ویکی‌پدیا

بوتان (کشور)

کشوری در جنوب قارهٔ آسیا

بوتان (‎گوش دهیدi‎/buːˈtɑːn/‎; دزونگخا: འབྲུག་ཡུལ་ [ʈuk̚˩.y:˩]) با نام رسمی پادشاهی بوتان (دزونگخا: འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་),[۱۱] یک کشور محصور در خشکی واقع در هیمالیای شرقی در آسیای جنوبی است که با چین و هند مرز مشترک دارد. نپال و بنگلادش در نزدیکی بوتان قرار دارند اما مرز زمینی مشترکی ندارند. این کشور بیش از ۷۵۴٫۰۰۰ نفر جمعیت دارد[۱۲] و مساحت آن ۳۸٬۳۹۴ کیلومتر مربع (۱۴٬۸۲۴ مایل مربع) است که از نظر مساحت در رتبهٔ ۱۳۳ و از نظر جمعیت در ردهٔ ۱۶۰ قرار دارد. بوتان یک پادشاهی مشروطه است و وجره‌یانه دین رسمی این کشور محسوب می‌شود. تیمفو پایتخت و بزرگ‌ترین شهر بوتان است.

پادشاهی بوتان

  • འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ (دزونگخا)
  • Druk Gyal Khap

بوتان
سرود: سرود ملی بوتان  (دزونگخا)
«پادشاهی اژدهای تندر»
پایتختتیمفو
۲۷°۲۸٫۰′ شمالی ۸۹°۳۸٫۵′ شرقی / ۲۷٫۴۶۶۷°شمالی ۸۹٫۶۴۱۷°شرقی / 27.4667; 89.6417
بزرگترین شهرپایتخت
زبان(های) رسمیزبان دزونگخا
دین(ها)
(۲۰۱۰)[۱]
نام(های) اهلیتبوتانی
حکومتپادشاهی مشروطه متمرکز پارلمانی
جیگمی خسار نامگیال وانگچوک
لوتی تشرینگ
قوه مقننهپارلمان
شورای ملی
مجمع ملی
تشکیل
• اتحاد بوتان
۱۶۱۶–۱۶۳۴
۱۷ دسامبر ۱۹۰۷
۸ اوت۱۹۴۹
۲۱ سپتامبر ۱۹۷۱
۱۸ ژوئیه ۲۰۰۸
مساحت
• کل
۳۸٬۳۹۴ کیلومتر مربع (۱۴٬۸۲۴ مایل مربع)[۲][۳] (۱۳۳)
• آبها (٪)
۱٫۱
جمعیت
• برآورد سال ۲۰۱۶
۷۹۷٬۷۶۵[۴] (۱۶۵)
• سرشماری ۲۰۲۲
۷۲۷٬۱۴۵[۵]
• تراکم
۱۹٫۳ بر کیلومتر مربع (۵۰٫۰ بر مایل مربع) (۱۶۲)
تولید ناخالص داخلی (GDP)  برابری قدرت خرید (PPP)برآورد ۲۰۲۲ 
• کل
۹٫۸۵۳ میلیارد دلار آمریکا[۶] (۱۶۶)
• سرانه
۱۲٬۹۶۷ دلار آمریکا[۶] (۱۳۴)
تولید ناخالص داخلی (GPD) (اسمی)برآورد ۲۰۲۲ 
• کل
۲٫۶۵۳ میلیارد دلار آمریکا[۶] (۱۷۸)
• سرانه
۳٬۴۹۱ دلار آمریکا[۶] (۱۵۳)
شاخص جینی (۲۰۱۷)۳۷٫۴[۷]
شاخص توسعه انسانی (۲۰۱۹)افزایش ۰٫۶۵۴[۸]
۱۲۹
واحد پولنگولتروم (BTN)
روپیه هند (₹) (INR)
منطقه زمانییوتی‌سی+۰۶ (BTT)
گاه‌شماریYYYY-MM-DD
جهت رانندگیچپ
پیش‌شماره تلفنی+۹۷۵
کد ایزو ۳۱۶۶BT
دامنه سطح‌بالا.bt
  1. جمعیت بوتان بر اساس آمار گزارش‌شدهٔ حدود ۱ میلیون نفر در دههٔ ۱۹۷۰ که این کشور به سازمان ملل متحد پیوست و آمار دقیقی در دست نبود، برآورد شده بود.[۹] بنابراین، با استفاده از نرخ افزایش سالانه ۲–۳٪، بیشترین برآورد جمعیت در حدود ۲ میلیون نفر در سال ۲۰۰۰ بود. سرشماری ملی در سال ۲۰۰۵ انجام و معلوم شد که جمعیت ۶۷۲٫۴۲۵ این کشور نفر است. در نتیجه، بخش جمعیت سازمان ملل تخمین خود را از جمعیت کشور در بازنگری سال ۲۰۰۶ برای کل دورهٔ ۱۹۵۰ تا ۲۰۰۰ کاهش داد.[۱۰]

بوم‌سازگان کوهستانی هیمالیایی در شمال از دشت‌های نیمه‌گرمسیری سرسبز کشور در جنوب سرچشمه می‌گیرند.[۱۳] در هیمالیای بوتان، قله‌هایی بلندتر از ۷٬۰۰۰ متر (۲۳٬۰۰۰ فوت) از سطح آب‌های آزاد وجود دارد. گانگکهار پونزوم بلندترین قلهٔ بوتان و بلندترین کوه صعودنشده در جهان است. حیات وحش بوتان به دلیل تنوع آن قابل توجه است،[۱۴] از جمله تاکین هیمالیا.

بوتان و همسایه‌اش تبت گسترش دین بودایی که در شبه‌قارهٔ هند و در طول زندگی گوتاما بودا سرچشمه گرفت را تجربه کردند. در هزارهٔ اول، مکتب بودایی وجره‌یانه از جنوب امپراتوری پالا در بنگال به بوتان گسترش یافت. تبت، بوتان، سیکیم و بخش‌هایی از نپال، در زمانی که بودایی‌گری در هند در حال افول بود، به مدارس ماهایانا تبدیل شدند. بوتان همچنین تحت تأثیر امپراتوری تبت قرار گرفت. در طول قرن شانزدهم، نگاوانگ نامگیال دره‌های بوتان را به صورت یک ایالت واحد متحد کرد. نامگیال سه تهاجم تبتی را شکست داد، مدارس مذهبی رقیب را تحت سلطهٔ خود درآورد، نظام حقوقی تسا ییگ را تدوین کرد و دولتی متشکل از مدیران مذهبی و مدنی تأسیس کرد. نامگیال اولین ژابدرونگ رینپوچه (Zhabdrung Rinpoche) شد و جانشینان او مانند دالایی لاما در تبت به عنوان رهبران معنوی بوتان عمل می‌کردند. در طول قرن هفدهم، بوتان بخش‌های وسیعی از شمال شرق هند، سیکیم و نپال را تحت کنترل داشت. همچنین نفوذ قابل توجهی در ایالت کوچ بهار داشت.[۱۵] بوتان دوارهای بنگال را در طول جنگ بوتان در قرن نوزدهم به هند بریتانیا واگذار کرد. خاندان وانگچوک به عنوان پادشاهان قدرت را در دست گرفتند و روابط نزدیکتری با بریتانیایی‌ها در شبه‌قاره ایجاد کردند. در سال ۱۹۱۰، یک معاهده، مشاورهٔ بریتانیا در سیاست خارجی را در ازای خودمختاری داخلی در بوتان تضمین کرد. این توافق بر اساس معاهدهٔ جدیدی با هند در سال ۱۹۴۹ ادامه یافت که در آن هر دو کشور حاکمیت یکدیگر را به رسمیت شناختند. بوتان در سال ۱۹۷۱ به سازمان ملل متحد پیوست. از آن زمان تاکنون روابط خود را با ۵۵ کشور از جمله بنگلادش،[۱۶] اسرائیل،[۱۷] کویت،[۱۸] برزیل،[۱۹] ژاپن،[۲۰] تایلند،[۲۱] و ترکیه؛[۲۲] همچنین اتحادیهٔ اروپا گسترش داده‌است. در حالی که بوتان به ارتش هند وابسته است، واحدهای نظامی خود را نیز در اختیار دارد.

