ویکی‌پدیا

تب

(تغییرمسیر از پاسخ دمایی)
برای دیگر کاربردها، تب (ابهام‌زدایی) را ببینید.

تب از علائم بیماری بوده و حالتی است که در آن دمای بدن جانوران خون‌گرم از مقدار طبیعی آن بیشتر شده و نقطهٔ ثبت دمایی در مغز (set-point) جابه‌جا می‌شود. تب نشانهٔ مبارزهٔ بدن در برابر عوامل بیماری‌زا است و گاهی نیز پاسخ دمایی دستگاه ایمنی بدن نسبت به عفونت‌های داخلی تلقی می‌شود. در واقع در گرمای حاصل از تب بسیاری از میکروب‌ها توانایی رشد ندارند.[۱] البته بحث و جدل‌های زیادی در مورد بی‌فایده بودن تب در جریان است.[۲][۳] نخستین پژوهش دربارهٔ دمای بدن در سال ۱۸۶۸ انجام گرفت و پژوهشگر آن، یک پزشک آلمانی به نام کارل وندریش بود.[۳] در انسان که میانگین دمای طبیعی بدن ۳۷ درجهٔ سانتیگراد است، دمای برابر یا بیشتر از ۳۸ درجه (در حالت استراحت) تب به‌شمار می‌آید.

تب
نام‌های دیگرپیرکسیا
نقاشی «دختر بیمار» (The sick girl)، ۱۸۸۲، نگارخانهٔ ملی دانمارک
تخصصبیماری عفونی، پزشکی کودکان
نشانه‌هادر آغاز: لرزش، احساس سرما، لرز
در ادامه: گُرگرفتگی، عرق‌کردن
عوارضتشنج ناشی از تب
علتویروس‌ها، باکتری‌ها و افزایش دمای بدن
روش تشخیصبیشتر شدن دمای بدن از ۳۷٫۲ و ۳۸٫۳ درجه سلسیوس (۹۹٫۰ و ۱۰۰٫۹ درجه فارنهایت)
تشخیص افتراقیگرمازدگی
درمانبر پایهٔ علت زمینه‌ای بروز تب، روش درمان، متفاوت است. درمان اختصاصی برای کاهش خودِ تب معمولاً نیاز نیست.
داروایبوپروفن، استامینوفن
فراوانیمعمول و رایج
طبقه‌بندی و منابع بیرونی
دمای برابر یا بیشتر از ۳۸ درجهٔ سانتیگراد تب محسوب می‌شود.

به تب ۳۷٫۵ تا ۳۷٫۹ درجه، تب خفیف گفته می‌شود.[۴] تب بیش از ۴۰ درجه تهدید بزرگی برای جان انسان محسوب می‌شود، چرا که عملکرد آنزیم‌ها و سایر پروتئین‌های بدن را دچار اختلال می‌کند. آنزیم‌ها کاتالیزورهایی هستند که در واکنش‌های زیستی مهم درون سلول و در بدن مؤثرند. چون این آنزیم‌ها در دمای معینی فعالیت دارند و در دمای بالا از بین می‌روند، تب بالا با از بین بردن این آنزیم‌ها، در واکنش‌های زیستی بدن اختلال ایجاد می‌کند. تشنج ناشی از تب از نتایج تب بالاست.[۵] تب ۴۰ درجه و بیشتر، به‌ویژه در کودکان، نیازمند توجه و درمان سریع است. هنگامی که دمای بدن شخص به ۴۴٫۴ تا ۴۵٫۵ برسد، مرگ او تقریباً حتمی است.

انواع تب

ویرایش
 
الگوهای روزانهٔ اندازه‌گیری‌شدهٔ تب
A) تب مداوم (Continuous fever)
B) تب زمانی با افزایش و کاهش سریع
C) تب برگشتی (Remittent fever)
D) تب متناوب (Intermittent fever)
E) تب موجی یا سینوسی (Undulant fever)
F) تب عودکننده (راجعه) (Relapsing fever)

الگوی وضعیت لحظه‌ای تب در تشخیص پزشکی بسیار مهم است.[۶][۷][۸][۹] تب یکی از علائم شایع در بسیاری از بیماری‌ها است و می‌تواند نشان‌دهندهٔ وجود عفونت، التهاب، بیماری‌های ایمنی یا بیماری‌های دیگر باشد. برای تشخیص درست بیماری و درمان بهتر، پزشک باید الگوی وضعیت لحظه‌ای تب بیمار را بررسی کند.

