ویکی‌پدیا:قواعد نام‌گذاری (اسامی جغرافیایی)

برای راهنمای سرشناسی عوارض جغرافیایی، ویکی‌پدیا:سرشناسی (جغرافیا) را ببینید.

در این صفحه قواعد نام‌گذاری نوشتارهای دربارهٔ مکان‌های جغرافیایی و نیز بکارگیری این اسامی در نوشتارهای ویکی‌پدیا توضیح داده شده است. طبق قواعد نام‌گذاری در ویکی‌پدیا، عنوان یک نوشتار باید مناسب برای یک مخاطب عام انتخاب شود، نه یک مخاطب متخصص. همچنین اینجا بحث بر سر این نیست که یک مکان چه باید خوانده شود، بلکه صحبت بر سر این موضوع کمتر مناقشه‌برانگیز است که یک مکان چه خوانده می‌شود.

راهنمای کلی

• نام‌گذاری مقالات جغرافیایی بایستی به زبان فارسی باشد.

• پسوندهای دعایی (مثل ره و ع و ص و …) در عنوان مقالات جغرافیایی آورده نمی‌شود.

از نامِ کنونی استفاده کنید

برای مقاله‌ای در مورد جایی که نامش در گذر زمان عوض شده، پیش زمینه مهم است. برای مقاله‌های در مورد زمان حال، از نام کنونی فارسی استفاده کنید نه نام قدیمی‌تر. نام‌های قدیمی باید در پیش زمینه مناسب تاریخی وقتی استفاده شوند که اکثریت قابل توجهی از منابع معتبر کنونی آن طور استفاده کنند؛ این شامل نام‌های مقالات مرتبط با دوره‌های تاریخی خاص هم می‌شود. نام‌ها هم به دلیل تغییر نام رسمی شهرها و هم به خاطر دست به دست شدن شهرها بین کشورها تغییر می‌کنند؛ در هر دو مورد، ما به چیزی علاقه‌مندیم که منابع معتبر فارسی‌زبان امروزه مورد استفاده قرار می‌دهند.

نام‌های تقسیمات کشوری ایران

شهر و روستا

نام روستا یا شهر به تنهایی (بدون واژهٔ «روستا» یا «شهر» قبل یا بعد از نام) استفاده می‌شود:

• درست: سه پنجه؛ همدان
• نادرست: روستای سه پنجه، سه پنجه (روستا)؛ شهر همدان، همدان (شهر)

استان، شهرستان، بخش و دهستان

واژهٔ «استان»، «شهرستان» «بخش» یا «دهستان» پیش از نام آورده می‌شود.

• درست: استان خراسان رضوی؛ شهرستان اهواز؛ بخش کاکی؛ دهستان جوشین
• نادرست: خراسان رضوی، خراسان رضوی (استان)؛ اهواز، اهواز (شهرستان)؛ کاکی، کاکی (بخش)؛ جوشین، جوشین (دهستان)

استثناء: برای بخش مرکزی شهرستان‌ها، نام بخش را بصورت «بخش مرکزی شهرستان فلان» انتخاب می‌کنیم، و نه «بخش مرکزی (فلان)»، چرا که نام این بخش‌ها حتی در جهان خارج از ویکی هم غالباً بدین صورت استفاده می‌شود؛ مثلاً بخش مرکزی شهرستان نیشابور درست است، نه «بخش مرکزی (نیشابور)».

