فهرست درگیری‌ها در قلمروی شوروی سابق

این فهرستی از درگیری‌های خشونت‌آمیز سیاسی و قومی در کشورهای اتحاد جماهیر شوروی سابق پس از فروپاشی آن در ۲۶ دسامبر ۱۹۹۱ است.

نقشه‌ای که نفوذ یا مداخله سیاسی و نظامی روسیه را از سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد.

تغییر در مرزهای ملی پس از پایان جنگ سرد

برخی از این درگیری‌ها مانند بحران قانون اساسی روسیه در سال ۱۹۹۳ یا اعتراضات یورومیدان ۲۰۱۳–۲۰۱۴ در اوکراین به دلیل بحران‌های سیاسی در کشورهای جانشین بود. برخی دیگر درگیری‌های جنبش‌های جدایی طلبی بودند که تلاش می‌کردند از یکی از کشورهای جانشین جدا شوند. این درگیری‌ها نیز شامل حملات آشکار تهاجمی و همچنین استفاده از نیروهای غیرقابل انکار خارجی اعم از نیروهای نیابتی یکنواخت و تحت کنترل خارجی هستند.

درگیری‌های منجمد

برخی از درگیری‌های پساشوروی در بن‌بست یا بدون معاهده صلح به پایان رسید و از آنها به عنوان درگیری‌های منجمد یاد می‌شود. این بدان معناست که تعدادی از کشورهای پساشوروی فقط به صورت رسمی بر کل قلمرو خود حاکمیت دارند. در واقع، آنها کنترل کاملی بر مناطقی که هنوز تحت کنترل جناح‌های شورشی هستند اعمال نمی‌کنند. در بسیاری از موارد، این سرزمین‌ها دارای نهادهایی هستند که شبیه به نهادهای دولت‌های مستقل، کاملاً مستقل هستند، البته با به رسمیت شناختن کم یا بدون شناسایی بین‌المللی، از جمله آبخاز و اوستیای جنوبی در گرجستان، آرتساخ در جمهوری آذربایجان، ترانس نیستریا در مولداوی و نیز جمهوری کریمه، جمهوری خلق دونتسک و جمهوری خلق لوهانسک در اوکراین پیش از الحاق به روسیه.

شناخت دیپلماتیک این دولت‌ها متفاوت است. ترانس نیستریا توسط هیچ کشور عضو سازمان ملل از جمله روسیه به رسمیت شناخته نشده است. آبخاز و اوستیای جنوبی از جانب روسیه، نیکاراگوئه، ونزوئلا، نائورو و سوریه به رسمیت شناخته شده‌اند. جمهوری‌های خلق دونتسک و لوهانسک قبل از الحاق به رسمیت شناخته‌نشده به روسیه، از جانب روسیه، سوریه و کره شمالی به رسمیت شناخته شده بودند.