  • نمودار A: تب پشت سرهم و مداوم (Continuous fever) که به‌تدریج بالا رفته و مدت چند روز به حالت ثابت مانده و بیشتر از ۱ درجه تغییری ندارد و به‌تدریج افت می‌کند. از بیماری‌های منجر به این نوع تب می‌توان به سینه‌پهلو (پنومونی)، تب تیفوئید، عفونت مجاری ادرار، تیفوس و تب مالت اشاره نمود.
  • نمودار B: از نوع اول با سرعت بیشتر در رسیدن به دمای بالا یا پایین.
  • نمودار C: تب متناوب موجی (Remittent fever) که در طول بیماری دمای بدن پیوسته بالا می‌ماند اما شدت آن به صورت موجی و منظم کم و زیاد (بیشتر از ۱ درجه) می‌شود. اندوکاردیت (التهاب عفونی درون‌شامهٔ قلب) از بیماری‌های دارای این نوع تب است.
  • نمودار D: تب متناوب بهبودشونده یا متقاطع (Intermittent fever) در بیمار به‌صورت متناوب و موجی رخ داده ولی در یک دورهٔ زمانی منظم تب قطع شده و دوباره دمای بدن بالا می‌رود. از بیماری‌های دارای این تب مالاریا، گندخونی (سپتیسمی) و تب سیاه نمونه‌های بارز هستند.
  • نمودار E: همان تب سینوسی از نوع متناوب بهبود شونده (نوع پیشین) ولی سرعت تغییرات دمایی در بیمار کندتر است.
  • نمودار F: تب عودکننده در بیماری لنفوم هوچکین دیده می‌شود و در آن در یک دورهٔ زمانی (مثلاً دو هفته) در بیمار به‌طور متناوب تب و بهبود با سرعت زیاد در تغییر دما (به شیب منحنی توجه شود) دیده می‌شود.

گرمازدگی

ویرایش

گرمازدگی یا هایپرترمی افزایش دمای بدن به بیش از نقطهٔ تنظیم دما است که به‌دلیل تولید بیش از حد گرما یا عدم اتلاف دمایی کافی رُخ می‌دهد.[۱۰] بنابراین هایپرترمی تب محسوب نمی‌شود.[۱۱][۱۰] هایپرترمی را نباید با هایپرپیرکسی (که تب بسیار بالاست) اشتباه گرفت.[۱۰]

از نظر بالینی، تمایز بین تب و گرمازدگی مهم است، زیرا گرمازدگی ممکن است به سرعت منجر به مرگ شود و به داروهای تب‌بر پاسخ نمی‌دهد. در شرایط اضطراری ممکن است ایجاد تمایز بین این دو عارضه دشوار باشد و این موضوع اغلب با شناسایی علل انجام می‌شود.[۱۰]

اندازه‌گیری دمای بدن

ویرایش

دمای بدن با دماسنج طبی اندازه‌گیری می‌شود. دمای بدن می‌تواند از راه دهان (زیر زبان)، مقعد (دقیق‌ترین شیوه؛ که برای نوزادان و کودکان خردسال استفاده می‌شود)، زیر بغل یا پردهٔ گوش (از طریق اندازه‌گیری پرتوهای فروسرخ) انجام گیرد.

دمای به دست آمده از طریق دهان و زیر بغل نسبت به دمای به دست آمده از طریق مقعد پایین‌تر هستند (تفاوتی برابر ۰٫۴ درجهٔ سانتیگراد برای اندازه‌گیری از طریق دهان؛ ۰٫۸ درجه از طریق زیر بغل)؛ بنابراین این تفاوت باید به هنگام اندازه‌گیری میزان تب مورد توجه قرار گیرد.[۴]

دمای طبیعی بدن انسان که از راه دهان و در حالت استراحت اندازه‌گیری شود برابر است با ۰٫۴±۳۶٫۸ درجهٔ سلسیوس. به این ترتیب هر دمایی که از طریق دهان اندازه‌گیری شود و بین ۳۶٫۴ و ۳۷٫۲ باشد طبیعی است.

