فرمانده کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران
فرمانده کل قوا در ایران
(تغییرمسیر از بزرگ‌ارتشتاران)
فرمانده کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران که به اختصار فرمانده کل قوا نامیده می‌شود عنوانی است که امروزه در نظام جمهوری اسلامی ایران به فرماندهٔ کل نیروهای مسلح این کشور اطلاق می‌شود که از سال ۱۳۵۸ و مطابق با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر عهدهٔ رهبر جمهوری اسلامی ایران می‌باشد.[۱]
| فرمانده کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران | |
|---|---|
 | |
| ستاد فرماندهی کل قوا | |
| لقب | مقام معظم |
| اقامت‌گاه | بیت رهبری |
| بنیادگذاری | ۱۴ مهر ۱۲۸۶ (۱۱۷ سال پیش) |
| نخستین دارنده | محمدعلی‌شاه |
| جانشین | جانشین فرمانده کل نیروهای مسلحجانشین فرمانده کل نیروهای مسلح در نیروی انتظامی |
.jpeg)
طبق اصل ۵۰ متمم قانون اساسی مشروطه، فرماندهی نیروهای مسلح برعهده پادشاه ایران بود. پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران از آن به عنوان بزرگ‌ارتشتاران یاد می‌شده‌است. بزرگ‌ارتشتاران عنوانی رسمی و نظامی بوده‌است که در دوره پهلوی برای مقام فرماندهی سه نیروی مسلح کشور ایران بکار می‌رفت و دارنده آن محمدرضا پهلوی بود که با وقوع انقلاب اسلامی، از بین رفت.
طبق اصل ۱۱۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی، اعلام جنگ و صلح و بسیج نیروها، همچنین نصب و عزل و قبول استعفای رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، فرماندهان کل و فرماندهان عالی ارتش، سپاه و فرماندهی انتظامی از اختیارات رهبری است. فرمانده کل فعلی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران سید علی خامنه‌ای است.
فهرست
| ر. | به‌عنوان نام |
نگاره | دوران تصدی | طول دوران | درجه | شاخه نظامی | م. | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.svg){kind=small} • دولت عِلّیه ایران (۱۳۰۴–۱۲۸۵) • .svg){kind=small}
| ||||||||
| ۱ | شاهمحمدعلیشاه | 
|
۱۴ مهر۱۲۸۶ | ۲۵ تیر۱۲۸۸ | ۱ سال، ۹ ماه و ۹ روز | — | — | |
| – | نایبالسلطنهعلیرضا عضدالملکسرپرست | 
|
۲۵ تیر۱۲۸۸ | ۳۰ شهریور۱۲۸۹ | ۱ سال، ۱ ماه و ۲۵ روز | — | قشون ایران(۱۲۵۳) | [۲] |
| – | نایبالسلطنهابوالقاسم ناصرالملکسرپرست | 
|
۳۰ شهریور۱۲۸۹ | ۲۹ تیر۱۲۹۳ | ۳ سال، ۱۰ ماه و ۱۱ روز | — | — | [۲] |
| ۲ | شاهاحمدشاه | .jpg)
|
۲۹ تیر۱۲۹۳ | ۲۵ بهمن۱۳۰۳ | ۱۰ سال، ۶ ماه و ۲۴ روز | — | — | [۲] |
| ۳ | رئیسالوزرارضا پهلوی | 
|
۲۵ بهمن۱۳۰۳ | ۲۴ آذر۱۳۰۴ | ۱۰ ماه و ۱ روز | سرتیپ | قشون ایران(۱۳۰۰–۱۲۷۳)ارتش شاهنشاهی ایران(۱۳۰۴–۱۳۰۰) | [الف][۳] |
.svg){kind=small} • کشور شاهنشاهی ایران (۱۳۵۷–۱۳۰۴) • .svg){kind=small}
| ||||||||
| ۱ | شاهرضاشاه |
|
۲۴ آذر۱۳۰۴ | ۲۵ شهریور۱۳۲۰ | ۱۵ سال، ۹ ماه و ۱ روز | — | قشون ایران(۱۳۰۰–۱۲۷۳)ارتش شاهنشاهی ایران(۱۳۰۴–۱۳۰۰) | [ب] |
| ۲ | شاهمحمدرضاشاه | 
|
۲۵ شهریور۱۳۲۰ | ۳۰ تیر۱۳۳۱ | ۱۰ سال، ۱۰ ماه و ۵ روز | — | ارتش شاهنشاهی ایران(۱۳۲۰–۱۳۱۵) | [پ][۴] |
| ۳ | نخستوزیرمحمد مصدق | 
|
۳۰ تیر۱۳۳۱ | ۲۸ مرداد۱۳۳۲ | ۱ سال و ۲۹ روز | — | — | [ت] |
| (۲) | شاهمحمدرضاشاه |
|
۲۸ مرداد۱۳۳۲ | ۲۲ بهمن۱۳۵۷ | ۲۵ سال، ۵ ماه و ۲۳ روز | - | ارتش شاهنشاهی ایران(۱۳۲۰–۱۳۱۵) | |
 • جمهوری اسلامی ایران (اکنون–۱۳۵۷) • .svg){kind=small}
| ||||||||
| – | رهبرسید روح‌الله خمینی | 
|
۲۲ بهمن۱۳۵۷ | ۱۲ آذر۱۳۵۸ | ۹ ماه و ۲۲ روز | — | — | [ث] |
| ۱ | ۱۲ آذر۱۳۵۸ | ۳۰ بهمن۱۳۵۸ | ۲ ماه و ۱۶ روز | |||||
| ۲ | رئیسجمهورسید ابوالحسن بنی‌صدر | 