پس از تغییرات در قانون اساسی در سال ۲۰۰۸، اصلاحات قانون اساسی یک دولت پارلمانی را با یک مجلس ملی منتخب، و یک شورای ملی ایجاد کرد. بوتان یکی از اعضای مؤسس اتحادیهٔ همکاری‌های منطقه‌ای جنوب آسیا است. در سال ۲۰۲۰، بوتان پس از سری‌لانکا و مالدیو در شاخص توسعهٔ انسانی در ردهٔ سوم در جنوب آسیا قرار گرفت.[۲۳] بوتان همچنین عضو انجمن آسیب‌پذیر آب و هوا، جنبش عدم متعهد، صندوق بین‌المللی پول، بانک جهانی، یونسکو و سازمان جهانی بهداشت است. بوتان در میان کشورهای عضو اتحادیهٔ همکاری‌های منطقه‌ای جنوب آسیا رتبهٔ اول را در شاخص آزادی اقتصادی، شاخص آسانی انجام کسب‌وکار، شاخص جهانی صلح) و شاخص ادراک فساد) در سال ۲۰۱۶ کسب کرد. بوتان دارای یکی از بزرگ‌ترین ذخایر آب برای انرژی آبی در جهان است.[۲۴][۲۵] ذوب شدن یخچال‌های طبیعی ناشی از گرمایش جهانی یک نگرانی عمده در بوتان است.[۲۶]

ریشه‌شناسی

ویرایش

ریشه‌شناسی دقیق «بوتان» ناشناخته است، اگرچه احتمالاً از درون‌نام تبتی «Böd» برای تبت گرفته شده‌است. به‌طور سنتی، آن را یک رونویسی از واژهٔ سانسکریت Bhoṭa-anta (भोट-अन्त) به معنای «پایان تبت» می‌دانند، که اشاره‌ای به موقعیت جغرافیایی بوتان به عنوان منتهی‌الیه جنوبی فلات و فرهنگ تبت است.[۲۷][۲۸][۲۹]

از قرن هفدهم، نام رسمی بوتان دروک یول (به معنای «کشور دودمان دروکپا» یا «سرزمین اژدهای تندر») بوده‌است. «بوتان» فقط در مکاتبات رسمی انگلیسی زبان استفاده می‌شود.[۳۰]

نام‌های مشابه بوتان - از جمله Bohtan, Buhtan, Bottanthis, Bottan و Bottanter- در حدود دههٔ ۱۵۸۰ در اروپا ظاهر شدند. کتاب شش سفر ژان باپتیست تاورنیه در سال ۱۶۷۶ اولین باری است که نام بوتان را ثبت کرده‌است. با این حال، به نظر می‌رسد که این نام‌ها نه به بوتان امروزی بلکه به پادشاهی تبت اشاره داشته‌است.[۳۱]

تاریخ

ویرایش
مقالهٔ اصلی: تاریخ بوتان

ابزارهای سنگی، سلاح‌ها، فیل‌ها و بقایای سازه‌های سنگی بزرگ شواهدی را ارائه می‌دهند که نشان می‌دهد بوتان در اوایل سال ۲۰۰۰ پیش از میلاد مسکون بوده‌است، اگرچه هیچ گزارشی از آن زمان وجود ندارد. مورخان این نظریه را مطرح کرده‌اند که دولت لومون (به معنای، «تاریکی جنوبی»)، یا مونیول (به معنای «سرزمین تاریک»، اشاره‌ای به مونپا) ممکن است بین ۵۰۰ پیش از میلاد تا ۶۰۰ پس از میلاد وجود داشته باشد.[۳۲][۳۳]

آیین بودایی اولین بار در سدهٔ هفتم پس از میلاد به بوتان معرفی شد. سونگتسن گامپو،[۳۴] پادشاه تبت، امپراتوری تبت را به سیکیم و بوتان گسترش داد.[۳۵] او دستور ساخت دو معبد بودایی به نام‌های بومتانگ در مرکز بوتان و در کیئیچو در نزدیکی پارو را صادر کرد.[۳۶] بودیسم در سال ۷۴۶[۳۷] به‌طور جدی[۳۸] در زمان پادشاه سیندو راجا، یک پادشاه تبعیدی هندی که در چاخار گوتو حکومتی در بوم‌تانگ ایجاد کرده بود، تبلیغ شد.[۳۹][۴۰]

بسیاری از تاریخ اولیهٔ بوتان نامشخص است زیرا بسیاری از اسناد مرتبط با بوتان در آتش‌سوزی پایتخت باستانی، بوتان یعنی پوناخا در سال ۱۸۲۷ نابود شد. در قرن دهم، توسعهٔ سیاسی بوتان به شدت تحت تأثیر تاریخ مذهبی آن قرار گرفت. زیرگروه‌های مختلف بودایی ظهور کردند که توسط جنگ‌سالاران مختلف مغول حمایت می‌شدند.

بوتان ممکن است تحت تأثیر دودمان یوآن بوده باشد زیرا که با آن شباهت‌های فرهنگی و مذهبی زیادی دارد.

پس از افول دودمان یوآن در سدهٔ چهاردهم، این گروه‌ها برای برتری در چشم‌انداز سیاسی و مذهبی با یکدیگر رقابت کردند که در نهایت منجر به برتری دودمان دروکپا در قرن شانزدهم شد.[۴۱][۴۲]

به‌طور محلی، بوتان با نام‌های زیادی شناخته شده‌است. اولین سند غربی در مورد بوتان، مربوط به سال ۱۶۲۷ و متعلق به انجمن عیسی در پادشاهی پرتغال است.[۴۳]

جغرافیا

ویرایش
مقالهٔ اصلی: جغرافیای بوتان
 
نقشهٔ توپوگرافی بوتان

بوتان در دامنه‌های جنوبی هیمالیای شرقی، قرار دارد و از سوی شمال با منطقهٔ خودمختار تبت چی، و از سمت غرب و جنوب با ایالت‌های هندی سیکیم، بنگال غربی، و آسام و از سوی شرق با و ایالت هندی آروناچال پرادش مرز مشترک دارد. بوتان بین عرض‌های جغرافیایی ۲۶ درجهٔ شمالی و ۲۹ درجهٔ شمالی، و طول‌های جغرافیایی ۸۸ درجهٔ شرقی و ۹۳ درجهٔ شرقی قرار دارد. این سرزمین عمدتاً از کوه‌های شیب‌دار و مرتفع تشکیل شده‌است که توسط شبکه‌ای از رودخانه‌های سریع تلاقی می‌کنند که قبل از سرریز به دشت‌های هند، دره‌های عمیقی را تشکیل می‌دهند. ارتفاع از ۲۰۰ متر (۶۶۰ فوت) در کوهپایه‌های جنوبی آغاز و به بیش از ۷٬۰۰۰ متر (۲۳٬۰۰۰ فوت) افزایش می‌یابد. این تنوع جغرافیایی بزرگ همراه با شرایط آب و هوایی به همان اندازه متنوع، به طیف برجستهٔ تنوع زیستی و اکوسیستم بوتان کمک کرده‌است.[۳]

 
بارش برف در بوتان

منطقه شمالی بوتان متشکل از کمانی از جنگل‌های هیمالیایی شرقی و مراتع است که تا قله‌های کوهستانی یخبندان با آب و هوای بسیار سرد در بالاترین ارتفاعات می‌رسد. بیشتر قله‌ها در شمال بیش از ۷٬۰۰۰ متر (۲۳٬۰۰۰ فوت) بالاتر از سطح دریا هستند. بلندترین نقطهٔ بوتان گانگکهار پونزوم با ارتفاع ۷٬۵۷۰-متر (۲۴٬۸۴۰-فوت) است که وجه تمایز آن بلندترین کوه صعود نشده در جهان است.[۴۴] پست‌ترین نقطهٔ بوتان نیز با ارتفاع ۹۸ متر (۳۲۲ فوت)، در دره درنگمه چو، جایی که رودخانه از مرز هند می‌گذرد، قرار دارد.[۴۴]

کوه‌های سیاه در منطقهٔ مرکزی بوتان حوضه‌ای را بین دو سیستم رودخانه اصلی تشکیل می‌دهند: مو چو و درنگمه چو. ارتفاعات قله‌های سیاه کوه بین ۱٬۵۰۰ و ۴٬۹۲۵ متر (۴٬۹۲۱ و ۱۶٬۱۵۸ فوت) بالاتر از سطح دریا است و رودخانه‌های پر جریان، دره‌های عمیقی را در نواحی کوهستانی پایین‌تر ایجاد کرده‌اند. جنگل‌های کوه‌های مرکزی بوتان از جنگل‌های تابگاه هیمالیایی شرقی در ارتفاعات بالاتر و جنگل‌های پهن‌برگ هیمالیایی شرقی در ارتفاعات پایین‌تر تشکیل شده‌اند. جنگل‌های منطقهٔ مرکزی بیشتر تولیدات جنگلی بوتان را تأمین می‌کنند. تورسا، رایداک، سانکوش و ماناس رودهای اصلی بوتان هستند که از این منطقه می‌گذرند. بیشتر جمعیت در ارتفاعات مرکزی زندگی می‌کنند.