 
دماسنج طبی نشانگر تب ۳۸٫۵ درجهٔ سانتیگراد

با این وجود، موارد بسیاری هستند که در تغییر دمای بدن نقش دارند؛ و باید هنگام اندازه‌گیری مورد توجه قرار گیرند. سن، لباس‌های فرد، دمای محیط و ساعات مختلف در طول روز در دمای بدن تغییر می‌گذارند. دمای بدن در طول شبانه‌روز به‌طور طبیعی تغییر می‌کند. کمترین دمای بدن در حدود ساعت ۴ صبح، و بیشترین دما حدود ساعت ۱۸ است. (البته به شرط این‌که عادت فرد این باشد که در روز بیدار باشد و در شب بخوابد). به این ترتیب، دمای ۳۷٫۵ درجهٔ سانتیگراد که از طریق دهان و به هنگام عصر گرفته شده باشد، الزاماً تب نیست؛ در حالی که همین دما صبحگاه تب محسوب می‌شود.

به هنگام اندازه‌گیری دمای بدن از طریق دهان باید در نظر داشت که خوردن، نوشیدن و سیگار کشیدن حداقل ۲۰ دقیقه قبل از اندازه‌گیری موجب تغییر دمای دهان می‌شود. دمای بدن پس از صرف غذا افزایش می‌یابد.

نکتهٔ دیگر این است که دمای طبیعی افراد نسبت به یکدیگر و حتی نسبت به روزهای مختلف متغیر است. در زن‌ها دمای بدن با توجه به چرخهٔ ماهیانه نیز تغییر می‌کند (به‌طور متوسط، دمای بدن زنان به مدت ۱۴ روز پس از تخمک‌گذاری ۱ درجهٔ سانتیگراد افزایش می‌یابد).

به‌علاوه، عوامل روان‌شناختی نیز موجب تغییر دمای بدن می‌شوند.[۱۲]

علت تب و مکانیسم پاسخ التهابی

ویرایش
همچنین ببینید: دستگاه ایمنی § دومین خط دفاع غیر اختصاصی

دمای بدن توسط هیپوتالاموس تنظیم می‌شود. عوامل تب‌زا (پیروژن‌ها) موجب پاسخ و عملکرد هیپوتالاموس می‌شوند. عوامل تب‌زا می‌تونند خارجی (همچون مواد سمی چون لیپوپلی‌ساکارید موجود در غشای سلولی باکتری‌ها) یا داخلی (چون سیتوکین‌های ترشح‌شده توسط فاگوسیت‌ها) باشند.[۱۲]

ماکروفاژها با بیگانه‌خواری و هضم باکتری‌های مولد عفونت، توکسین باکتری، موسوم به درون‌زهرابه (آندوتوکسین) را آزاد می‌کنند. این مواد موجب ترشح موادی به نام اینترلوکین-۱ (1 IL-) توسط ماکروفاژها می‌گردند. این ماده باعث می‌شود هیپوتالاموس، پروستاگلاندین بیشتری تولید کند. این ماده علت اصلی بروز تب است.[۳]

 

عوامل ایجادکنندهٔ تب

ویرایش

تب نتیجهٔ پاسخ دمایی در برابر عفونت‌ها و برخی از بیماری‌هاست:

مزایا و معایب

ویرایش

مزایا

ویرایش

این‌که تب برای بدن مفید است یا مضر سؤالی است که به دیدگاه پزشکان و کارشناسان بستگی دارد. در هر حال، از لحاظ علمی، تب بخشی از پاسخ ایمنی است که به بدن کمک می‌کند تا در برابر عوامل بیماری‌زا مقابله کند، و از این نظر مفید است. تب مانع از رشد و حتی موجب مرگ برخی از عوامل بیماری‌زا می‌شود. به علاوه، بالا رفتن دمای بدن موجب تکثیر گلبول‌های سفید و افزایش بازده آن‌ها در مقابل میکروب‌ها می‌شود.