ابهام‌زدایی

• در صورتی که نام روستا، شهر، دهستان یا بخش نیاز به ابهام‌زدایی داشته باشد، نام شهرستان (بدون واژهٔ «شهرستان») داخل پرانتز می‌آید:
  • مثال: رستم‌آباد (بردسیر) و رستم‌آباد (اردل)؛ صالح‌آباد (تربت جام) و صالح‌آباد (مهران)؛ دهستان سروستان (سروستان) و دهستان سروستان (بوانات)؛ بخش صالح‌آباد (تربت جام) و بخش صالح‌آباد (مهران)
• در مواردی که دو روستا یا شهر همنام در یک شهرستان وجود داشته باشد از نام بخش برای ابهام‌زایی استفاده می‌شود. در این صورت «نام روستا (نام شهرستان)» ابهام‌زدایی ناکامل محسوب می‌شود و باید به صفحهٔ ابهام‌زدایی روستای مربوطه تغییرمسیر داده شود.
  • مثال: دو روستا با نام «احمدآباد» در شهرستان طبس وجود دارد: یکی در بخش دیهوک و دیگری در بخش دستگردان که در نتیجه بدین صورت نام‌گذاری می‌شوند: احمدآباد (دیهوک) و احمدآباد (دستگردان). احمدآباد (طبس) هم به صفحهٔ ابهام‌زدایی احمدآباد تغییرمسیر می‌یابد.
  • استثناء: در این حالت در صورتی که یکی از دو روستا در بخش مرکزی شهرستان واقع شده باشد، بجای «بخش مرکزی شهرستان فلان» از «بخش مرکزی فلان» برای ابهام‌زدایی استفاده می‌کنیم.
    • مثال: دو علی‌آباد در شهرستان نی‌ریز وجود دارد: یکی در بخش مرکزی و دیگری در بخش قطرویه. اولی علی‌آباد (بخش مرکزی نی‌ریز) نام می‌گیرد و دومی علی‌آباد (قطرویه).
• در مواردی که دو روستا همنام در یک شهرستان و یک بخش وجود داشته باشد از نام دهستان برای ابهام‌زایی استفاده می‌شود. در این صورت «نام روستا (نام شهرستان)» ابهام‌زدایی ناکامل محسوب می‌شود و باید به صفحهٔ ابهام‌زدایی روستای مربوطه تغییرمسیر داده شود.
  • مثال: دو روستا با نام «حصار» در شهرستان نیشابور و بخش زبرخان وجود دارد: یکی در دهستان اسحق‌آباد و دیگری در دهستان زبرخان که در نتیجه بدین صورت نام‌گذاری می‌شوند: حصار (اسحق‌آباد) و حصار (زبرخان). حصار (نیشابور) هم به صفحهٔ ابهام‌زدایی حصار (ابهام‌زدایی) تغییرمسیر می‌یابد.

به عبارت دیگر نام بزرگ‌ترین تقسیمات کشوریِ کوچکتر از استان که ایجادِ تمایز می‌کند، به عنوان عبارتِ ابهام‌زدا در پرانتز آورده می‌شود. در حالت معمول نام شهرستان؛ اگر نام شهرستان یکسان بود نام بخش و اگر نام بخش هم یکسان بود نام دهستان.

• در مواردی که دو روستا همنام در یک شهرستان، یک بخش و یک دهستان وجود داشته باشد، با استفاده از موقعیت دو روستا نسبت به یکدیگر، «شمال»، «جنوب»، «شرق»، یا «غرب» را داخل پرانتز پس از نام شهرستان می‌آوریم.
  • مثال: دو روستا با نام «چاه‌سیاه» در دهستان میغان بخش مرکزی شهرستان نهبندان وجود دارد: براساس مختصات روستایی که در شرق روستای دیگر قرار دارد چاه‌سیاه (نهبندان، شرق) و دیگری چاه‌سیاه (نهبندان، غرب) نام‌گذاری می‌شود.
• اگر شهر مرکز شهرستان با شهرستانش هم‌نام نباشد از (نام شهرستان) استفاده می‌شود، مانند نورآباد (ممسنی)، نورآباد (دلفان).
• اگر شهر مرکز شهرستان با شهرستانش هم‌نام باشد از (نام استان) استفاده می‌شود، مانند بابل (مازندران)، پردیس (تهران)

جای‌نام‌های جغرافیای تاریخی ایران

مبنای نام‌گذاری (املاء) جای‌نام‌های جغرافیای تاریخی ایران، «ضبط تاریخی» یک نام در پهنهٔ هزارسالهٔ متون فارسی‌است. براین پایه به‌طور مثال

• درست: طبرستان، بسطام، اصطخر
• نادرست: تبرستان، بستام، استخر

شایان ذکر است مفاد این بند از رهنمود، ناظر به نام‌گذاری عنوان مقاله‌هاست؛ لذا پرداختن به دیگر ضبط‌های نوساز و البته متداول، در هر مورد متفاوت توان بود و از طریق بحث امکان‌پذیر است.