در جنوب، تپه‌های شیوالیک با جنگل‌های پهن‌برگ نیمه‌گرمسیری هیمالیا پوشیده شده‌است، دره‌های رودخانه‌ای دشت آبرفتی، و کوه‌هایی تا ارتفاع حدود ۱٬۵۰۰ متر (۴٬۹۰۰ فوت) از سطح دریا کوهپایه‌ها به دشت نیمه گرمسیری دوراس فرود می‌آیند. بیشتر دوراس در هند است، اما یک نوار به عرض ۱۰ تا ۱۵ کیلومتر (۶٫۲ تا ۹٫۳ مایل) تا بوتان امتداد دارد. دوار بوتان به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود.

دوارهای شمالی که به دامنه‌های هیمالیا نزدیک‌ترند، دارای زمین‌های ناهموار و شیب‌دار و خاک خشک و متخلخل با پوشش گیاهی متراکم و حیات وحش فراوان است. دوارهای جنوبی دارای خاک نسبتاً حاصلخیز، علفزار گرم‌دشت، جنگل‌های متراکم و مختلط و چشمه‌های آب شیرین هستند. رودخانه‌های کوهستانی که از ذوب شدن برف یا باران‌های موسمی تغذیه می‌شوند، به رود براهماپوترا در هند می‌ریزند. داده‌های منتشر شده توسط وزارت کشاورزی نشان می‌دهد که این کشور تا اکتبر ۲۰۰۵ دارای ۶۴ درصد پوشش جنگلی بوده‌است.

آب و هوا

ویرایش

آب و هوای بوتان بنا به ارتفاع متفاوت است، از نیمه گرمسیری در جنوب تا معتدل در ارتفاعات و آب و هوای اقلیم قطبی با برف در طول سال در شمال. بوتان پنج فصل متمایز را تجربه می‌کند: تابستان، موسمی، پاییز، زمستان و بهار. بوتان غربی باران‌های موسمی شدیدتری دارد. جنوب بوتان تابستان‌های گرم و مرطوب و زمستان‌های خنک دارد. بوتان مرکزی و شرقی معتدل‌تر و خشک‌تر از غرب با تابستان‌های گرم و زمستان‌های خنک است.

تنوع زیستی

ویرایش

بوتان کنوانسیون تنوع زیستی را در ۱۱ ژوئن ۱۹۹۲ امضا کرد و در ۲۵ اوت ۱۹۹۵ به عضویت این کنوانسیون درآمد.[۴۵] متعاقباً یک استراتژی ملی تنوع زیستی و برنامه اقدام با دو تجدید نظر تهیه کرد که آخرین آنها در ۴ فوریه ۲۰۱۰ توسط کنوانسیون دریافت شد.[۴۶]

 
تاکین جانور ملی بوتان است.

حیوانات

ویرایش
 
مارموت هیمالیایی در دریاچهٔ تشوفو

بوتان دارای حیات نخستی غنی است، با گونه‌های کمیاب مانند لانگور طلایی.[۴۷][۴۸] یک نوع ماکاک آسامی نیز ثبت شده‌است که توسط برخی مقامات به عنوان گونهٔ جدیدی به نام Macaca munzala در نظر گرفته شده‌است.[۴۹]

ببر بنگال، پلنگ ابری، خرگوش زبرمو و خرس تنبلدر دشت‌های گرمسیری و جنگل‌های چوب سخت در جنوب زندگی می‌کنند. در منطقهٔ معتدل، دم‌بلند خاکستری، ببر، گورال و بز سرو در جنگل‌های مختلط مخروطی، پهن برگ و کاج یافت می‌شوند. درختان میوه‌دار و بامبو زیستگاه خرس سیاه هیمالیایی، پاندای سرخ، سنجاب، گوزن سمبر، خوک و گوزن فریادکش را فراهم می‌کند. زیستگاه‌های کوهستانی هیمالیا در شمال خانهٔ پلنگ برفی، گوسفند آبی هیمالیا، مارموت، گرگ تبتی، شاخ‌درازان، آهوی ختن هیمالیا و تاکین است. گاومیش آبی وحشی در حال انقراض در جنوب بوتان، هرچند به تعداد کم، وجود دارد.[۵۰]

بیش از ۷۷۰ گونه پرنده در بوتان ثبت شده‌است. مرغابی بال‌سفید در معرض خطر جهانی در سال ۲۰۰۶ به فهرست پرندگان بوتان اضافه شده‌است.[۵۱]

گیاهان

ویرایش

بیش از ۵۴۰۰ گونه گیاهی در بوتان یافت می‌شود،[۵۲] از جمله Pedicularis cacuminidenta. قارچ‌ها بخش مهمی از اکوسیستم بوتان را تشکیل می‌دهند، با همزیستی قارچ‌ریشه که درختان جنگلی را با مواد مغذی معدنی لازم برای رشد تأمین می‌کنند، و با پوسیدگی چوب و گونه‌های در حال تجزیه بستر نقش مهمی در بازیافت طبیعی بازی می‌کنند.

دولت و سیاست

ویرایش
 
شاه بوتان جیگمی خسار نامگیال وانگچوک و ملکهٔ او جتسون پما در کنار امپراتور ژاپن آکی‌هیتو

بوتان یک پادشاهی مشروطه با نظام پارلمانی است. پادشاه حاکم جیگمی خسار نامگیال وانگچوک است. نخست‌وزیر کنونی بوتان لوتی تشرینگ، و رهبر حزب دروک نیامروپ تشوگپا است. در سال ۲۰۱۹، بوتان در فهرست شاخص مردم‌سالاری به عنوان یک نظام ترکیبی در کنار همسایگان منطقه‌ای خود نپال و بنگلادش طبقه‌بندی شد. اقلیت‌ها از سال ۲۰۰۸ به‌طور فزاینده ای در دولت بوتان، از جمله در کابینه، پارلمان و دولت محلی حضور دارند.[۵۳]

دروک گیالپو (به معنای «شاه اژدها») رئیس کشور است.[۵۴] نظام سیاسی حق رأی عمومی را اعطا می‌کند. این کشور متشکل از شورای ملی، مجلس علیا با ۲۵ عضو منتخب و شورای ملی با ۴۷ قانونگذار منتخب از احزاب سیاسی است.

قدرت اجرایی توسط شورای وزیران به رهبری نخست‌وزیر اعمال می‌شود. قوهٔ مقننه هم در اختیار دولت و هم مجلس شورای ملی است. قوه قضائیه در اختیار دادگستری است. سیستم حقوقی از قانون نیمه تئوکراتیک Tsa Yig سرچشمه می‌گیرد و در سدهٔ بیستم تحت تأثیر قانون عرفی انگلیسی قرار گرفت.

فرهنگ سیاسی

ویرایش
 
لوتی تشرینگ و نارندرا مودی

اولین انتخابات عمومی برای مجلس ملی در ۲۴ مارس ۲۰۰۸ برگزار شد. رقبای اصلی حزب صلح و شکوفایی بوتان (DPT) به رهبری جیگمی تینلی و حزب دموکراتیک خلق (PDP) به رهبری سانگی نجیداپ بودند که حزب صلح و شکوفایی بوتان در انتخابات پیروز شد و ۴۵ کرسی از ۴۷ کرسی را به دست آورد.[۵۵] جیگمی تینلی از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۳ به عنوان نخست‌وزیر خدمت کرد.

حزب دموکراتیک خلق‌ها در انتخابات سال ۲۰۱۳ به قدرت رسید. ۳۲ کرسی و ۵۴٫۸۸ درصد آرا را به دست آورد. تشرینگ توبگای رهبر حزب دموکراتیک خلق از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۸ به عنوان نخست‌وزیر خدمت کرد.

