کوه نسبتاً کوچک‌تری در این قاره واقع بوده که مهم‌ترین آنها را رشته‌کوه‌های تبت، ایران، ارمنستان و آسیای صغیر تشکیل می‌دهند. قاره آسیا در کنار اروپا می‌باشد. بیشتر جمعیت آسیا را چین و هند تشکیل می‌دهد. فلات‌های آسیا از غرب به شرق عبارت‌اند از آناتولی، ایران، تبت و مغولستان.
ناهمواری‌های آسیا
- فلات‌ها:شامل فلات‌های بلند با ارتفاع زیاد و فلات‌های کم ارتفاع قدیمی
- سرزمین‌های پهناور و پست جلگه‌ای در شمال و جنوب آسیا
- سرزمین‌های دارای کوه‌های آتش فشانی
اطلاعات آماری
ویرایشمساحت: ۴۳ میلیون کیلومتر مربع به همراه جزایر
تعداد کشورهای آسیا: ۵۲ کشور مستقل و ۸ کشور مستعمره پرتغال و انگلیس
ارتفاع متوسط از سطح دریا:۹۶۰متر
بلندترین نقطه: اورست ۸٬۸۴۸ متر
پست‌ترین نقطه: بحر المیت به عمق ۲۰۰ متر پایینتر از سطح دریا
گودترین نقطه: گودال «ماریانا» به عمق بیش از ۱۱هزار متر واقع در اقیانوس آرام که ۲۰٬۰۰۰ متر با کوه اورست بلندترین نقطهٔ زمین اختلاف ارتفاع دارد
متراکم‌ترین نقطه: جزیره جاوه در کشور اندونزی
جمعیت‌شناسی قاره آسیا
ویرایش
اساس تجزیه و تحلیل این گزارش از داده‌های بهداشت، آموزش و درآمد، آسیای شرقی قوی‌ترین بهبود شاخص کلی توسعه انسانی (HDI) را در بین هر منطقه در جهان داشته‌است و میانگین دستیابی به HDI در ۴۰ سال گذشته تقریباً دو برابر شده‌است. چین که از سال ۱۹۷۰ تاکنون دومین کشور برتر جهان از نظر پیشرفت HDI است، تنها کشوری است که در فهرست «۱۰ جابجایی برتر» به دلیل درآمد به جای دستاوردهای بهداشتی یا آموزشی است. درآمد سرانه آن طی چهار دهه گذشته ۲۱ برابر افزایش یافته‌است و همچنین صدها میلیون نفر را از فقر درآمدی نجات داده‌است. با این حال، در بهبود ثبت نام مدارس و امید به زندگی در بین بهترین عملکردهای منطقه نبود.
نپال کشوری در جنوب آسیا، از سال ۱۹۷۰ به عنوان یکی از سریع‌ترین جابجایی‌ها در جهان ظاهر شد که عمدتاً به دلیل دستاوردهای بهداشتی و آموزشی است. امید به زندگی فعلی آن ۲۵ سال بیشتر از دهه ۱۹۷۰ است. بیش از چهار نفر از هر پنج کودک در سن مدرسه در نپال در حال حاضر به مدرسه ابتدایی می‌روند، در حالی که ۴۰ سال پیش تنها یک نفر از هر پنج کودک در این کشور به مدرسه می‌روند.
هنگ کنگ در میان کشورهای گروه‌بندی شده در HDI بالاترین رتبه را دارد (شماره ۷ در جهان، که در رده «توسعه انسانی بسیار بالا» قرار دارد)، پس از آن سنگاپور (۹)، ژاپن (۱۹) و کره جنوبی (۲۲) قرار دارند). افغانستان (۱۵۵) در بین ۱۶۹ کشور ارزیابی شده، پایین‌ترین رتبه را در میان کشورهای آسیایی دارد.
