مسجد شاه (تهران)

اثر ثبت‌شده در فهرست آثار ملی ایران
(تغییرمسیر از مسجد شاه تهران)

مسجد شاه یا فتحعلی شاه ، یکی از بناهای دوره قاجار است که در منطقه بازار تهران قرار دارد؛ و به عنوان یکی از آثار ملی ایران در تاریخ ۱ مهر ۱۳۶۳ با شمارهٔ ثبت ۱۶۶۷ به ثبت رسیده‌است.[۱]

مسجد شاه
Map
ناممسجد شاه
کشورایران
استاناستان تهران
شهرستانتهران
اطلاعات اثر
نام محلیمسجد شاه
نام‌های قدیمیمسجد سلطانی
کاربریمذهبی
دیرینگیدوره قاجار
دورهٔ ساخت اثردوره قاجار
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت۱۶۶۷
تاریخ ثبت ملی۱ مهر ۱۳۶۳
مسجد شاه بر تهران واقع شده‌است
مسجد شاه
روی نقشه تهران
۳۵°۴۰′۳۵″شمالی ۵۱°۲۵′۱۹″شرقی / ۳۵٫۶۷۶۲۵۶°شمالی ۵۱٫۴۲۲۰۶۷°شرقی / 35.676256; 51.422067

تاریخچه

ویرایش

این مسجد با قدمتی در حدود ۱۸۰ سال از زیباترین مساجد تاریخی تهران است. بانی آن فتحعلی‌شاه قاجار (۱۲۱۲–۱۲۵۰ هـ. ق) بود و از این رو در آغاز آن را مسجد سلطانی می‌نامیدند. بنابر شواهد تاریخی این مسجد دومین مسجد جامع بزرگ تهران بعد از مسجد جامع بازار یا جامع عتیق بود.[۲]

 
در دوران ناصرالدین شاه

بنابر کاشی‌نوشته‌ها و کتیبه‌هایی که در ایوان جنوبی مسجد به جای مانده، زمان تقریبی شروع ساخت آن سال ۱۲۱۲ یا ۱۲۲۴هـ. ق است. در سال ۱۳۰۷هـ. ق به دستور ناصرالدین‌شاه قاجار درِ اصلی در جهت شمال تعمیر و نیز به دستور وی دو مناره در دو طرف گل‌دسته مسجد ساخته شد؛ بنابراین تکمیل‌کننده اصلی آن را می‌توان ناصرالدین‌شاه قاجار نامید.[۲]

مشخصات بنا

ویرایش

این مسجد، بنایی چهار ایوانی است که شبستان‌های اصلی آن در جبهه جنوبی قرار دارد و معماری کلی و نیز پاره‌ای از جزئیات آن از مسجد وکیل شیراز گرفته شده و در طراحی و ساخت آن مانند سایر ابنیه آن زمان هنرمندان شیرازی دست داشته‌اند.[۲]

ساختمان این مسجد فضایی‌ست مربعی با تقارن نقطه‌ای و حیاط مرکزی، با چرخشی ملایم نسبت به بافت شهر برای استقرار در امتداد قبله است. ۴ ایوان در وسط ۴ ضلع، گنبدخانه در ضلع جنوبی، ۳ شبستان اصلی در کنج‌ها و حوض مربعی در مرکز حیاط مسجد قرار دارند.[۱]

مساجد مشابه

ویرایش

مسجد سلطانی تهران همراه با مسجد سلطانی بروجرد و مسجد سلطانی قزوین از ساخته‌های دوران فتحعلی‌شاه قاجار هستند اما مسجد سلطانی بروجرد از دو نمونه دیگر بزرگتر و قدیمی‌تر است.[۳] همچنین مسجد سلطانی یا مسجد شاه سمنان نیز از ساخته‌های فتحعلی‌شاه قاجار است.

وقایع مهم در مسجد

ویرایش
 
موقعیت مسجد شاه در تهران دوره قاجار در جنوب‌شرقی تصویر (جنوب کاخ گلستان) دیده می‌شود
  • در تاریخ دوشنبه ۲۰ آذر ۱۲۸۴، علاءالدوله دستور به چوب بستن و تحقیر عمومی دو تن از بازاریان به بهانه بالا بودن قیمت قند کرد. حکم فلک حاجی سید هاشم قندی و حاجی سید اسماعیل خان در حیاط مسجد شاه انجام شد که واکنش اعتراضی بازار تهران را به همراه داشته و از عوامل بیداری مردم قبل از جنبش مشروطیت گردید. [۴]

نگارخانه

ویرایش

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. ۱٫۰ ۱٫۱ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ اکتبر ۲۰۱۹.
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ «مسجد امام خمینی (ره) با قدمتی ۱۸۰ ساله از زیباترین مساجد تاریخی تهران». خبرگزاری شبستان. ۲۰۱۸-۰۳-۲۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ مه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۶.
  3. «مسجد امام خمینی (ره) (سلطانی) بروجرد». اداره میراث فرهنگی بروجرد. دریافت‌شده در ۲ آذر ۱۳۹۱.. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی= را بررسی کنید (کمک)[پیوند مرده]
  4. کسروی، احمد (۱۳۱۹). جنبش مشروطه ایران. صص. گفتار دوم، جنبش مشروطه‌خواهی چگونه پیدا شد؟، چوب زدن علاءالدوله بپای بازرگانان.
  5. کسروی، احمد (۱۳۱۹). جنبش مشروطه ایران. صص. گفتار دوم، جنبش مشروطه‌خواهی چگونه پیدا شد؟، پیش آمد مسجد شاه.
  6. علوی، حمید. «قتل رزم‌آرا؛ صد سال ترور سیاسی در ایران». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ مارس ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۱۴.

پیوند به بیرون

ویرایش