دروک نیامپروپ تشوگپا بیشترین تعداد کرسی‌ها را در انتخابات مجلس ملی ۲۰۱۸ به دست آورد، و لوتی تشرینگ را به نخست‌وزیری و دروک نیامپروپ تشوگپا برای اولین بار به دولت آورد.[۵۶]

واحدهای سیاسی

ویرایش
مقاله‌های اصلی: ناحیه‌های بوتان و دهستان‌های بوتان

بوتان به بیست «دزونگخاگ» (ناحیه) تقسیم می‌شود که توسط نهادی به نام «دزونگخاگ تشوگدو» اداره می‌شود.[۵۷]

ناحیه‌های بوتان[۵۸]
ناحیه‌های پادشاهی بوتان
ناحیه نام به زبان دزونگخا ناحیه نام به زبان دزونگخا
۱. بومتهنگ བུམ་ཐང་རྫོང་ཁག་ ۱۱. سادروپ جونگخار བསམ་གྲུབ་ལྗོངས་མཁར་རྫོང་ཁག་
۲. چوخا ཆུ་ཁ་རྫོང་ཁག་ ۱۲. سامتس བསམ་རྩེ་རྫོང་ཁག་
۳. داگانا དར་དཀར་ན་རྫོང་ཁག་ ۱۳. سرپانگ གསར་སྤང་རྫོང་ཁག་
۴. گاسا མགར་ས་རྫོང་ཁག་ ۱۴. تیمفو ཐིམ་ཕུ་རྫོང་ཁག་
۵. ها ཧཱ་རྫོང་ཁག་ ۱۵. تراشیگانگ བཀྲ་ཤིས་སྒང་རྫོང་ཁག་
۶. لهونتسه ལྷུན་རྩེ་རྫོང་ཁག་ ۱۶. تراشیانگتس བཀྲ་ཤིས་གཡང་རྩེ་རྫོང་ཁག་
۷. مونگار མོང་སྒར་རྫོང་ཁག་ ۱۷. ترونگسا ཀྲོང་གསར་རྫོང་ཁག་
۸. پارو སྤ་རོ་རྫོང་ཁག་ ۱۸. تسیرنگ རྩི་རང་རྫོང་ཁག་
۹. پماگاتشل པད་མ་དགའ་ཚལ་རྫོང་ཁག་ ۱۹. وانگدودودرنگ དབང་འདུས་ཕོ་བྲང་རྫོང་ཁག་
۱۰. پوناخا སྤུ་ན་ཁ་རྫོང་ཁག་ ۲۰. ناحیه ژهمگانگ གཞམས་སྒང་རྫོང་ཁག་

ارتش

ویرایش
 
رئیس ستاد ارتش سلطنتی بوتان (سمت چپ) و همتای هندی او (راست) در سال ۲۰۰۶

ارتش پادشاهی بوتان متشکل از خدمت نظامی شهروندان این کشور است و بر اساس نظرسنجی گلوبال فایر پاور، یکی از ضعیف‌ترین نیروهای مسلح در جهان است. نیروهای مسلح این کشور شامل گارد محافظت سلطنتی و پلیس سلطنتی بوتان می‌شود. عضویت در ارتش داوطلبانه است و حداقل سن برای عضویت در آن ۱۸ سال است. تعداد اعضای دائمی ارتش حدود ۱۶٫۰۰۰ نفر است و توسط ارتش هند آموزش داده می‌شوند.[۵۹] بودجهٔ سالانهٔ ارتش حدود ۱۳٫۷ میلیون دلار آمریکا (۱٫۸ درصد از تولید ناخالص داخلی) است. به عنوان یک کشور محصور در خشکی، بوتان نیروی دریایی ندارد و همین‌طور فاقد نیروی هوایی است. ارتش این کشور برای کمک هوایی به فرماندهی هوایی شرقی نیروی هوایی هند متکی است.

حقوق بشر

ویرایش

بوتان توسط خانهٔ آزادی به عنوان «تا حدودی آزاد» رتبه‌بندی شده‌است.[۶۰] پارلمان بوتان در سال ۲۰۲۰ از همجنس‌گرایی جرم‌زدایی کرد.[۶۱]

زنان در بوتان به دلیل آداب و رسوم و جنبه‌هایی از فرهنگ بوتان که نقش زن را در خانه دیکته می‌کند، نسبت به مردان در سیاست کمتر فعال هستند.[۶۲] این منجر به محدود شدن صدای آنها در دولت می‌شود. بوتان با ثبت نام تعداد بیشتری از دختران در مدرسه و همچنین ایجاد «کمیسیون ملی زنان و کودکان» (NCWC) در سال ۲۰۰۴، گام‌هایی به سوی برابری جنسیتی برداشته است.[۶۳] این برنامه برای ترویج و حمایت از حقوق زنان و کودکان ایجاد شده‌است. بوتان همچنین اولین زن دزونگدا، معادل دادستان منطقه را در سال ۲۰۱۲ و اولین وزیر زن خود را در سال ۲۰۱۳ انتخاب کرد.[۶۴] همچنین بوتان جزو کشورهایی است که مجازات اعدام در آن وجود ندارد.[۱۵]

اقتصاد

ویرایش
 
میزان و نوع صادرات بوتان در سال ۲۰۱۹

واحد پول بوتان نگولتروم است که ارزش آن نسبت به روپیهٔ هند ثابت است. روپیهٔ هند نیز به عنوان ارز قانونی در این کشور پذیرفته شده‌است. اگرچه اقتصاد بوتان یکی از کوچک‌ترین اقتصادهای جهان است،[۶۵] در سال‌های اخیر رشد سریعی داشته، ۸ درصد در سال ۲۰۰۵ و ۱۴ درصد در سال ۲۰۰۶. در سال ۲۰۰۷، بوتان دومین اقتصاد با سریع‌ترین رشد را در جهان داشت. نرخ رشد اقتصادی سالانه ۲۲٫۴ درصد عمدتاً به دلیل راه‌اندازی نیروگاه برق آبی تالا بود. در سال ۲۰۱۲، درآمد سرانهٔ بوتان ۲٫۴۲۰ دلار آمریکا بود.[۶۶]

اقتصاد بوتان بر پایهٔ کشاورزی، جنگل‌داری، گردشگری و فروش نیروی برق آبی برق آبی به هند است. کشاورزی معیشت اصلی ۵۵٫۴ درصد از جمعیت را تأمین می‌کند.[۶۷] شیوه‌های کشاورزی عمدتاً شامل کشاورزی معیشتی و دامپروری است. صنایع دستی، به ویژه بافندگی و ساخت هنرهای مذهبی نیز یک صنعت کوچک در این کشور است.

ناهمواری‌های متعدد و ارتفاع بالا و عدم دسترسی به دریا باعث شده‌است که بوتان نتواند از تجارت قابل توجه محصولات خود بهره‌مند شود. بوتان ترابری ریلی ندارد، اگرچه راه‌آهن هند در نظر دارد جنوب بوتان را به شبکهٔ وسیع خود تحت توافقنامه‌ای که در ژانویهٔ ۲۰۰۵ امضا شد، متصل کند.[۶۸] بوتان و هند در سال ۲۰۰۸ توافقنامهٔ تجارت آزاد را امضا کردند که به علاوه به واردات و صادرات بوتانی از بازارهای ثالث اجازهٔ عبور از هند را بدون تعرفه می‌دهد.[۶۹] بوتان تا سال ۱۹۶۰ با منطقهٔ خودمختار تبت چین روابط تجاری داشت، که پس از هجوم پناهجویان، مرز خود با چین را بست.[۷۰]

دسترسی به ظرفیت زیستی در بوتان بسیار بالاتر از میانگین جهانی است. در سال ۲۰۱۶، بوتان دارای ۵ هکتار[۷۱] ظرفیت زیستی جهانی برای هر نفر در قلمرو خود بود، که بسیار بیشتر از میانگین جهانی ۱٫۶ هکتار برای هر نفر است.[۷۲]

بخش صنعت در حال حاضر در مرحلهٔ نوپایی است. اگرچه بیشتر تولیدات از صنعت روستایی انجام می‌شود، صنایع بزرگتر تشویق می‌شوند و برخی از صنایع مانند سیمان، فولاد و آلیاژ آهنی راه‌اندازی شده‌اند. اکثر پروژه‌های توسعه‌ای، مانند ساخت و ساز جاده، به کار قراردادی از هند متکی هستند. محصولات کشاورزی شامل برنج، فلفل، لبنیات (بعضی از گاومیش، بیشتر گاو)، گندم سیاه، جو، سیب و مرکبات و ذرت در ارتفاعات پایین‌تر است. صنایع شامل سیمان، محصولات چوبی، میوه‌های فرآوری‌شده، نوشیدنی‌های الکلی و کلسیم کاربید است.