آسیای مرکزی

درگیری	معارضان		آغاز	پایان	توضیحات
جنگ داخلی تاجیکستان	/تاجیکستان /روسیه ازبکستان قزاقستان قرقیزستان	اپوزیسیون متحد تاجیک جمعیت اسلامی افغانستان افغانستان القاعده جنبش اسلامی ازبکستان	۵ مه ۱۹۹۲	۲۷ ژوئن ۱۹۹۷	Began when ethnic groups from the Gharm and Gorno-Badakhshan regions of Tajikistan, which were underrepresented in the ruling elite, rose up against the national government of President Rahmon Nabiyev, in which people from the Leninabad and Kulab regions dominated. The war ended with the signing of the General Agreement on the Establishment of Peace and National Accord in Tajikistan and the Moscow Protocol.
درگیری بادکند	حکومت قرقیزستان	جنبش اسلامی ازبکستان	۳۰ ژوئیه ۱۹۹۹	۲۷ سپتامبر ۱۹۹۹	Armed clashes between militants of the Islamic Movement of Uzbekistan (IMU) and the Armed Forces of Kyrgyzstan
کشتار اندیجان	حکومت ازبکستان	معترضان اندیجان	۱۳ مه ۲۰۰۵		Protest and government massacre in the city of Andijan in Uzbekistan
انقلاب ۲۰۱۰ قرقیزستان	حکومت قرقیزستان	اپوزیسیون قرقیزستان	۶ آوریل ۲۰۱۰	۱۴ دسامبر ۲۰۱۰	Also known as the People's April Revolution, the Melon Revolution or the April Events. Began with the ousting of Kyrgyz president Kurmanbek Bakiyev in the capital Bishkek. The violence ultimately led to the consolidation of a new parliamentary system in Kyrgyzstan.
درگیری‌های قومی ۲۰۱۰ جنوب قرقیزستان	حکومت قرقیزستان	شورشیان قومی قرقیز شورشیان قومی ازبک	۱۹ مه ۲۰۱۰	ژوئن ۲۰۱۰	Clashes between ethnic Kyrgyz and Uzbeks in southern Kyrgyzstan, primarily in the cities of Osh and Jalal-Abad, in the aftermath of the ouster of former President Kurmanbek Bakiyev on April 7.
شورش در بدخشان کوهستانی	تاجیکستان	اپوزیسیون متحد تاجیک	۱۹ سپتامبر ۲۰۱۰	سپتامبر ۲۰۱۵	Sporadic fighting in Tajikistan between rebel and government forces.
درگیری‌های قومی ۲۰۲۰ دونگان و قزاق	قزاقستان	شورشیان قومی قزاق شورشیان قومی دونگان	۵ فوریه ۲۰۲۰	۸ فوریه ۲۰۲۰	Clashes between ethnic Kazakhs and ethnic Dungans (a Muslim group with Chinese origins) in the village of Masanchi within the Korday District of Kazakhstan.
انقلاب ۲۰۲۰ قرقیزستان	حکومت قرقیزستان	اپوزیسیون قرقیزستان	۵ اکتبر ۲۰۲۰	۱۵ اکتبر ۲۰۲۰	Response to the 2020 Kyrgyz parliamentary election that was perceived by protestors as unfair, with allegations of vote rigging.