آسیا پس از جنگ جهانی دوم سریع‌ترین رشد جمعیت را داشته. در سال ۱۹۵۰ جمعیت آسیا ۱٬۴۰۴٬۹۰۹٬۰۲۱ میلیارد نفر بوده‌است. و حالا در سال ۲۰۲۲ به ۴٬۷۱۷٬۱۵۵٬۶۱۸ نفر رسیده که رشد سریع را در جهان داشته. افراد متولد در آسیا در سال ۱۹۸۸ ۶۲٬۴۱۴٬۳۰۲ میلیون نفر که بیشترین میزان تولد بود. درسال ۲۰۲۲ میزان تولد به ۳۷٬۴۹۵٬۰۱۰ کاهش پیدا کرده و انتظار می‌رود این روند کاهشی باشد. اوج جمعیت آسیا در سال ۲۰۵۵ به ۵٬۳۰۱٬۶۵۴٬۵۵۵ میلیار نفر و تا سال ۲۱۰۰ به ۴٬۷۱۹٬۴۱۵٬۵۶۶ کاهش پیدا خواهد کرد.
از ۵۲ کشور آسیایی با احتساب روسیه ۴۵ کشور با رشد جمعیت و ۷ کشور با رشد منفی جمعیت مواجه شده‌اند.
کشورهایی که با کاهش جمعیت مواجه هستند:
ژاپن،
گرجستان، 
لبنان،
ارمنستان،
روسیه،
مالدیو و تا سال ۲۰۲۳ 
چین و
کره جنوبی در سال ۲۰۲۱ و 
تایلند و 
تایوان تا سال ۲۰۳۰ به کشورهای رشد منفی اضافه خواهند شد. کشورهای لبنان و مالدیو به علت مهاجرت با کاهش جمعیت روبرو هستند.
فهرست کشورها
ویرایش.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
نقشه‌های تاریخی
ویرایش-
نقشهٔ آسیا در قرن سیزدهم پیش از میلاد -
نقشهٔ آسیا در قرن سوم پیش از میلاد -
نقشهٔ آسیا در قرن دوم پیش از میلاد -
نقشهٔ آسیا در قرن یکم پیش از میلاد -
نقشهٔ آسیا در قرن یکم -
نقشهٔ آسیا در قرن دوم -
نقشهٔ آسیا در قرن سوم -
نقشهٔ آسیا در قرن چهارم -
نقشهٔ آسیا در قرن پنجم -
نقشهٔ آسیا در سال ۵۶۵ میلادی -
نقشهٔ آسیا در قرن ششم -
نقشهٔ آسیا در قرن هفتم -
نقشهٔ آسیا در قرن هشتم -
نقشهٔ آسیا در قرن نهم -
نقشهٔ آسیا در قرن دهم -
نقشهٔ آسیا در قرن دوازدهم
جستارهای وابسته
ویرایشمنابع
ویرایش- ↑ National Geographic Family Reference Atlas of the World. Washington, D.C.: National Geographic Society (U.S.). 2006. p. 264.
- ↑ "Continents of the World". The List. Worldatlas.com. Archived from the original on 22 July 2011. Retrieved 25 July 2011.
- ↑ «آزمایش زمین به صورت یک منبع طبیعت با نمونه‌هایی از آسیا». جغرافیا. انجمن جغرافیدانان ایران.
- ↑ "Asia". eb.com, Encyclopædia Britannica. Chicago: Encyclopædia Britannica, Inc. 2006.
- ↑ National Geographic Atlas of the World (7th ed.). Washington, DC: National Geographic. 1999. ISBN 978-0-7922-7528-2. "Europe" (pp. 68–9); "Asia" (pp. 90–1): "A commonly accepted division between Asia and Europe is formed by the Ural Mountains, Ural River, Caspian Sea, Caucasus Mountains, and the Black Sea with its outlets, the Bosporus and Dardanelles."
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Asia». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۵ آوریل ۲۰۰۸.