 
توسعهٔ شاخص تولید ناخالص داخلی در بوتان از سال ۱۹۹۰

بوتان شاهد رشد اخیر در بخش فناوری، در زمینه‌هایی مانند فناوری سبز و اینترنت/تجارت الکترونیک بوده‌است.[۷۳] در می ۲۰۱۲، پارک فناوری تیمفو در پایتخت راه‌اندازی شد. این مرکز، شرکت‌های نوپا را از طریق «مرکز نوآوری و فناوری بوتان» (BITC) رشد می‌دهد.[۷۴]

درآمدهای بیش از ۱۰۰٫۰۰۰ نگولتروم در سال مشمول مالیات هستند، اما از آنجایی که بوتان در حال حاضر یکی از کشورهای کمترتوسعه‌یافتهٔ جهان است، تعداد کمی از حقوق بگیران واجد شرایط پرداخت مالیات هستند. نرخ تورم بوتان در سال ۲۰۰۳ سه درصد تخمین زده شد. بوتان دارای تولید ناخالص داخلی در حدود ۵٫۸۵ میلیارد دلار آمریکا است که آن را به صد و پنجاه و هشتمین اقتصاد بزرگ در جهان تبدیل می‌کند. درآمد سرانه (PPP) حدود ۷٫۶۴۱ دلار است[۴۴] که در رتبهٔ ۱۴۴ قرار دارد. درآمدهای دولت بالغ بر ۴۰۷٫۱ میلیون دلار است، اگرچه هزینه‌ها بالغ بر ۶۱۴ میلیون دلار است. با این حال، بیست و پنج درصد از هزینه‌های بودجه توسط وزارت امور خارجهٔ هند تأمین می‌شوند.

صادرات بوتان، عمدتاً شامل برق، هل، گچ، الوار، صنایع دستی، سیمان، میوه، سنگ‌های قیمتی و ادویه‌جات و ترشی جات، مجموعاً ۱۲۸ میلیون یورو (برآورد ۲۰۰۰) است. با این حال، واردات بالغ بر ۱۶۴ میلیون یورو است که منجر به کسری تراز تجاری می‌شود. اقلام اصلی وارداتی شامل سوخت و روان‌کننده‌ها، غلات، ماشین‌آلات، وسایل نقلیه، پارچه و برنج است. شریک اصلی صادرات بوتان هند است که ۵۸٫۶ درصد از کالاهای صادراتی آن را به خود اختصاص داده‌است. هنگ‌کنگ (۳۰٫۱ درصد) و بنگلادش (۷٫۳ درصد) دو شریک اصلی صادراتی دیگر هستند.[۴۴] از آنجایی که مرز آن با منطقهٔ خودمختار تبت مسدود اس، تجارت بین بوتان و چین در حال حاضر تقریباً وجود ندارد. شرکای وارداتی بوتان را هند (۷۴٫۵ درصد)، ژاپن (۷٫۴ درصد) و سوئد (۳٫۲ درصد) تشکیل می‌دهند.

گردشگری

ویرایش

در سال ۲۰۱۴، بوتان پذیرای ۱۳۳٫۴۸۰ گردشگر خارجی بود.[۷۵] به دنبال تبدیل شدن به یک مقصد با ارزش، هزینهٔ روزانه‌ای بین ۱۸۰ تا ۲۹۰ دلار آمریکا (یا بیشتر) را به گردشگران تحمیل می‌کند که شامل تور و اقامت در هتل می‌شود.[۷۶][۷۷] این صنعت برای ۲۱٫۰۰۰ نفر شغل ایجاد کرده و و ۱٫۸ درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد.

مردم

ویرایش
جمعیت تاریخی
سالجمعیت±%
۱۹۶۰۲۲۴٬۰۰۰—    
۱۹۸۰۴۱۳٬۰۰۰۸۴٫۴٪+
۱۹۹۰۵۳۶٬۰۰۰۲۹٫۸٪+
۱۹۹۵۵۰۹٬۰۰۰۵٪−
۲۰۰۵۶۵۰٬۰۰۰۲۷٫۷٪+
منبع:[۷۸]

بوتان در سال ۲۰۱۶ دارای ۷۹۷٬۷۶۵ نفر جمعیت بود.[۴] میانگین سنی در بوتان ۲۴٫۸ سال است.[۴۴] به ازای هر ۱٫۰۰۰ زن، ۱٫۰۷۰ مرد وجود دارد و نرخ باسوادی در بوتان ۵۹٫۵ درصد است.[۷۹]

 
مردم بوتان با لباس ملی در جشنوارهٔ ونگدو فودرانگ

گروه‌های قومی

ویرایش

مردم بوتان عمدتاً از نگالوپ‌ها و شارچوپ‌ها تشکیل شده‌اند که به ترتیب بوتانی‌های غربی و بوتانی‌های شرقی نامیده می‌شوند. اگرچه شارچوپ‌ها از نظر اندازهٔ جمعیتی کمی بزرگ‌تر هستند، نگالوپ‌ها بر حوزهٔ سیاسی مسلطند، زیرا پادشاه و نخبگان سیاسی به این گروه تعلق دارند.[۸۰] نگالوپ‌ها عمدتاً متشکل از بوتانی‌هایی هستند که در بخش غربی کشور زندگی می‌کنند. فرهنگ آنها ارتباط نزدیکی با فرهنگ تبت دارد. تقریباً همین را می‌توان در مورد شارچوپ‌ها، بزرگ‌ترین گروه، که به‌طور سنتی به جای شکل رسمی دروکپا کاگیو از بودیسم تبتی پیروی می‌کنند، گفت. در دوران مدرن، با بهبود زیرساخت‌های حمل و نقل، ازدواج‌های زیادی بین این گروه‌ها وجود داشته‌است.

مردم لوتشامپا، به معنای «بوتانی جنوبی»، گروهی ناهمگون از اجداد عمدتاً نپالی هستند که به دنبال به رسمیت شناختن سیاسی و فرهنگی از جمله برابری در حق اقامت، زبان و پوشش بوده‌اند. برآوردهای غیررسمی ادعا می‌کنند که در سرشماری سال ۱۹۸۸ آنها ۴۵ درصد جمعیت را تشکیل می‌دادند.[۸۱] از دههٔ ۱۹۸۰، بوتان برای اعمال تسلط فرهنگی (از نظر زبان، لباس و مذهب) و سیطرهٔ سیاسی بر اکثریت مردم دروکپا، سیاست «یک ملت یک مردم» را اتخاذ کرد.[۸۲] این سیاست در ممنوعیت آموزش زبان نپالی در مدارس و محرومیت از شهروندی برای کسانی که قادر به اثبات رسمی مالکیت زمین قبل از سال ۱۹۵۰ نبودند، آشکار شد[۸۳] به‌ویژه گروه‌های اقلیت نپالی‌زبان را هدف قرار می‌داد، نمایندهٔ یک سوم از جمعیت در آن زمان.[۸۴] این منجر به ناآرامی‌های گسترده و تظاهرات سیاسی شد.[۸۵][۸۶] در سال ۱۹۸۸، مقامات بوتان یک سرشماری ویژه[۸۷] در جنوب بوتان، در منطقهٔ پر جمعیت لوتشامپا انجام دادند، که منجر به غیر بوتانی نامیدن آنها، و به دنبال آن اخراج اجباری ۱۰۷٫۰۰۰ نفر از مردم لوتشامپا شد که در آن زمان تقریباً یک ششم کل جمعیت را تشکیل می‌دادند.[۸۸][۸۹][۹۰] کسانی که طبق قانون ملیت در سال ۱۹۵۸ به آنها تابعیت داده شده بود، تابعیت آنها سلب شد. اعضای پلیس و ارتش بوتان در سوزاندن خانه‌های مردم لوتشامپا، مصادرهٔ زمین و سایر موارد نقض گستردهٔ حقوق بشر از جمله دستگیری، شکنجه و تجاوز به مردم لوتشامپا شرکت داشتند.[۹۱][۹۲][۹۲] پس از اخراج اجباری از بوتان، مردم لوتشامپا تقریباً دو دهه را در اردوگاه‌های پناهندگان در نپال گذراند و بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۲ در کشورهای مختلف غربی مانند ایالات متحده اسکان داده شدند.[۹۳]

دین

ویرایش

دین در بوتان[۱]

  بودایی (دین رسمی) (۷۴٫۸٪)
  هندو (۲۲٫۶٪)
  بون و سایر ادیان بومی (۱٫۹٪)
  مسیحی (۰٫۴٪)
  مسلمان (۰٫۱٪)
  دیگر (۰٫۱٪)