درگیری ۲۰۲۱ قرقیزستان و تاجیکستان	قرقیزستان	تاجیکستان	۲۸ آوریل ۲۰۲۱	۱ مه ۲۰۲۱	Clashes between Kyrgyzstan and Tajikistan over water dispute.
ناآرامی ۲۰۲۲ قزاقستان	حکومت قزاقستان سازمان پیمان امنیت جمعی	اپوزیسیون قزاقستان	۲ ژانویه ۲۰۲۲	۱۱ ژانویه ۲۰۲۲	Protests across Kazakhstan that were sparked by an abrupt increase of gas prices, but have escalated into general protests. Kazakhstan's government has requested CSTO assistance in quelling the protests.
اعتراضات ۲۰۲۲ قره‌قالپاقستان	ازبکستان	قره‌قالپاقستان	۱ ژوئیه ۲۰۲۲	۳ ژوئیه ۲۰۲۲	Over proposed amendments by President Shavkat Mirziyoyev to the Constitution of Uzbekistan which would have ended Karakalpakstan's status as an autonomous region of Uzbekistan and right to secede from Uzbekistan via referendum. A day after protests had begun in the Karakalpak capital of Nukus, President Mirziyoyev withdrew the constitutional amendments. The Karakalpak government said that protesters had attempted to storm government buildings.
درگیری ۲۰۲۲ قرقیزستان و تاجیکستان	قرقیزستان	تاجیکستان	۲۷ ژانویه ۲۰۲۲	۲۰ سپتامبر ۲۰۲۲	Clashes between Kyrgyzstan and Tajikistan

قفقاز شمالی

جمهوری‌های پساشوروی در منطقه قفقاز

درگیری	معارضان		آغاز	پایان	توضیحات
درگیری شرق پریگورودنی	اوستیای شمالی-آلانیا روسیه	اینگوشتیا	۳۰ اکتبر ۱۹۹۲	۶ نوامبر ۱۹۹۲	Inter-ethnic conflict in the Eastern part of the Prigorodny district.
جنگ نخست چچن	روسیه	جمهوری چچن ایچکریا	۱۱ دسامبر ۱۹۹۴	۳۱ اوت ۱۹۹۶	Russian troops invaded after Chechnya declared independence, but withdrew in 1996 leading to a de facto Chechen independence.
جنگ در داغستان	روسیه	جماعت اسلامی داغستان	۷ اوت ۱۹۹۹	۱۴ سپتامبر ۱۹۹۹	The Islamic International Brigade invaded the neighbouring Russian republic of Dagestan in support of the Shura of Dagestan separatist movement.
جنگ دوم چچن	روسیه	جمهوری چچن ایچکریا	۲۶ اوت ۱۹۹۹	۳۱ مه ۲۰۰۰	Russia restores federal control of Chechnya.
شورش در چچن	روسیه	جمهوری چچن ایچکریا امارت قفقاز	۱ ژوئن ۲۰۰۰	۱۶ آوریل ۲۰۰۹	Separatist insurgency in Chechnya, Dagestan, and other parts of the North Caucasus region.
جنگ در اینگوشتیا	روسیه	امارت قفقاز	۲۱ ژوئیه ۲۰۰۷	۱۹ مه ۲۰۱۵	Separatist insurgency in Ingushetia.
شورش در قفقاز شمالی	روسیه	امارت قفقاز داعش	۱۶ آوریل ۲۰۰۹	۱۹ دسامبر ۲۰۱۷	Separatist insurgency in Chechnya, Dagestan, and other parts of the North Caucasus region.