|
۳۰ بهمن۱۳۵۸ | ۲۰ خرداد۱۳۶۰ | ۱ سال، ۳ ماه و ۲۲ روز | — | — | [ج][۷][۸] |
| (۱) | رهبرسید روح‌الله خمینی |
|
۲۰ خرداد۱۳۶۰ | ۱۳ خرداد۱۳۶۸ | ۷ سال، ۱۱ ماه و ۲۴ روز | — | — | |
| ۳ | رهبرسید علی خامنه‌ای | 
|
۱۴ خرداد۱۳۶۸ | در حال تصدی | ۳۵ سال، ۵ ماه و ۱۸ روز | — | سپاه پاسداران(۱۳۵۸)ستاد جنگ‌های نامنظم(۱۳۶۰–۱۳۵۹) | [چ][۹] |
جانشین فرمانده کل نیروهای مسلح
| ر. | به‌عنوان نام |
نگاره | دوران تصدی | طول دوران | درجه | شاخه نظامی | م. | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| • جمهوری اسلامی ایران (اکنون–۱۳۵۷) •
| ||||||||
| – | سرپرست ریاست ستاد مشترک ارتشولیالله فلاحیسرپرست | 
|
۲۱ خرداد۱۳۶۰ | ۷ مهر۱۳۶۰ | ۳ ماه و ۱۸ روز | سرتیپ | ارتش(۱۳۶۰–۱۳۳۰) | |
| – | رئیس ستاد مشترک ارتشقاسمعلی ظهیرنژادسرپرست | 
|
۲۳ مهر۱۳۶۰ | ؟ | ؟ | سرتیپ | ارتش(۱۳۵۲–۱۳۳۰)(۱۳۷۸–۱۳۵۷) | |
| ۱ | فرمانده قرارگاه مرکزی خاتمالانبیااکبر هاشمی رفسنجانی | 
|
۱۲ خرداد۱۳۶۷ | ۱۱ شهریور۱۳۶۸ | ۱ سال و ۳ ماه | — | — | |
یادداشت
- ↑ برگزیده از سوی مجلس شورای ملی.
- ↑ سرتیپ تا پیش از پادشاهی.
- ↑ سروان[۴] تا پیش از پادشاهی.
- ↑ مصدق با دریافت اختیارات فوق‌العاده از سوی شاه، تمام قدرت اجرایی کشور را در اختیار گرفت.[۵] وی با این که فقط دو پست نخست‌وزیری و وزارت جنگ (نام آن را به وزارت دفاع ملی تغییر داده بود) را در اختیار داشت، اما اقتداری فراتر از آنچه که شاه به عنوان فرمانده کل قوا از قانون اساسی مشروطه دریافته کرده بود، در اختیار داشت و فرماندهان ارتش و ژاندارمری را عزل و نصب می‌نمود.[۶]
- ↑ با تصویب قانون اساسی فرماندهی کل نیروهای مسلح بنا به اصل ۱۱۰ قانون اساسی رسماً در اختیار رهبر قرار گرفت.
- ↑ برگزیده از سوی رهبر.
- ↑ وی سرپرستی فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را بر عهده داشت. در آن زمان، سپاه فاقد درجات نظامی بود.
پانویس
- ↑ «اصول مرتبط با رهبرى در قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران». دفتر مقام معظم رهبری. دریافت‌شده در ۲۳ دی ۱۳۹۵.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ شیخ‌الاسلامی, محمدجواد (۲۸ ژوئیه ۲۰۱۱) [۱۵ دسامبر ۱۹۸۴]. "AḤMAD SHAH QĀJĀR". In یارشاطر, احسان (ed.). دانشنامه ایرانیکا (به انگلیسی). Vol. ۱: فصل ۶. نیویورک: انتشارات دانشگاه کلمبیا. pp. ۶۵۷–۶۶۰.
- ↑ دانیل, التون (2012). تاریخ ایران (به انگلیسی). ای‌بی‌سی-سی‌ال‌آی‌او. p. ۱۳۶.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ فردوست، حسین (۱۳۶۹). شهبازی، عبدالله، ویراستار. ظهور و سقوط سلطنت پهلوی. ج. ۱. تهران: انتشارات مؤسسه اطلاعات. ص. ۵۶. شابک ۹۷۸۹۶۴۴۲۳۱۵۰۶.
- ↑ بوکن، جیمز (۲۰۱۳). ایام‌الله: انقلاب در ایران و پیامدهای آن. سایمون اند شوستر. ص. ۶۴. شابک ۱۴۱۶۵۹۷۷۷۸.
- ↑ پرادوس، جان (۲۰۰۶). امنیت برای دموکراسی:جنگ‌های پنهان سی‌آی‌ای. ایوان آر دی. صص. ۱۰۲-۱۰۳. شابک ۱۶۱۵۷۸۰۱۱۴.
- ↑ «حکم انتصاب آقای بنی‌صدر به سمت فرماندهی کل قوا». مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. دریافت‌شده در ۱۲ بهمن ۱۳۹۵.
- ↑ «حکم عزل ابوالحسن بنی‌صدر به سمت فرماندهی نیروهای مسلح». مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. دریافت‌شده در ۱۲ بهمن ۱۳۹۵.
- ↑ ولایتی، علی‌اکبر (۱۳۹۲). «خامنه‌ای، آیت‌الله سیدعلی». در موسوی بجنوردی، کاظم. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ج. ۲۱. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. صص. ۶۷۳–۷۰۷. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۳۲۶-۱۹-۱.