تحقیقات نشان می‌دهند که تب آثار مؤثری بر بهبودی دارد:

پیش از آن‌که آنتی‌بیوتیک‌ها ابداع شده و به بازار بیایند، برای درمان سیفیلیس عصبی، به‌طور عمدی و مصنوعی، در بیمار تب ایجاد می‌کردند که این عمل نتیجه‌بخش هم بود.[۳]

معایب

ویرایش

تب معمولاً با مواردی منفی نیز همراه است که شامل بی‌حالی، افسردگی، از دست دادن اشتها، خواب‌آلودگی، پُردردی، کم‌آبی بدن،[۲۴][۲۵] و ناتوانی در تمرکز است. خوابیدن با تب، گاه می‌تواند باعث کابوس‌های شدید یا غیرعادی شود. هذیان خفیف تا شدید (که می‌تواند باعث توهم نیز شود) ممکن است در هنگام تب بالا خود را نشان دهد.[۲۶]

مدیریت

ویرایش

هر تبی لزوماً مورد درمان مستقیم قرار نمی‌گیرد. تب نشانهٔ مبارزهٔ بدن در مقابل عوامل بیماری‌زا است، و در صورتی که مقدار آن خیلی زیاد نباشد، اغلب داروهایی برای درمان بیماری و نه درمان مستقیم تب مصرف می‌گردند. با این وجود، برای جلوگیری از افزایش تب و ایجاد نقص در بدن، تب باید دائماً کنترل شود.

برای تب کمتر از ۴۰ درجه به تنهایی نیازی به درمان نیست، مگر آن‌که پزشک ملاحظات دیگری دربارهٔ بیمار داشته باشد. به بیمارانی که تب دارند توصیه می‌شود به مقدار کافی مایعات بنوشند، چرا که تب موجب تبخیر آب بدن می‌شود. از آنجا که مصرف آب بیش از حد موجب هیپوناترمی (کاهش نمک‌های محلول در پلاسمای خون، به‌خصوص سدیم) می‌شود، مصرف سایر نوشیدنی‌ها نیز توصیه می‌شود.

بسیاری از بیماران به علت علائم تب از دارو استفاده می‌کنند. تب موجب افزایش تپش قلب می‌شود؛ و ممکن است به افراد مسن یا افرادی که دچار بیماری‌های قلبی-عروقی هستند فشار وارد کند.

برای پایین آوردن تب یا قطع آن از تب‌بُرهایی چون استامینوفن، ایبوپروفن و گاه آسپیرین استفاده می‌شود. ناپروکسن هم با تب مرتبط است. مکانیسم اثر داروهای ضد تب، جلوگیری یا مختل کردن تولید یا فعالیت آنزیم‌های مربوط به سنتز (تولید) پروستاگلاندین است.[۳] علاوه بر مصرف دارو، استفاده از لباس یا حولهٔ مرطوب و خنک، پاشویه و حمام با آب ولرم موجب کاهش دمای بدن می‌شود. این روش برای نوزادان از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چرا که بهتر است از مصرف دارو جلوگیری شود.

همچنین دمای بدن می‌تواند از طریق تبخیر (عرق کردن) یا جریان همرفتی کاهش یابد.[۱۲]

تب در نوزادان

ویرایش

تب در نوزادان می‌تواند موجب تشنج شود. خردسالانی که کمتر از ۵ سال سن دارند، به‌ویژه نوزادان و کودکان ۶ ماهه تا ۳ ساله آمادگی ابتلا به تشنج در کنار تب را دارند. برای جلوگیری از این حالت، باید دمای بدن نوزاد به آرامی پایین بیاید. در گذشته، برای کاهش تب نوزادان حمام با آبی که ۲ درجهٔ سانتیگراد از دمای بدن نوزاد خنک‌تر است و مصرف با هم استامینوفن و آسپیرین، به منظور جلوگیری از تشنج و تبخیر آب بدن و نیز افزایش آرامش کودک، توصیه می‌شد. با این وجود، هیچ‌یک از تحقیقات جدید تأثیر تب‌بُرها را در جلوگیری از تشنج ثابت نکرده است. به‌علاوه، تعداد کمی از نوزادان (۲ تا ۵٪) دچار تشنج می‌شوند؛ بنابراین، از آن‌جا که هدف از تب مبارزه با عفونت است، استفاده از تب‌بُر برای نوزادانی که ریسک تشنج ندارند ضروری نیست. درصورتی که دمای بدن نوزاد به ۳۸٫۵ درجهٔ سانتیگراد برسد، مصرف تنهای استامینوفن توصیه می‌شود.[نیازمند منبع]