جای‌نام‌های غیرفارسی

صفحهٔ اصلی: ویکی‌پدیا:قواعد نام‌گذاری (فارسی‌سازی نام‌های خارجی) § به‌طور عمومی، رواج گسترده ملاک است

نامی که به‌طور فراگیر و گسترده در منابع معتبر فارسی رواج داشته باشد درست‌تر است. رواج موقعی گسترده محسوب می‌شود که تفاوت بین استفادهٔ دو نام در منابع فاحش باشد؛ مثلاً «واشِنگتن» و «واشینگتن» هر دو رواج دارند. با اینکه واشِنگتن بیشتر از واشینگتن رواج عامیانه و گوگلی دارد، اما اختلاف رواجشان به آن حد فراگیر نیست (در برخی وبگاه‌های خبری حرفه‌ای معتبر و وبگاه وزارت امور خارجه آمریکا، «واشینگتن» نیز استفاده شده است. اما مثلاً در فارسی «پکن» خیلی خیلی بیشتر از «بیجینگ» رواج دارد و بیجینگ تقریباً در فارسی نامأنوس است). همین‌طور برای «آلمان» و «دویچلند». حال اگر بین دو اسم مردد هستید، و هر دو تا حدودی کمابیش رواج دارند، نامی را باید انتخاب کنید که به آوای زبان اصلی نزدیک‌تر باشد؛ مثلاً «فینیکس» بر «فونیکس» مرجح است، ولو اینکه فونیکس اگر چه در گوگل تعداد بیشتری صفحه نشان دهد، اما چون فینیکس هم تا حدود قابل توجهی در منابع معتبر رواج دارد، و از نظر آوای اصلی نیز صحیح‌تر است، پس مرجح است. در اینباره به ویکی‌پدیا:قواعد نامگذاری (فارسی‌سازی اسامی خارجی) مراجعه شود.

برای ابهام‌زدایی از جای‌نام‌های غیرفارسی، عبارت ابهام‌زدا داخل پرانتز می‌آید. با وجود اینکه در انگلیسی از ویرگول برای این منظور استفاده می‌شود، استفاده از ویرگول برای ابهام‌زدایی در فارسی نه درست است و نه مورد اجماع؛ مثلاً کالفرنیا جانکشن (آیووا) درست است، نه کالفرنیا جانکشن، آیووا.

مکان‌های خاص

برای حوزه‌های انتخابیه از عبارت «حوزه انتخابیه» در اول نام مقالات استفاده می‌شود. برای حفظ یکدستی در نام مقاله‌ها از عبارت «حوزه انتخاباتی» استفاده نمی‌شود ولی استفاده از آن در متن مقاله بلااشکال است.

• درست: حوزه انتخابیه سبزوار
• نادرست: سبزوار (حوزه انتخابیه)، حوزه انتخاباتی سبزوار

• برای امامزاده‌ها از عبارت «امامزاده» در اول نام مقالات استفاده می‌شود و نیازی به ابهام‌زدایی با پرانتز - به شکل (امامزاده)- نیست؛ مگر آن که نام امامزاده بدون پیشوند رایج باشد، مثل شاه‌چراغ؛ همچنین امامزاده به صوررت چسبیده نوشته می‌شود.
• درست: امامزاده داوود
• نادرست: داوود (امامزاده)، امام‌زاده داوود، داوود (امام‌زاده)، امام زاده داوود یا داوود (امام زاده)

• برای آرامگاه‌ها پیش‌فرض استفاده از عبارت «آرامگاه» است مگر موارد خاصی که بر پایه نام رایج انتخاب نام می‌شود.

• در صورت وجود رودهای همنام، پیشوند رود در نام اصلی استفاده و توسط مکانِ رود در پرانتز، ابهام‌زدایی می‌شود؛ مثل رود تجن (سرخس) و رود تجن (ساری)

• فرمول نامگذاری موضوعات بیمارستان بصورت بیمارستان [نام رایج بیمارستان بدون پسوندهای دعایی] [(نام شهر در صورت نیاز به ابهام زدایی)] است.