گویش دشتستانی
گویش دشتستانی، یکی از گویش های رایج در جنوب ایران است که مردم شهرستان دشتستان در استان بوشهر بدان گفتگو می‌کنند.[۲][۳][۴]در کتاب سیری در گویش دشتستانی آمده مردم شهرستان های دشتستان جم به زبان لری سخن می گویند.[۵]فارسنامه:مردم دشتستان به زبان لری گویش جنوبی (دشتستانی) صحبت می‌کنند و گویش دشتستانی در خود بعضی ترکیبات و واژه های فارسی را هم دارد.[۶]
| گویش دشتستانی | |
|---|---|
| زبان بومی در | ایران |
| منطقه | (شرق استان بوشهر) |
زبان‌های هندواروپایی
| |
| فارسی | |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۳–۶۳۹ | – |
| گلاتولوگ | dash1239[۱] |
گویش مردم دشتستان گرچه حاوی تعدادی واژه‌های لری است اما در حقیقت فارسی جنوبی با لهجه محلی و آمیزه‌ای از گویش‌های مردم فارس، خوزستان، کرمان و خراسان و … می‌باشد و گویش‌های مذکور خود تا اندازه‌ای متأثر از یک دیگرند.[۷]برخی نیز لری را به لهجه‌های مختلفی مانند لری بویراحمدی (استان کهگیلویه و بویراحمد، گناوه، دیلم و دشتستان تا رامهرمز)[۸]
برخی پژوهشگران باور دارند که دشتستانی یکی از گویش‌های زبان لری است که البته با فارسی آمیخته‌است. گویشوران این گویش، سخنان لرهای کهگیلویه و بویراحمد و لرهای خوزستان و فارس را تا حد زیادی می‌فهمند ولی این گویش با لری خرم‌آباد بسیار متفاوت است به‌طوری‌که قادر به برقراری ارتباط نیستند.[۹]
ویژگی آواشناسی
در این گویش تقریباً تمامی کلمات مطابق ویژگی‌های آوایی دشتستانی تغییر می‌کند. برای مثال /ب/ در غیر از اول واژه /و/ تلفظ می‌شود. همچنین /د/ به جز اول کلمه /ذ/ تلفظ می‌شود.
ویژگی‌های دستوری
- در دشتستانی کلمات با /ل/ جمع بسته می‌شود. (مانند برخی از لرهای بختیاری)
- با پسوند /کو/ همانند کتابکو کلمات معرفه می‌شوند. (مانند گویش دشتی)
زمان‌ها نیز قواعدی برای ساخته شدن دارند مثلا:
دارم می‌روم: هاسی میرُم
رفته‌ام: رفتُمه
رفته بودم: رفتِیدم
برخی واژگان دشتستانی
ایسو: الان
اوسو: اونوقت (قدیم)
بادِنگون: بادمجان
بُوا: بابا
بالَنگ: خیار
جیجِه: جوجه
چیل: دهان
چاو: باغ
خین: خون
خیار: هندوانه
دیگ: دیروز
دِدِه: خواهر
دِی: مادر
ری: رو
سِی «si»: برای
سِی کردن «sey Kerdan»: نگاه کردن. (در آخر کلمه سِی حرف «ل» وجود ندارد ولی اگر ضمیری به این کلمه اضافه شود آن وقت حرف لام نیز در آخر فعل اضافه می‌شود مانند سِیلِش کو «نگاهش کن»).
شی: زیر
قُروَک: قورباغه
کَهره: بزغاله
کُکا: برادر
گا: گاو
گولی: گربه
لُنج: لب
لیر: لجن
مین: مو
میرِه: شوهر
او: اب
خراک: غذا
کیچه یا خِشم: کوچه
منابع
- ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "گویش دشتستانی". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
{{cite book}}: Invalid|display-editors=4(help) - ↑ نامعلوم (۵ خرداد ۱۳۹۴). «گویش مردم استان بوشهر». بنیاد رشد و اندیشه سازندگی استان بوشهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۹-۰۲.
- ↑ حجت‌الله مومنی (۲۲ اسفند ۱۳۸۷). «گردشی در استان بوشهر». پرتال فرهنگی راسخون. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۹-۰۲.
- ↑ نامعلوم (۱۵ تیر ۱۳۸۷). «نگاهی به گویش‌های مردم استان بوشهر». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۳-۱۷.
- ↑ «کتاب سیری در گویش دشتستان آی کتاب ؛ iketab». www.iketab.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۱-۱۲.
- ↑ «شهرستان دشتستان». farsname.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۱-۱۲.
- ↑ «سیری در گویش دشتستان» تألیف طیبه برازجانی
- ↑ «شناخت زبان لری». www.tabiat.ir. ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۱-۱۲. پارامتر
|first1=بدون|last1=در Authors list وارد شده‌است (کمک) - ↑ دشتستان در گذر تاریخ، محمدجواد فخرایی، انتشارات نوید شیراز، 1383، ص 320
- دشتستان در گذر تاریخ، محمدجواد فخرایی
- سیری در گویش دشتستان، طیبه برازجانی
- فرهنگ گویش دشتستانی، داریوش اکبرزاده