در صورت تب نوزاد، هرچند خفیف، باید به پزشک مراجعه شود (مراجعه به اورژانس به‌هنگام تب شدید ضرورت دارد). در این فاصله، پایین آوردن تب نوزاد با استفاده از لباس‌های نازک، مصرف نوشیدنی‌های خنک و کاهش دمای اتاق نیاز است.

در موارد زیر باید سریعاً به یک پزشک مراجعه کرد:

  • نوزاد کوچک‌تر از ۳ ماه
  • دمای بیش از ۴۰ درجهٔ سانتیگراد
  • کاهش وزن
  • تشنج مکرر یا طولانی با وجود تلاش برای کاهش دما
  • لکه‌هایی بر روی پوست
  • بی‌هوش شدن
  • گریهٔ دائم
  • سایر موارد خطرناک[۴]

تب در سایر جانوران

ویرایش

تب یک معیار مهم برای تشخیص بیماری در جانوران اهلی است. دمای بدن جانوران که از طریق مقعدی اندازه‌گیری می‌شود، از گونه‌ای به گونهٔ دیگر متفاوت است.[۲۷] بدن برخی گونه‌ها مانند شتر می‌تواند طیف وسیعی از دماهای بدن «عادی» داشته باشد.[۲۸] دمای بدن شترها با تغییر دمای محیط تغییر می‌کند.[۲۹] بنابراین دمای بدن طبیعی و دمای تب در آن‌ها بسته به شرایط محیطی متفاوت است.[۳۰] تب همچنین می‌تواند از نظر رفتاری توسط بی‌مهرگانی که تب مبتنی بر دستگاه ایمنی ندارند، ایجاد شود. برای مثال، برخی از گونه‌های ملخ به منظور مهار رشد پاتوژن‌های قارچی مانند Beauveria bassiana و Metarhizium acridum دمای بدن خود را به میزان ۲ تا ۵ درجهٔ سانتیگراد نسبت به دمای طبیعی بالا می‌برند.[۳۱] کلنی‌های زنبور عسل همچنین می‌توانند در پاسخ به انگل قارچی Ascosphaera apis تب ایجاد کنند.[۳۱]

لرز

ویرایش
مقالهٔ اصلی: لرز

بروز تب در بسیاری از اوقات با وجود لرز در بیمار همراه است. لرز، احساس سرما همراه با حس ناگهانی و مرتب بازگشت‌کنندهٔ جریان‌های شدیدتر سرما (نسبت به حس ممتد و اولیهٔ سرما) و لرزیدن بدن است.[۳۲] پس از آن‌که نقطهٔ تنظیم دمای بدن در تأثیر پروستاگلاندین بالا رفت، یک رشته پاسخ‌های فیزیولوژیک از جمله انقباض رگ‌های پوست (برای جلوگیری از هدررفت گرما) و انقباض لرزشی در ماهیچه‌ها رخ می‌دهد و سوخت‌وساز (متابولیسم) نیز به جهت تولید گرما و افزایش دمای بدن (دمای مرکزی) بیشتر می‌شود. علت اصلی پیدایش لرز، همین مسئله است.[۳] انقباض عروق پوستی که حامل گرما هستند و در نتیجه عبور کمتر خون با سرعت و شدت کمتر از آن‌ها و افزایش ناگهانی سوخت‌وساز که بیشتر در کبد ایجاد می‌شود و کم‌نصیب ماندن بخش‌های دیگر بدن از گرمایش برای مدتی، به عنوان سبب‌های اصلی لرز شناخته می‌شوند. ضمن این‌که لرزش بدن نشان از سوزاندن گلیکوژن در ماهیچه‌ها برای تولید انرژی و حصول گرما دارد.

