داعش

دولت اسلامی (IS)،معروف به دولت اسلامی عراق و شام (ISIL) یا دولت اسلامی عراق و سوریه (ISIS)،با نام اختصاری داعش (Daesh)،یک گروه ستیزه‌جوی تروریستی اسلام‌گرا و فراملی و همچنین شبه‌دولت به رسمیت شناخته نشده سابق استکه از شاخه جهادگرایی سلفی اسلام سنی پیروی می‌کند.

دولت اسلامی
الدولة الإسلامية
پرچم نشان (مُهر)
رهبران	خلیفه: ابوحفص هاشمی قرشی خلفای پیشین: ابوالحسین حسینی قرشی † ابوالحسن هاشمی قرشی † ابوابراهیم هاشمی قرشی † ابوبکر بغدادی † معاون رهبر عراق: ابو فاطمه الجحیشی معاون رهبر سوریه: ابوعلی العنبری  † معاون رهبر لیبی: عبدالباقر النجدی رئیس ارتش: ابو صالح العبیدی رئیس شورا: ابرکان العامری سخنگوی گروه: ابو محمد عدنانی  † ابو عمر المهاجر رئیس عملیات‌های نظامی در سوریه: ابوعمر شیشانی † وزیر جنگ: گل‌مراد حلیموف وزیر اطلاعات: وائل عادل حسن سلمان الفیاض † سخنگو: ابوحمزه القریشی
تاریخ فعالیت	۱۹۹۹–تاکنون تأسیس تحت عنوان جماعت التوحید و الجهاد: ۱۹۹۹ پیوستن به القاعده: اکتبر ۲۰۰۴ اعلامیه دولت اسلامی در عراق: ۱۳ اکتبر ۲۰۰۶ ادعا بر سرزمین شام: ۸ آوریل ۲۰۱۳ جدایی از القاعده: ۳ فوریه ۲۰۱۴ اعلامیه خلافت: ۲۹ ژوئن ۲۰۱۴ ادعا بر سرزمین‌های لیبی، مصر، الجزایر، عربستان سعودی، یمن: ۱۳ نوامبر ۲۰۱۴ ادعا بر منطقه آسیای جنوبی: ۲۹ ژانویه ۲۰۱۵ ادعا بر سرزمین نیجریه: ۱۲ مارس ۲۰۱۵ ادعا بر سرزمین قفقاز شمالی: ۲۳ ژوئن ۲۰۱۵ بازپس‌گیری موصل توسط نیروهای عراقی: ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۷ آزادی رقه توسط نیروهای دموکراتیک سوریه: ۱۷ اکتبر ۲۰۱۷ از دست دادن تمام قلمرو در سوریه: ۲۳ مارس ۲۰۱۹ مرگ ابوبکر بغدادی: ۲۷ اکتبر ۲۰۱۹
گروه(ها)	گروه منطقه الجزایر گروه منطقه قفقاز گروه منطقه آفریقای مرکزی گروه منطقه شرق آسیا گروه منطقه غزه گروه منطقه صحرای بزرگ آفریقا گروه منطقه خراسان بزرگ گروه منطقه لیبی گروه منطقه شبه‌جزیره سینا گروه منطقه سومالی گروه منطقه غرب آفریقا گروه منطقه یمن
مقر	بعقوبه، عراق (۲۰۰۶–۲۰۰۷) بدون ستاد مرکزی (۲۰۰۷–۲۰۱۳) رقه، سوریه (۲۰۱۳–۲۰۱۷) میادین، سوریه (ژوئن–اکتبر ۲۰۱۷) قائم، عراق (اکتبر–نوامبر ۲۰۱۷) ابوکمال، سوریه (نوامبر ۲۰۱۷) هجین، سوریه (نوامبر ۲۰۱۷ – دسامبر ۲۰۱۸) السوسه، سوریه (دسامبر ۲۰۱۸ – ژانویه ۲۰۱۹) المراشده، سوریه (ژانویه–فوریه ۲۰۱۹) باغوز فوقانی، سوریه (فوریه–مارس ۲۰۱۹) نامشخص از مارس ۲۰۱۹