تخمین زده می‌شود که بین دو سوم تا سه چهارم جمعیت بوتان پیرو آیین بودایی وجره‌یانه باشند که دین رسمی نیز هست. حدود یک چهارم تا یک سوم پیرو هندوئیسم هستند. ادیان دیگر کمتر از ۱٪ از جمعیت را تشکیل می‌دهند.[۹۴]

دین بودایی در سدهٔ هفتم به بوتان آمد. پادشاه تبت سونگتسن گامپو که به این دین گرویده بود، دستور ساخت دو معبد بودایی را در جکار در مرکز بوتان و کیئیچو در نزدیکی پارو را صادر کرد.[۳۶]

زبان

ویرایش

زبان رسمی بوتان، زبان دزونگخا، یکی از ۵۳ زبان در خانوادهٔ زبان‌های تبتی است. خطی که به صورت محلی Chhokey (به معنای «زبان دارما») نامیده می‌شود، با تبتی کلاسیک یکسان است. در سیستم آموزشی بوتان، انگلیسی زبان آموزشی است، در حالی که دزونگخا به عنوان زبان ملی تدریس می‌شود. اتنولوگ فهرستی از ۲۴ زبانی را که در حال حاضر در بوتان صحبت می‌شود را فهرست کرده‌است، که همهٔ آنها به جز زبان نپالی، در خانوادهٔ زبان‌های تبتی-برمه‌ای قرار دارند.[۹۵]

بهداشت

ویرایش

براساس آخرین داده‌های بانک جهانی در سال ۲۰۱۶، امید به زندگی در بوتان ۷۰٫۲ سال (۶۹٫۹ برای مردان و ۷۰٫۵ برای زنان) است.

همان‌طور که در قانون اساسی بوتان آمده، مراقبت‌های بهداشتی اولیه در بوتان رایگان است.

آموزش

ویرایش

از نظر تاریخی، آموزش در بوتان رهبانی بود، آموزش مدرسه‌های سکولار برای عموم مردم در دههٔ ۱۹۶۰ آغاز شد.[۹۶] طبیعت کوهستانی موانعی را برای خدمات آموزشی یکپارچه در این کشور ایجاد کرده‌است.[۹۷] امروزه، بوتان دارای دو دانشگاه غیرمتمرکز با یازده کالج در سراسر این پادشاهی است. این دانشگاه‌ها عبارتند از دانشگاه پادشاهی بوتان و دانشگاه علوم پزشکی خسار گیالپو.

حمل و نقل

ویرایش

هوایی

ویرایش
 
یک فروند ایرباس ای۳۱۹ متعلق به دروک ایر در فرودگاه پارو

فرودگاه پارو تنها فرودگاه بین‌المللی در بوتان است. فرودگاه یونگ‌فولا در تراشیگانگ یک فرودگاه داخلی کوچک است که تا سال ۲۰۱۰ در حال بازسازی بود.[۹۸] فرودگاه داخلی یونگ‌فولا برای تکمیل در ژانویهٔ ۲۰۱۰ برنامه‌ریزی شده بود، اما در ژانویهٔ ۲۰۱۵، فرودگاه به دلیل تعمیر مداوم باند همچنان بسته‌بود.[۹۹] هواپیمایی حامل پرچم دروک ایر پروازهای بین فرودگاه پارو و فرودگاه‌های جکار و جلفو را به صورت هفتگی انجام می‌دهد.[۱۰۰]

جاده‌ای

ویرایش

جادهٔ کریدوری اصلی، شرق به غرب بوتان است که شهرهای پونت‌شولینگ را در جنوب غربی به تراشیگانگ در شرق متصل می‌کند. سکونتگاه‌های قابل توجهی که جادهٔ اصلی مستقیماً از آن عبور می‌کند عبارتند از ونگدو فودرانگ و تونگسا. جاده اصلی همچنین دارای انشعاب‌هایی است که به تیمفو و دیگر مراکز جمعیتی مانند پارو و پوناخا پوناخا متصل می‌شود. مانند جاده‌های دیگر در بوتان، جادهٔ اصلی به دلیل شرایط روسازی، ریزش‌های شدید، پیچ‌های متعدد، آب‌وهوا و رانش زمین، نگرانی‌های ایمنی جدی دارد.[۱۰۱][۱۰۲][۱۰۳]

از سال ۲۰۱۴، تعریض جاده‌ها در سرتاسر بوتان، به ویژه برای بزرگراه شمال شرق به غرب از تراشیگانگ به دوچولا، یک اولویت بوده‌است. انتظار می‌رفت پروژهٔ تعریض تا پایان سال ۲۰۱۷ تکمیل شود و سفر جاده‌ای در سراسر کشور را به‌طور قابل توجهی سریعتر و کارآمدتر کند اما این پروژه همچنان در حال احداث است. علاوه بر این، پیش‌بینی می‌شود که بهبود شرایط جاده‌ها باعث تشویق گردشگری بیشتر در منطقهٔ غیرقابل دسترس شرقی بوتان شود.[۱۰۴][۱۰۵][۱۰۶] در حال حاضر، به نظر می‌رسد شرایط جاده به دلیل افزایش موارد مسدود شدن، رانش زمین، و اختلال در گرد و غبار ناشی از پروژهٔ تعریض، گردشگران را از بازدید از بوتان بازمی‌دارد.[۱۰۷]

ریلی

ویرایش

اگرچه بوتان در حال حاضر راه‌آهن ندارد، اما با هند توافقنامه‌ای را برای اتصال جنوب بوتان به شبکهٔ گستردهٔ هند با ساخت یک خط ریلی به طول ۱۸-کیلومتر (۱۱-مایل) بین هاسیمارا در بنگال غربی و توریباری در بوتان منعقد کرده‌است. ساخت راه‌آهن از طریق ساتالی، بهارنا باری و دالسینگ‌پارا توسط راه‌آهن هند تأمین می‌شود.[۱۰۸] در حال حاضر، نزدیکترین ایستگاه راه‌آهن به بوتان هاسیمارا است.