جستارهای وابسته

ویرایش
 
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به تب در ویکی‌گفتاورد موجود است.

پانویس

ویرایش
  1. ↑ زیست‌شناسی ۲ و آزمایشگاه، نظری (رشته علوم تجربی)، چاپ هفتم ۱۳۸۶، ص۸
  2. ↑ Schaffner A (2006). "Fever--useful or noxious symptom that should be treated?". Therapeutische Umschau. Revue
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ ۳٫۵ ۳٫۶ تأثیر تب و مکانیسم اثر داروهای تب‌بر، گروه زیست‌شناسی دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتب درسی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی. یوند پایدار دائمی (نسخه موجود)
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ «ویکی‌پدیای فرانسوی» (به فرانسه). دریافت‌شده در ۲۲ مارس ۲۰۰۹.
  5. ↑ علوم زیستی و بهداشت، کلیه رشته‌ها (پایه اول متوسطه، عمومی)، چاپ دوازدهم ۱۳۸۹، ص۲۴، شکل ۵–۳
  6. ↑ Muhammad I, Nasir, SA (2009). Bedside Techniques: Methods of Clinical Examination. Multan, Pakistan: Saira Publishers/Salamat Iqbal Press.
  7. ↑ Hilson, A. J. (1995-07-06). "Pel-Ebstein fever". The New England Journal of Medicine. 333 (1): 66–67. doi:10.1056/NEJM199507063330118. ISSN 0028-4793. PMID 7777006.
  8. ↑ Rolla L. Thomas (1906) [۱۹۰۶]. The eclectic practice of medicine. The Scudder Brothers Company. p. ۲۶۱.
  9. ↑ پاتولوژی پایه. ابوالعباس: تهران ۲۰۰۹
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ ۱۰٫۳ ۱۰٫۴ Dinarello CA, Porat R (2018). "Chapter 15: Fever". In Jameson JL, Fauci AS, Kasper DL, Hauser SL, Longo DL, Loscalzo, J (eds.). Harrison's Principles of Internal Medicine. Vol. 1–2 (20th ed.). New York, NY: McGraw-Hill. ISBN 978-1-259-64403-0. Retrieved 31 March 2020.
  11. ↑ Beard, Robin M.; Day, Michael W. (June 2008). "Fever and Hyperthermia". Nursing2022 (به انگلیسی). 38 (6): 28–31. doi:10.1097/01.NURSE.0000320353.79079.a5. ISSN 0360-4039. PMID 18497656.
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ ۱۲٫۳ "ویکی‌پدیای انگلیسی" (به انگلیسی). Retrieved 22 March 2009.
  13. ↑ Heymann, D. L.; Weisfeld, J. S.; Webb, P. A.; Johnson, K. M.; Cairns, T.; Berquist, H. (Summer 1980). "Ebola hemorrhagic fever: Tandala, Zaire, 1977-1978". The Journal of Infectious Diseases. 142 (3): 372–376. doi:10.1093/infdis/142.3.372. ISSN 0022-1899. PMID 7441008.
  14. ↑ Raoult, D.; Levy, P. Y.; Dupont, H. T.; Chicheportiche, C.; Tamalet, C.; Gastaut, J. A.; Salducci, J. (Winter 1993). "Q fever and HIV infection". AIDS (London, England). 7 (1): 81–86. doi:10.1097/00002030-199301000-00012. ISSN 0269-9370. PMID 8442921.
  15. ↑ Oakley, Miranda S.; Gerald, Noel; McCutchan, Thomas F.; Aravind, L.; Kumar, Sanjai (Fall 2011). "Clinical and molecular aspects of malaria fever". Trends in Parasitology. 27 (10): 442–449. doi:10.1016/j.pt.2011.06.004. ISSN 1471-5007. PMID 21795115.
  16. ↑ Feldmann, Heinz; Geisbert, Thomas W (March 2011). "Ebola haemorrhagic fever". The Lancet. 377 (9768): 849–862. doi:10.1016/s0140-6736(10)60667-8. ISSN 0140-6736. PMC 3406178. PMID 21084112.