مناطق فعالیت	رنگ‌های نقشه   دولت سوریه   دولت عراق   دولت انتقالی سوریه و ارتش ترکیه   دولت نجات سوریه (هیئت تحریر شام)   مناطق شورشی که به روند آشتی با دولت سوریه پیوسته‌اند   داعش   کردهای سوریه (نیروهای دموکراتیک سوریه)   کردهای عراق   مناطقی که به صورت مشترک در دست ارتش سوریه و نیروهای دموکراتیک سوریه است   ارتش کماندو انقلابی و نیروهای آمریکایی مستقر در التنف   دولت لبنان   حزب‌الله
ایدئولوژی	سلفی جهادگرایی سلفی وهابیت
متحدان	متحدان و حامیان
مخالفان	مخالفان اصلی کانادا فرانسه ایران عراق اردن لبنان لیبی نیجریه روسیه عربستان سعودی سوریه ترکیه امارات متحدهٔ عربی بریتانیا ایالات متحده آمریکا یمن دیگر مخالفان افغانستان آبخاز آلبانی الجزایر ارمنستان جمهوری آرتساخ جمهوری آذربایجان استرالیا اتریش بحرین بنگلادش بلژیک بنین بولیوی بوسنی و هرزگوین برزیل کامرون کانادا چاد چین کنگو کرواسی چک دانمارک مصر استونی فنلاند گرجستان آلمان یونان مجارستان هند اندونزی ایرلند اسرائیل ایتالیا ژاپن قزاقستان کرهٔ شمالی کرهٔ جنوبی کوزوو قرقیزستان لتونی لیتوانی لوکزامبورگ مالزی مالدیو مالت موریس مکزیک مولدووا مراکش موزامبیک هلند نیوزیلند نیکاراگوئه نیجر مقدونیه شمالی نروژ عمان پاکستان فلسطین فیلیپین لهستان پرتغال قطر رومانی صربستان سنگاپور اسلواکی اسلوونی سومالی اوستیای جنوبی اسپانیا سری‌لانکا سوئد سوئیس تایوان تاجیکستان تایلند ترینیداد و توباگو تونس ترکمنستان اوکراین ازبکستان ونزوئلا صحرای غربی مخالفان غیردولتی نیروهای دموکراتیک سوریه یگان‌های مدافع دشت نینوا حزب‌الله لبنان انصارالله یمن سپاه بدر عصائب اهل حق اتحادیه اروپا کتائب حزب‌الله جنبش مقاومت اسلامی نجباء کتائب سید الشهدا پیش‌مرگ کمیته جوامع کردستان ارتش آزاد سوریه کردستان عراق القاعده احرار الشام جبهه النصره (تحریر الشام از ۲۰۱۷) نیروی شیلد لیبی حماس شورای مجاهدین درنه طالبان جیش‌الفتح (۲۰۱۵–۲۰۱۷) فهرست کامل…
درگیری‌ها و جنگ‌ها	جنگ عراق (۲۰۰۳–۲۰۱۱), شورش عراق، جنگ داخلی سوریه، جنگ داخلی عراق، دومین جنگ داخلی لیبی، شورش بوکو حرام، جنگ شمال غربی پاکستان (شورش خیبر پختونخوا)، جنگ در افغانستان، جنگ داخلی یمن و دیگر نبردها هدف اصلی عملیات ضد تروریستی عزم راسخ، مداخله نظامی علیه داعش در سوریه، عراق، لیبی و نیجریه