منابع

ویرایش
  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ "Pew Research Center – Global Religious Landscape 2010 – religious composition by country" (PDF). Archived from the original (PDF) on 13 December 2016.
  2. ↑ "9th Five Year Plan (2002–2007)" (PDF). Royal Government of Bhutan. 2002. Archived from the original (PDF) on 20 March 2012. Retrieved 22 August 2011.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ "National Portal of Bhutan". Department of Information Technology, Bhutan. Archived from the original on 23 April 2012. Retrieved 22 August 2011.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ "World Population Prospects: The 2017 Revision". ESA.UN.org (custom data acquired via website). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Retrieved 10 September 2017.
  5. ↑ "Bhutan". City Population. Retrieved 7 May 2019.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ "Butan". International Monetary Fund.
  7. ↑ "Gini Index". World Bank. Archived from the original on 8 June 2014. Retrieved 22 September 2019.
  8. ↑ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 December 2020. pp. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. Retrieved 16 December 2020.
  9. ↑ "Treaty Bodies Database – Document – Summary Record – Bhutan". UNHCHR. 5 June 2001. Archived from the original on 10 January 2009. Retrieved 23 April 2009.
  10. ↑ "World Population Prospects". UN. 2008. Archived from the original on 7 January 2010. Retrieved 4 December 2009.
  11. ↑ Driem, George van (1998). Dzongkha = Rdoṅ-kha. Leiden: Research School, CNWS. p. 478. ISBN 978-90-5789-002-4.
  12. ↑ "World Population Prospects - Population Division - United Nations". population.un.org. Retrieved 2021-01-02.
  13. ↑ "Bhutan". Encyclopedia Britannica. Retrieved October 15, 2020.
  14. ↑ "Flora and Fauna of Bhutan - Rich Biodiversity of the Himalayan Kingdom". www.holidify.com. Retrieved 2021-05-18.
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ Karthikeyan, Ananth (1 October 2017). "The brief supremacy of a mountain kingdom". DNA India.
  16. ↑ "Bhutan was first to recognise Bangladesh". The Daily Star (به انگلیسی). 2014-12-09. Retrieved 2021-01-02.
  17. ↑ "Israel establishes diplomatic relations with Bhutan". Haaretz (به انگلیسی). Retrieved 2021-01-02.
  18. ↑ ""Bhutan and Kuwait have gained the trust and respect of the entire world" – Kuensel Online". kuenselonline.com. Retrieved 2021-01-02.
  19. ↑ "Bhutan establishes diplomatic relations with Brazil". Ministry of Foreign Affairs Royal Government of Bhutan. 23 September 2009. Retrieved 23 August 2021.
  20. ↑ NEWS, KYODO. "Abe hails Japan's close ties with Bhutan, other royal families". Kyodo News+. Retrieved 2021-01-02.
  21. ↑ Limited, Bangkok Post Public Company. "King, Queen of Bhutan arrive". Bangkok Post. Retrieved 2021-01-02.
  22. ↑ "From Rep. of Turkey Ministry of Foreign Affairs". Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs. Retrieved 2021-01-02.
  23. ↑ "Human Development Index: Bangladesh moves 2 notches up, remains 5th in South Asia". Dhaka Tribune. 2020-12-21. Retrieved 2021-01-02.
  24. ↑ Tshering, Sonam; Tamang, Bharat. "Hydropower - Key to sustainable, socio-economic development of Bhutan" (PDF). United Nations. Retrieved 23 August 2021.
  25. ↑ "Bhutan". International Hydropower Association (به انگلیسی). Retrieved 2021-01-02.
  26. ↑ "Bhutan". UNDP Climate Change Adaptation (به انگلیسی). Retrieved 2021-04-13.
  27. ↑ Chakravarti, Balaram (1979). A Cultural History of Bhutan. Vol. 1. Hilltop. p. 7. Retrieved 18 October 2015.
  28. ↑ Chakravarti, Balaram (1979). A Cultural History of Bhutan. Vol. 1. Hilltop. p. 7. Retrieved 18 October 2015.
  29. ↑ Taylor, Isaac (1898). Names and Their Histories: A Handbook of Historical Geography and Topographical Nomenclature. Gale Research Co. p. 69.
  30. ↑ Savada, Andrea Matles, ed. (1993). "Origins and Early Settlement, A.D. 600–1600". Nepal and Bhutan: Country Studies (3rd ed.). Washington, D.C.: Federal Research Division, Library of Congress. ISBN 0-8444-0777-1. OCLC 27429416.   This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
  31. ↑ "History of Bhutan: How Europe heard about Bhutan". Kuensel. 24 August 2003. Retrieved 28 September 2011.
  32. ↑ "Bhutan". World Institute for Asian Studies. 21 August 2006. Archived from the original on 1 August 2009. Retrieved 23 April 2009.
  33. ↑   این مقاله حاوی محتوای تحت مالکیت عمومی از سند Library of Congress است: Worden, Robert L. Savada, Andrea Matles (ed.). "Bhutan: A country study". Federal Research Division. Origins and Early Settlement, A.D. 600–1600.
  34. ↑ Padel, Ruth (2006). Tigers in Red Weather: a Quest for the Last Wild Tigers. Bloomsbury Publishing USA. pp. 139–40. ISBN 978-0-8027-1544-9. Retrieved 18 October 2015.
  35. ↑ Sailen Debnath, Essays on Cultural History of North Bengal, شابک ‎۹۷۸−۸۱−۸۶۸۶۰−۴۲−۷; & Sailen Debnath, The Dooars in Historical Transition, شابک ‎۹۷۸−۸۱−۸۶۸۶۰−۴۴−۱
  36. ↑ ۳۶٫۰ ۳۶٫۱   این مقاله حاوی محتوای تحت مالکیت عمومی از سند Library of Congress است: Worden, Robert L. Savada, Andrea Matles (ed.). "Bhutan: A country study". Federal Research Division. Arrival of Buddhism.
  37. ↑ Hattaway, Paul (2004). Peoples of the Buddhist World: a Christian Prayer Diary. William Carey Library. p. 30. ISBN 978-0-87808-361-9. Retrieved 18 October 2015.
  38. ↑ Padel, Ruth (2006). Tigers in Red Weather: a Quest for the Last Wild Tigers. Bloomsbury Publishing USA. pp. 139–40. ISBN 978-0-8027-1544-9. Retrieved 18 October 2015.
  39. ↑ Dorji, C. T. (1994). History of Bhutan Based on Buddhism. Sangay Xam, Prominent Publishers. ISBN 978-81-86239-01-8. Retrieved 18 October 2015.
  40. ↑ Harding, Sarah (2003). The Life and Revelations of Pema Lingpa. Snow Lion Publications. ISBN 978-1-55939-194-8. Retrieved 18 October 2015.
  41. ↑   این مقاله حاوی محتوای تحت مالکیت عمومی از سند Library of Congress است: Worden, Robert L. Savada, Andrea Matles (ed.). "Bhutan: A country study". Federal Research Division. Arrival of Buddhism.
  42. ↑   این مقاله حاوی محتوای تحت مالکیت عمومی از سند Library of Congress است: Worden, Robert L. Savada, Andrea Matles (ed.). "Bhutan: A country study". Federal Research Division. Rivalry among the Sects.
  43. ↑ "Bengala e o Reino do Dragão – 37". O clarim. 20 July 2018.
  44. ↑ ۴۴٫۰ ۴۴٫۱ ۴۴٫۲ ۴۴٫۳ ۴۴٫۴ "Bhutan – The World Factbook". Central Intelligence Agency. Retrieved 1 February 2008.
  45. ↑ "List of Parties". Archived from the original on 24 January 2011. Retrieved 8 December 2012.
  46. ↑ "Biodiversity Action Plan 2009" (PDF). Archived (PDF) from the original on 7 May 2013. Retrieved 9 December 2012.
  47. ↑ Choudhury, A.U. (1992). "Golden langur – Distribution Confusion". Oryx. 26 (3): 172–173. doi:10.1017/S0030605300023619.
  48. ↑ Choudhury, A.U. (1990). "Primates in Bhutan". Oryx. 24 (3): 125. doi:10.1017/S0030605300033834.
  49. ↑ Choudhury, A.U. (2008). "Primates of Bhutan and Observations of Hybrid Langurs". Primate Conservation. 23: 65–73. doi:10.1896/052.023.0107. S2CID 85925043.
  50. ↑ Choudhury, A.U. (2010). The Vanishing Herds: Wild Water Buffalo. Guwahati, India: Gibbon Books & The Rhino Foundation for Nature in North East India. ISBN 978-9380652009.
  51. ↑ Choudhury, A.U. (2007). "White-winged duck Cairina (=Asarcornis) scutulata and Blue-tailed Bee-eater Merops philippinus: two new country records for Bhutan" (PDF). Forktail. 23: 153–155. Archived (PDF) from the original on 15 July 2014. Retrieved 13 June 2014.
  52. ↑ Bisht, Ramesh Chandra (2008). International Encyclopaedia Of Himalayas (5 Vols. Set). Mittal Publications. p. 54. ISBN 9788183242653. Retrieved 16 February 2015.
  53. ↑ Xavier, Constantino (8 July 2020). "Bhutan's democratic transition and ties to India". Brookings. Retrieved 23 August 2021.
  54. ↑ "Bhutan 2008". Constitute. Archived from the original on 2 April 2015. Retrieved 30 March 2015.
  55. ↑ Sharma, Aradhana (25 March 2008). "Royalist Party Wins Election in Bhutan". NDTV.com. Archived from the original on 31 July 2013. Retrieved 1 September 2011.
  56. ↑ "Bhutan chooses new party to form government". Times of India. Archived from the original on 2 November 2018. Retrieved 18 November 2018.
  57. ↑ "Local Government Act of Bhutan 2009" (PDF). Government of Bhutan. 11 September 2009. Archived from the original (PDF) on 6 July 2011.