  17. ↑ Colunga-Salas, Pablo; Sánchez-Montes, Sokani; Volkow, Patricia; Ruíz-Remigio, Adriana; Becker, Ingeborg (2020-09-17). "Lyme disease and relapsing fever in Mexico: An overview of human and wildlife infections". PLOS ONE. 15 (9): e0238496. Bibcode:2020PLoSO..1538496C. doi:10.1371/journal.pone.0238496. ISSN 1932-6203. PMC 7497999. PMID 32941463.
  18. ↑ Puéchal X, Terrier B, Mouthon L, Costedoat-Chalumeau N, Guillevin L, Le Jeunne C (March 2014). "Relapsing polychondritis". Joint, Bone, Spine. 81 (2): 118–24. doi:10.1016/j.jbspin.2014.01.001. PMID 24556284. S2CID 205754989.
  19. ↑ Arnhold, Jürgen (2020), "Cell and Tissue Destruction in Selected Disorders", Cell and Tissue Destruction, Elsevier, pp. 249–287, doi:10.1016/b978-0-12-816388-7.00009-7, ISBN 978-0-12-816388-7, S2CID 209284148, retrieved 2022-04-22
  20. ↑ Arnhold, Jürgen (28 August 2019). Cell and tissue destruction: mechanisms, protection, disorders. Elsevier Science. ISBN 978-0-12-816388-7. OCLC 1120070914.
  21. ↑ "Cell and tissue destruction: mechanisms, protection, disorders | WorldCat.org". search.worldcat.org (به انگلیسی). Retrieved 2024-03-28.
  22. ↑ "Signs and Symptoms of Cancer | Do I Have Cancer?". www.cancer.org (به انگلیسی). Retrieved 2020-06-20.
  23. ↑ "Phenylketonuria: an inherited metabolic disorder associated with mental retardation | WorldCat.org". search.worldcat.org (به انگلیسی). Retrieved 2024-03-28.
  24. ↑ "Fever: Symptoms, treatments, types, and causes". www.medicalnewstoday.com (به انگلیسی). 2020-05-05. Retrieved 2022-04-22.
  25. ↑ Harden, L. M.; Kent, S.; Pittman, Q. J.; Roth, J. (2015-11-01). "Fever and sickness behavior: Friend or foe?". Brain, Behavior, and Immunity (به انگلیسی). 50: 322–333. doi:10.1016/j.bbi.2015.07.012. ISSN 0889-1591. PMID 26187566.
  26. ↑ Adamis D, Treloar A, Martin FC, Macdonald AJ (December 2007). "A brief review of the history of delirium as a mental disorder". History of Psychiatry. 18 (72 Pt 4): 459–69. doi:10.1177/0957154X07076467. PMID 18590023.
  27. ↑ "Equusite Vital Signs". equusite.com. Archived from the original on 26 March 2010. Retrieved 2010-03-22.
  28. ↑ Schmidt-Nielsen, K.; Schmidt-Nielsen, B.; Jarnum, S. A.; Houpt, T. R. (Winter 1957). "Body temperature of the camel and its relation to water economy". The American Journal of Physiology. 188 (1): 103–112. doi:10.1152/ajplegacy.1956.188.1.103. ISSN 0002-9513. PMID 13402948.
  29. ↑ Leese, A.S. (March 1917). ""Tips" on camels, for veterinary surgeons on active service". The British Veterinary Journal. 73: 81 – via Google Books.
  30. ↑ Tefera, M. (Summer 2004). "Observations on the clinical examination of the camel (Camelus dromedarius) in the field". Tropical Animal Health and Production. 36 (5): 435–449. doi:10.1023/b:trop.0000035006.37928.cf. ISSN 0049-4747. PMID 15449833.
  31. ↑ ۳۱٫۰ ۳۱٫۱ Thomas MB, Blanford S (July 2003). "Thermal biology in insect-parasite interactions". Trends in Ecology & Evolution. 18 (7): 344–50. doi:10.1016/S0169-5347(03)00069-7.
  32. ↑ "Chills: MedlinePlus Medical Encyclopedia". medlineplus.gov (به انگلیسی). Retrieved 2024-03-28.
برگرفته از «https://fa.wiki.x.io/w/index.php?title=تب&oldid=40341010»