قفقاز جنوبی

درگیری	معارضان		آغاز	پایان	توضیحات
جنگ اول قره‌باغ	جمهوری آذربایجان اتحاد جماهیر شوروی حمایت: اسرائیل روسیه ترکیه	جمهوری آرتساخ ارمنستان حمایت: روسیه یونان	۲۰ فوریه ۱۹۸۸	۱۲ مه ۱۹۹۴	The separatist conflict leads to de facto independence of Republic of Artsakh (Nagorno-Karabakh Republic).
درگیری اوستیای جنوبی	گرجستان	اوستیای جنوبی حمایت: روسیه	۵ ژانویه ۱۹۹۱	۲۴ ژوئن ۱۹۹۲	The separatist conflict leads to South Ossetia's de facto independence from Georgia.
جنگ داخلی گرجستان	نیروهای طرفدار گامساخوردیا	نیروهای طرفدار شواردنادزه روسیه	۲۲ دسامبر ۱۹۹۱	۳۱ دسامبر ۱۹۹۳	The Miltiary Council deposes first President of Georgia Zviad Gamsakhurdia and asks former Soviet leader Eduard Shevardnadze to lead the country. The supporters of the ousted president stage revolt, which is crushed with the help of Russian military.
جنگ در آبخاز (۱۹۹۲–۱۹۹۳)	گرجستان	آبخاز حمایت: روسیه	۱۴ اوت ۱۹۹۲	۲۷ سپتامبر ۱۹۹۳	Abkhaz separatism leads to the de facto independence of Abkhazia from Georgia.
جنگ در آبخاز (۱۹۹۸)	شورشیان قومی گرجی	آبخاز	۱۸ مه ۱۹۹۸	۲۶ مه ۱۹۹۸	Ethnic Georgians launched an insurgency against the Abkhazian secessionist government.
بحران ۲۰۰۱ کودوری	چریک‌های گرجی	آبخاز	۴ اکتبر ۲۰۰۱	۱۸ اکتبر ۲۰۰۱	Georgian guerrillas unsuccessfully try to regain control over Abkhazia with the help of Chechen fighters.
بحران دره پانکیسی	گرجستان حمایت: روسیه ایالات متحده آمریکا	القاعده شورشیان چچنی	۲۰۰۲	۲۰۰۴	An incursion by Al-Qaeda forces into Georgia on behalf of Chechen rebels fighting in the North Caucasus. They were forced out in 2004 by Georgian forces with American and Russian backing.
بحران ۲۰۰۶ کودوری	گرجستان	مونادیر	۲۲ ژوئیه ۲۰۰۶	۲۸ ژوئیه ۲۰۰۶	Georgian police and special forces drive a local rebellious militia out of the Georgian-controlled Kodori Gorge in Abkhazia.
جنگ روسیه و گرجستان	روسیه اوستیای جنوبی آبخاز حمایت: نیکاراگوئه	گرجستان حمایت:ناتو	۷ اوت ۲۰۰۸	۱۲ اوت ۲۰۰۸	A war between Georgia on one side and Russia, South Ossetia and Abkhazia on the other side confirms the de facto independence of Abkhazia and South Ossetia and leads to their recognition by Russia and Nicaragua.
درگیری ۲۰۱۰ مرداکرت	جمهوری آذربایجان	ارمنستان جمهوری آرتساخ	۱۸ ژوئن ۲۰۱۰	۱ سپتامبر ۲۰۱۰	Sporadic border war on the Armenian–Azerbaijan border and at the line of contact between the Nagorno-Karabakh and Azerbaijan.
درگیری ۲۰۱۶ قره‌باغ کوهستانی	جمهوری آذربایجان	ارمنستان جمهوری آرتساخ	۱ آوریل ۲۰۱۶	۵ آوریل ۲۰۱۶	Armenian and Azerbaijani forces fight a four-day long conflict along the border of the unrecognized Republic of Artsakh. Azerbaijani forces make minor territorial gains, some of which are retaken by Armenian forces before the end of the conflict.
درگیری ژوئیه ۲۰۲۰ ارمنستان و جمهوری آذربایجان	جمهوری آذربایجان	ارمنستان	۱۲ ژوئیه ۲۰۲۰	۱۶ ژوئیه ۲۰۲۰	Armenian and Azerbaijani forces engage in border clashes along the Tavush Province of Armenia and Tovuz District of Azerbaijan. The death of Azerbaijani major general Polad Hashimov sparks the July 2020 Azerbaijani protests. Turkey and Azerbaijan organize large-scale military exercises following the clashes, and tensions persist until the beginning of the Second Nagorno-Karabakh war 2 months later.
جنگ دوم قره‌باغ	جمهوری آذربایجان حمایت: ترکیه اسرائیل	ارمنستان جمهوری آرتساخ حمایت: روسیه	۲۷ سپتامبر ۲۰۲۰	۱۰ نوامبر ۲۰۲۰	Azerbaijan retakes most of the territories previously controlled by the Republic of Artsakh. Russian peacekeepers introduced into the remaining disputed area.
بحران مرزی ارمنستان و جمهوری آذربایجان	جمهوری آذربایجان حمایت: ترکیه اسرائیل اوکراین	ارمنستان حمایت: ایران سوریه	۱۲ مه ۲۰۲۱	اکنون	Border clashes between Azerbaijan and Armenia.
محاصره قره‌باغ کوهستانی	جمهوری آذربایجان	جمهوری آرتساخ	۱۲ دسامبر ۲۰۲۲	اکتبر ۲۰۲۳	Azerbaijan blockades the Republic of Artsakh.
حمله ۲۰۲۳ جمهوری آذربایجان به قره‌باغ کوهستانی	جمهوری آذربایجان	جمهوری آرتساخ	۱۹ سپتامبر ۲۰۲۳	۲۰ سپتامبر ۲۰۲۳	Azerbaijan launches an attack on the Republic of Artsakh after nine months of blockade. The Artsakh Defence Army disbands.