این گروه از ژوئیهٔ ۲۰۱۴، ادعای خلافت جهانی کرد و خود را حکومت اسلامی (به عربی: الدولة الاسلامیة) نامید. همچنین زمانی بخش‌های بزرگی از شمال عراق و شرق سوریه را با جمعیت‌های ۲٫۸ و ۸ میلیون نفر و بخش‌های کوچکی را در لیبی، نیجریه و افغانستان به تصرف خود درآورده بود.

این گروه به رهبری ابوبکر البغدادی از مجاهدین سلفی جداشده از شبکهٔ القاعده، تأسیس و با دولت‌های عراق، سوریه و دیگر گروه‌های شورشی مخالف دولت سوریه، وارد جنگ شده‌است. داعش یکی از تندروترین گروه‌های اسلام‌گرا در خاورمیانه بود. این گروه، علاوه بر عراق و سوریه، بخش‌هایی از لیبی و نیجریه را نیز در کنترل خود درآورد. گروه‌های هم‌پیمان داعش در نقاط دیگر دنیا مثل افغانستان و آسیای جنوب شرقی نیز فعال هستند.

ریشهٔ داعش به جماعت توحید و جهاد می‌رسد که در سال ۱۹۹۹ به رهبری ابومصعب الزرقاوی تأسیس شد و در سال ۲۰۰۴ به شبکهٔ القاعده پیوست و پس از آن به القاعده عراق معروف شد. این گروه که وارد جنگ با دولت عراق و نیروهای آمریکایی مستقر در عراق شده بود در سال ۲۰۰۶ با چندین گروه اسلام‌گرای دیگر ائتلاف کرد و «مجلس شورای مجاهدین» را تشکیل داد که یک قدرت مهم در استان انبار (وسیع‌ترین استان عراق)، محسوب می‌شد. در ۱۳ اکتبر همان سال، مجلس شورای مجاهدین به همراه چند گروه شورشیِ دیگر «حکومت اسلامی عراق» را تشکیل داد. ابوایوب المصری و ابوعمر بغدادی دو رهبر اصلی حکومت اسلامی عراق بودند که در ۱۸ آوریل ۲۰۱۰ در عملیات ارتش آمریکا کشته شدند و ابوبکر بغدادی جایگزین آن‌ها شد.

با آغاز جنگ داخلی سوریه نیروهای حکومت اسلامی وارد سوریه نیز شدند و در ۸ آوریل ۲۰۱۳ نام «حکومت اسلامی عراق و شام» را بر خود نهادند و از آن پس با نام مخفف داعش معروف شدند. آن‌ها به سرعت، بخش‌هایی از شمال شرقی سوریه را تصرف کردند و شهر رقه را به عنوان پایتخت خود انتخاب کردند. سپس هم‌زمان با اقدام نظامی در سوریه به عراق حمله کردند و موفق شدند رمادی و فلوجه مهم‌ترین شهرهای استان انبار در عراق را به قلمرو خود اضافه کنند. در ژوئن ۲۰۱۴ مهم‌ترین موفقیت داعش با تصرف موصل ـ دومین شهر بزرگ عراق ـ به دست آمد. گروه در ماه‌های بعد نیز پیشروی‌های زیادی داشت و تا خرداد ۱۳۹۴ حدود نیمی از خاک سوریه و بخش‌های شمال غربی عراق را در تصرف خود درآورد. داعش در این دوره بخش‌هایی از متصرفات خود را نیز از دست داد و از جمله شهر مهم تکریت را در فروردین ۱۳۹۴ به ارتش عراق و نیروی شبه‌نظامی حشد شعبی که برای جنگ با این گروه تشکیل شده بود، واگذار کرد بین سالهای ۲۰۱۴ و ۲۰۱۷ میلادی مناطق یکی پس از دیگری از داعش پس گرفته شد داعش در سال ۲۰۱۵ کنترل شهرهای سنجار و رمادی را از دست داد. ژوئیه ۲۰۱۷ میلادی موصل آزاد شد و دسامبر همان سال بغداد پیروزی بر داعش را اعلام کرد. اکتبر سال ۲۰۱۷ نیروهای دموکراتیک سوریه داعش را از رقه بیرون راندند.

این گروه پس از گسترش متصرفات خود در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۴ اعلام کرد که از این پس نام آن «دولت اسلامی» است و یک خلافت جهانی را تشکیل داده و ابوبکر بغدادی رهبر گروه را نیز به عنوان خلیفه معرفی کرد و فعالیت‌های حکومتی خود را گسترش داد (از جملهٔ این اقدام‌ها چاپ اسکناس با واحد دینار داعش و گذرنامه، درست کردن پلیس، صدور نفت، راه‌اندازی شبکهٔ تلویزیون، برگزاری گشت‌های گردشگری بود). هرچند ریشه داعش به گروه‌های مرتبط با شبکه القاعده می‌رسید اما با جبههٔ نصرت شاخه رسمی القاعده در سوریه وارد جنگ شد و القاعده بارها نسبت داعش به خود را رد کرد. شکاف بین القاعده و داعش به سال ۲۰۱۳ میلادی برمی‌گردد. ایمن الظواهری در این سال بعد از اینکه گروه داعش به بدرفتاری با شهروندان سوری و شورشیان رقیب متهم شد از این گروه خواست، فعالیت‌های خود را روشن سازد. ایمن الظواهری در گفتگویی اتهام‌ها در مورد این که بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه ممکن است برای ایجاد آشوب به داخل گروه‌های جهادی نفوذ کرده باشد را رد کرد و گفت: «اگر من دستور دادم با برادران مجاهدت بجنگ، از من اطاعت نکن. اگر من دستور دادم که خود را میان برادران مجاهدت منفجر کن از من پیروی نکن.»

نام

نام‌های تاریخی

داعش از زمان تأسیسش در سال ۱۹۹۹ توسط فردی اردنی به نام ابومصعب الزرقاوی به عنوان جماعت توحید و جهاد نام‌های گوناگونی داشته‌است. وقتی الزرقاوی در سال ۲۰۰۴، با اسامه بن لادن بیعت کرد، نام گروه را بار دیگر به سازمان قاعده الجهاد فی بلاد الرافدین که بیشتر با نام القاعده در عراق شناخته می‌شد، عوض کرد. گرچه این گروه هرگز خود را القاعده در عراق نخواند، این نام سال‌ها به عنوان نام غیررسمی آن بر جای ماند.