  58. ↑ "Delimitation". Election Commission, Government of Bhutan. 2011. Archived from the original on 20 July 2011. Retrieved 31 July 2011.
  59. ↑ Bhattacharjee, Arun (19 December 2003). "Bhutan Army Sees Action at Last". Asia Times. Archived from the original on 17 September 2009. Retrieved 23 April 2009.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:پیوند نامناسب (link)
  60. ↑ "Bhutan". Freedom House (به انگلیسی). Retrieved 2021-01-02.
  61. ↑ Reuters, Story by. "Bhutan parliament decriminalizes homosexuality, to delight of activists". CNN. Retrieved 2021-01-02.
  62. ↑ Dudman, Jane. "Bhutan's First Female Minister: Engineer, Equality Warrior, Former Civil Servant". Guardian News and Media. Archived from the original on 16 December 2018. Retrieved 27 January 2019.
  63. ↑ Lhaden, Tenzin. "Moving towards Gender Equality in Bhutan". Archived from the original on 15 December 2018.
  64. ↑ Lhaden, Tenzin. "Moving towards Gender Equality in Bhutan". Archived from the original on 15 December 2018.
  65. ↑ "World development indicators". The World Bank Group. Archived from the original on 30 December 2013. Retrieved 28 December 2013.
  66. ↑ "World development indicators: size of economy". The World Bank Group. Archived from the original on 16 January 2014. Retrieved 28 December 2013.
  67. ↑ "GNH Survey 2010" (PDF). The Centre for Bhutan Studies. Archived (PDF) from the original on 18 March 2013. Retrieved 17 October 2013.
  68. ↑ Sharma, Rajeev (25 January 2011). "MoUs with Bhutan on Rail Links, Power Projects". The Tribune. Archived from the original on 17 September 2009. Retrieved 23 April 2009.
  69. ↑ "MEMBER INFORMATION: India and the WTO". World Trade Organization (WTO). Archived from the original on 22 April 2009. Retrieved 23 April 2009.
  70. ↑ Balaji, Mohan (12 January 2008). "In Bhutan, China and India Collide". Asia Times. Archived from the original on 13 May 2011. Retrieved 3 October 2010.{{cite news}}: نگهداری یادکرد:پیوند نامناسب (link)
  71. ↑ "Country Trends". Global Footprint Network. Retrieved 23 June 2020.
  72. ↑ Lin, David; Hanscom, Laurel; Murthy, Adeline; Galli, Alessandro; Evans, Mikel; Neill, Evan; Mancini, MariaSerena; Martindill, Jon; Medouar, FatimeZahra; Huang, Shiyu; Wackernagel, Mathis (2018). "Ecological Footprint Accounting for Countries: Updates and Results of the National Footprint Accounts, 2012-2018". Resources (به انگلیسی). 7 (3): 58. doi:10.3390/resources7030058.
  73. ↑ Chester, Ken (2 September 2013). "A Bhutan tech primer: early signs of startups and e-commerce". Tech in Asia. Archived from the original on 9 October 2013. Retrieved 29 September 2013.
  74. ↑ "BITC – Business Incubator". Thimphu TechPark. Archived from the original on 21 March 2013.
  75. ↑ BHUTAN TOURISM MONITOR. ANNUAL REPORT بایگانی‌شده در ۱۴ اوت ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine. Tourism Council of Bhutan (2014).
  76. ↑ "How to get Bhutan tourist visa cost and requirement". Bhutantraveloperator.com. Archived from the original on 3 اكتبر 2021. Retrieved 2020-05-26. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  77. ↑ Ledesma, Lester V. (30 November 2017). "5 reasons Bhutan is worth the US$250 daily fee". CNN.
  78. ↑ "Population panel". UNPP.
  79. ↑ "Report: Data Profile". World Bank. 2008. Archived from the original on 28 April 2008. Retrieved 23 April 2009.
  80. ↑ GROWup - Geographical Research On War, Unified Platform. "Ethnicity in Bhutan". ETH Zurich. Archived from the original on 24 October 2018. Retrieved 24 October 2018.
  81. ↑ "People & Population". Bhutan News Service. Archived from the original on 16 November 2011. Retrieved 10 June 2013.
  82. ↑ Mishra, Vidhyapati (June 28, 2013). "Bhutan Is No Shangri-La". The New York times. Retrieved 16 October 2020.
  83. ↑ Schultz, Erika (October 15, 2016). "Bhutanese refugee crisis: a brief history". The Seattle Times staff photographer. The Seattle Times. Retrieved 16 October 2020.
  84. ↑ "The Bhutan insurgencies". Public Radio International. Retrieved October 15, 2020.
  85. ↑ Schultz, Erika (October 15, 2016). "Bhutanese refugee crisis: a brief history". The Seattle Times. Seattle Times staff photographer. Retrieved 16 October 2020.
  86. ↑ "MAR". Mar.umd.edu. Retrieved October 15, 2020.
  87. ↑ Mishra, Vidhyapati (June 28, 2013). "Bhutan Is No Shangri-La". The New York Times. Retrieved 16 October 2020.
  88. ↑ Human Rights Watch. "History of the Bhutanese Refugee Situation in Nepal". hrw.org. Human Rights Watch. Retrieved 16 October 2020.
  89. ↑ Hoffman, Klus (1 April 2006). "Democratization from Above: The Case of Bhutan" (PDF). Archived from the original (PDF) on 10 June 2011. Retrieved 24 April 2010.
  90. ↑ Frelick, Bill (February 2008). "Director, Refugee and Migrant Rights Division". Human Rights Watch. Retrieved 10 October 2020.
  91. ↑ Human Rights Watch. "History of the Bhutanese Refugee Situation in Nepal". hrw.org. Human Rights Watch. Retrieved 16 October 2020.
  92. ↑ ۹۲٫۰ ۹۲٫۱ Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights (UNHCHR). "Treatment by authorities of ethnic Nepali's in Bhutan" (PDF). Refworld. Retrieved October 15, 2020.
  93. ↑ Group, Minority Rights. "Lhotshampas". Minority Rights. Minority Rights group. Retrieved 10 October 2020.
  94. ↑ "International Religious Freedom Report 2007–Bhutan". U.S. Department of State. 14 September 2007. Retrieved 6 January 2008.
  95. ↑ "Assessment for Lhotshampas in Bhutan". Database. Center for International Development and Conflict Management, University of Maryland. Archived from the original on 22 June 2012. Retrieved 9 August 2011.
  96. ↑ Wangdi, Sonam; LeGrand, Cathleen; Norbu, Phuntsho; Rinzin, Sonam (2020-01-01). "What's past is prologue: history, current status and future prospects of library development in Bhutan". Global Knowledge, Memory and Communication. ahead-of-print (ahead-of-print): 339–354. doi:10.1108/GKMC-12-2019-0153. ISSN 2514-9342. S2CID 225114548. Alt URL
  97. ↑ Wangdi, Sonam; LeGrand, Cathleen; Norbu, Phuntsho; Rinzin, Sonam (2020-01-01). "What's past is prologue: history, current status and future prospects of library development in Bhutan". Global Knowledge, Memory and Communication. ahead-of-print (ahead-of-print): 339–354. doi:10.1108/GKMC-12-2019-0153. ISSN 2514-9342. S2CID 225114548. Alt URL
  98. ↑ Palden, Tshering (1 September 2009). "Domestic Air Service to Take Wing Soon". Kuensel online. Archived from the original on 5 March 2012. Retrieved 10 August 2011.
  99. ↑ Palden, Tshering (30 August 2010). "DYT Approves Quarry Without Community Clearance". Kuensel online. Archived from the original on 5 March 2012. Retrieved 10 August 2011.
  100. ↑ Dorji, Gyalsten K (2 December 2015). "Drukair to launch scheduled operations to Gelephu". Kuensel online. Archived from the original on 16 February 2016. Retrieved 11 February 2016.
  101. ↑ Zeppa, Jamie (2000). Beyond the Sky and the Earth: A Journey into Bhutan. Penguin. ISBN 978-1-57322-815-2. Retrieved 18 October 2015.
  102. ↑ "Icy Roads Claim Lives". Kuensel online. 4 December 2004. Archived from the original on 19 March 2012. Retrieved 10 August 2011.
  103. ↑ Yeshi, Samten (24 August 2010). "Landslide at Dzong Viewpoint". Kuensel online. Archived from the original on 19 March 2012. Retrieved 25 July 2011.
  104. ↑ "North-East-West highway widening progressing under pre-financing". KuenselOnline. Archived from the original on 10 May 2017. Retrieved 30 June 2017.
  105. ↑ "Welcome to Embassy of India Thimphu, Bhutan". indianembassythimphu.bt. Archived from the original on 10 May 2017. Retrieved 30 June 2017.
  106. ↑ "East-West highway widening on track". KuenselOnline. Archived from the original on 10 May 2017. Retrieved 30 June 2017.
  107. ↑ "International tourists bemoan bad road conditions in Bhutan". Asia News Network. 31 May 2016. Archived from the original on 8 July 2016. Retrieved 30 June 2017.{{cite news}}: نگهداری یادکرد:ربات:وضعیت نامعلوم پیوند اصلی (link)
  108. ↑ Page, Jeremy (30 December 2009). "Isolated Buddhist kingdom of Bhutan to get its first railway link". The Times. Retrieved 10 June 2011.

پیوند به بیرون

ویرایش
برگرفته از «https://fa.wiki.x.io/w/index.php?title=بوتان_(کشور)&oldid=40865616»