اروپای شرقی

درگیری	معارضان		آغاز	پایان	توضیحات
درگیری گاگائوزیا	گاگائوزیا	مولدووا	۱۲ نوامبر ۱۹۸۹	۱۴ ژانویه ۱۹۹۵	Ended in the reintegration of Gagauzia into Moldova as an autonomous region.
درگیری ترانس‌نیستریا	ترانس‌نیستریا /روسیه	مولدووا حمایت: رومانی اوکراین	۲ سپتامبر ۱۹۹۰	اکنون	Ongoing political conflict. Its major escalation was the Transnistria War of ۱۹۹۲.
جنگ ترانس‌نیستریا	ترانس‌نیستریا روسیه حمایت دیپلماتیک: اوکراین	مولدووا حمایت: رومانی	۱ مارس ۱۹۹۲	۲۱ ژوئیه ۱۹۹۲	The Transnistria War started due to fear from Transnistria's population to a potential unification with Romania. Heavy fighting started 1 March 1992 after the political struggle. A ceasefire between Russian and Transnistrian forces and Moldovan forces has been in place since 1992, enforced by the presence of Russian forces in Transnistria.
بحران ۱۹۹۳ قانون اساسی روسیه	نیروهای طرفدار یلتسین	نیروهای طرفدار شورای عالی	۲۱ سپتامبر ۱۹۹۳	۴ اکتبر ۱۹۹۳	Political stand-off between the Russian president and the Russian parliament that was resolved by using military force.
یورومیدان و انقلاب ۲۰۱۴ اوکراین	حکومت اوکراین حمایت: روسیه	اپوزیسیون اوکراین	۲۱ نوامبر ۲۰۱۳	۲۲ فوریه ۲۰۱۴	Euromaidan is the name given to civil unrest that started when the Ukrainian government cancelled an association agreement with the EU in favour of closer ties with Russia, but was fueled by the perception of widespread government corruption, abuse of power and violation of human rights in Ukraine. The protests escalated and led to the Revolution of Dignity, which toppled the Ukrainian government and the beginning of War in Donbass.
حمله روسیه به کریمه	روسیه جمهوری کریمه	اوکراین جمهوری خودمختار کریمه	۲۰ فوریه ۲۰۱۴	۲۶ مارس ۲۰۱۴	In February 2014, Russia invaded the Crimean Peninsula. In March, following the takeover of Crimea by pro-Russian separatists and Russian Armed Forces, a referendum (not recognised by the new Ukrainian authorities) was held on the issue of reunification with Russia. This took place in the aftermath of the Revolution of Dignity. Russia then annexed Crimea on 18 March.
ناآرامی ۲۰۱۴ اوکراین به هواداری از روسیه	جدایی‌خواهان طرفدار روسیه روسیه	اوکراین	۲۲ فوریه ۲۰۱۴	۲ مه ۲۰۱۴	As a result of the revolution in Kyiv, a pro-Russian unrest in the eastern regions of the country escalated into mass protests and violence between the pro-Russian and pro-Ukrainian activists. In Crimea, the events served as a pretext for a Russian annexation of the region. In Donbas, the situation quickly escalated into a war. Protests in other regions included seizure of government buildings in Kharkiv and deadly clashes in Odesa.
جنگ در دونباس	جمهوری خلق دونتسک جمهوری خلق لوهانسک روسیه	اوکراین	۶ آوریل ۲۰۱۴	۲۴ فوریه ۲۰۲۲	As a result of the unrest, a full-fledged war began in the Ukrainian Donetsk and Luhansk oblasts, known collectively as Donbas. The separatist "people's republics" captured a strip of land on the border with Russia. Major combat ended with the signing of the second Minsk agreements in early 2015, with a stalemate lasting until the start of the full-scale invasion by Russia of February 2022.
حمله روسیه به اوکراین	روسیه جمهوری خلق دونتسک جمهوری خلق لوهانسک حمایت: بلاروس کره شمالی سوریه ایران اریتره ونزوئلا میانمار مالی نیکاراگوئه ترانس‌نیستریا	اوکراین حمایت: ایالات متحده آمریکا ناتو اتحادیه اروپا بریتانیا فرانسه آلمان هلند ایتالیا اسپانیا جمهوری چک لهستان دانمارک نروژ فنلاند سوئد تایوان ترکیه کانادا مکزیک استرالیا کره جنوبی نیوزیلند کویت مراکش سوئیس سنگاپور پاکستان مولدووا هنگ گرجستان جمهوری دموکراتیک بلاروس اپوزیسیون روسیه مخالف پوتین داوطلبان چچنی	۲۴ فوریه ۲۰۲۲	اکنون	On 24 February 2022, the Russo-Ukrainian War escalated when Russian forces began bombing Ukrainian cities. After the bombings, Russian troops launched an operation on Ukrainian soil and began sending in troops on Ukrainian territory, launching a 'full-scale' invasion. This invasion was supported militarily by the Donetsk People's Republic and Luhansk People's Republic and non-militarily by Belarus. Ukraine received military aid from the United States, the European Union, the United Kingdom, Australia, Canada, and other countries from the Western world. On 30 September 2022, Russia, amid an ongoing invasion, annexed four oblasts of Ukraine – Luhansk, Donetsk, Zaporizhzhia and Kherson, which were not fully under Russian control at the time. The annexation is the largest in Europe since World War II, surpassing Russia's 2014 annexation of Crimea.
حملات ۲۰۲۳ استان بلگورود	دولت روسیه	هنگ آزادی روسیه سپاه داوطلب روسیه سایر گروه‌های شبه‌نظامی روسیه، بلاروس، لهستان و چچن اوکراین (ادعا توسط روسیه، تکذیب توسط اوکراین)	۲۲ مه ۲۰۲۳	اکنون	Pro Ukrainian Armed Rebels Invasion Of Russia
شورش گروه واگنر	دولت روسیه	گروه واگنر	۲۳ ژوئن ۲۰۲۳	۲۴ ژوئن ۲۰۲۳	Mutiny of Wagner PMC against the Russian government

جستارهای وابسته

• کشورهای پساشوروی
• جنگ سرد دوم