نام کنونی

در آوریل ۲۰۱۳، این گروه که به سوریه گسترش یافته بود، نام الدوله الاسلامیه فی العراق و الشام را اختیار کرد؛ که در آن منظور از شام، شامات یا سوریه بزرگ است.

نام مخفف داعش به گستردگی از سوی مخالفان عرب زبان این گروه به کار می‌رود، با این حال تا حدی به این دلیل که شبیه واژه عربی دائس و داهش است که معانی منفی دارند، تحقیرآمیز است. بدین دلیل، داعش در نواحی تحت کنترل خود استفاده از واژه مخفف، یعنی داعش را مستوجب مجازات با شلاق یا بریدن زبان می‌دانست.

ایدئولوژی

مقالهٔ اصلی: ایدئولوژی داعش

داعش در واقع ادامه تشکیلاتی یک گروه از سلفی‌های جهادی در عراق به رهبری ابومصعب زرقاوی بود. زرقاوی جزو القاعده بود و در سال ۲۰۰۶ در عراق کشته شد. او در اعلامیه‌های خود همواره به فتواهای ابن تیمیه استناد می‌کرد. ابوبکر بغدادی نیز خود را پیرو ابن تیمیه می‌دانست. ابن تیمیه پدر معنوی همه گروهای جهادی است. او با مرجعیت عقل به کلی مخالف بود مگر اینکه در راستای تأیید نقل و احادیث باشد. او هرگونه تعامل با کفار و مشرکان را حرام می‌دانست. او همچنین تفکرات اسلامی شیعیان را مردود و آن‌ها را کافر می‌دانست. گروه‌های جهادی، برپایی حکومت دینی و اجرای شریعت اسلامی را وظیفه شرعی خود می‌دانند.

داعش به‌خاطر تفسیر و قرائت وهابیت از اسلام و خشونت‌گرایی ضد شیعیان و مسیحیان معروف بود و به همین دلایل با دیگر گروه‌های اسلام‌گرای سلفی ازجمله جبهه النصره شاخه رسمی القاعده در سوریه نیز درگیر جنگ شد. اولین بار در فوریه ۲۰۱۴ بود که ایمن الظواهری، رهبر القاعده به‌طور رسمی هر گونه انتساب این گروه به القاعده را رد کرد.

داعش در شهرهای تحت سلطه خود از جمله رقه سوریه، قوانین سخت را اجرا می‌کرد. دستان دزدها در ملاء عام قطع می‌شد، هر روز اعدام‌های گروهی در خیابان رخ می‌داد و زن‌ها حتی اجازهٔ مراجعه به پزشک نداشتند. داعش در سوریه بلافاصله دفاتری با عنوان «حسبه» راه‌اندازی کرد تا بر اجرای شریعت اسلام نظارت کنند. دفاتر دیگری هم با نام «دعوا» راه‌اندازی شد تا ایدئولوژی داعش را تبیین و تبلیغ کند. نیروهای این گروه، عکسی را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کردند که نشان می‌داد داعش افرادی را که در مناطق تحت کنترل آن‌ها در سوریه روزه‌خواری کردند، در ملاء عام شلاق زدند. این گروه، هرگونه تجارت ساکنان شهرهای تحت کنترل خود بدون اجازه و کنترل داعش را ممنوع اعلام کرد. در راستای مقرراتی که این گروه برای نحوهٔ حجاب اسلامی و لباس زنان وضع کرد، زنان موصل را تهدید کرد در صورت عدم رعایت حجاب کامل و نپوشاندن تمام صورت خود، به شدت مجازات خواهند شد. داعش در بیانیه‌ای اعلام کرد، شروطی که برای لباس و زینت زنان وضع کرده، تنها برای جلوگیری از فساد و خودنمائی آنان است، و این محدودیت برای آزادی آن‌ها محسوب نمی‌شود، بلکه از ابتذال ممانعت می‌کند. در این بیانیه همچنین آمده‌است هر کس این مقررات را رعایت نکند و باعث فتنه و فساد شود، بازخواست و به شدت مجازات می‌شود تا جامعه مسلمانان و دین حفظ شود.

منابع مالی داعش

مقالهٔ اصلی: منابع مالی داعش

بر اساس تحقیق سال ۲۰۱۵ سازمان Financial Action Task Force پنج منبع مالی عمده حکومت اسلامی عراق و شام، به ترتیب به شرح زیر است:

• منابع مالی که با اشغال سرزمین‌ها به دست می‌آید مثل کنترل بانک‌ها، ذخایر نفت و گاز، مالیات، اخاذی، و سرقت از منابع سرمایه‌ای
• گروگان‌گیری برای دریافت پول
• اعانه‌هایی که از طریق سازمان‌های غیرانتفاعی دریافت می‌شود
• حمایت‌های مالی و تجهیزاتی که جنگجویان خارجی فراهم می‌کنند
• دریافت سرمایه از طریق شبکه‌های ارتباطی مدرن

وزارت خزانه‌داری آمریکا برآورده کرده که در سال ۲۰۱۴ داعش حدود ۱۰۰ میلیون دلار نفت خام و محصولات پتروشیمی به واسطه‌ها فروخته که آن‌ها هم آن را به ایران و ترکیه قاچاق کرده‌اند یا به دولت سوریه فروخته‌اند. درآمد این گروه از طریق باج‌گیری برای آزادی گروگان‌ها هم در این سال دست‌کم ۲۰ میلیون دلار برآورد شده‌است. همچنین مالیات‌ها و عوارضی که از مردم ساکن در مناطق تحت کنترل حکومت اسلامی گرفته می‌شد منبع درآمد دیگری برای این گروه بود. دولت اسلامی از حمله به بانک‌ها، غارت و فروش عتیقه، و فروش یا نظارت بر فروش دام و غله هم پول درمی‌آورد. همچنین با دریافت جزیه از مسیحیانی که در این مناطق زندگی می‌کردند و ربودن و فروختن دختران و زنان به‌عنوان برده جنسی هم پول درمی‌آورد. هزاران زن و دختر عضو اقلیت مذهبی ایزدی بعد از تصرف سنجار در شمال عراق برده شدند و در بازار به فروش رسیدند.

جغرافیای حضور داعش

دو شورشی عراقی در سال ۲۰۰۶.

داعش در ابتدا منطقه وسیعی از سوریه و عراق را در اختیار داشت و هدف آن در قدم اول، تصرف تمام عراق و منطقه شامات بود. اما شبه‌جزیره عربستان و شمال آفریقا و اندلس تا خراسان بزرگ نیز در نقشه ترسیمی آن‌ها وجود داشت. گروه در نهایت متصرفات خود را از دست داد. داعش نخستین بار در خلال جنگ داخلی سوریه اعلام موجودیت کرد. این گروه با دیگر معارضان مسلح و گروه‌های جهادی مثل النصره درگیر شد. سپس به عراق نیز وارد شد و فعالیت خود را به آنجا نیز گسترش داد. داعش در سوریه در اویل سال ۲۰۱۴ متحمل شکست‌هایی در مقابل جبهه النصره شد اما در ژوئن ۲۰۱۴ موصل، دومین شهر بزرگ عراق را به تصرف خود درآورد.

نیروهای داعش در فروردین ۱۳۹۴ تکریت مرکز استان صلاح‌الدین را از دست دادند اما در اواخر اردیبهشت شهر رمادی مرکز استان انبار و پالمیرا در مرکز سوریه را اشغال کردند.

سوریه

همچنین ببینید: جنگ داخلی سوریه

تا خرداد سال ۱۳۹۴ بیش از نیمی از مساحت سوریه در تصرف حکومت اسلامی بود. متصرفات داعش عمدتاً در قسمت‌های بیابانی غرب کشور بود. رقه بزرگ‌ترین شهر سوریه بود که در کنترل داعش قرار داشت و پایتخت خلافت اسلامی داعش نامیده می‌شد.

لیبی

مقالهٔ اصلی: حکومت اسلامی عراق و شام در لیبی

بزرگ‌ترین موفقیت حکومت اسلامی در خارج از عراق و سوریه، در لیبی به دست آمد. شاخه داعش در لیبی در اکتبر ۲۰۱۴ با تصرف شهر درنه در شرق لیبی اعلام وجود کرد. این شاخه از فوریه ۲۰۱۵ شهر سرت را نیز در کنترل خود داشت.

صحرای سینا

در نوامبر ۲۰۱۴ بسیاری از جنگجویان عضو گروه انصار بیت‌المقدس با ابوبکر البغدادی بیعت کردند. این گروه در صحرای سینای مصر فعال است و در نوار غزه هم عملیات‌هایی را انجام می‌دهد و پس از الحاق به حکومت اسلامی خود را «ولایت سینای حکومت اسلامی» می‌نامد همچنین این گروه تیموسلاو سالوبیک گروگان کرواسی را در مرداد ۱۳۹۴ وقتی که داعش خواستار آزادی زنان مسلمان از زندان مصر بود اما به نتیجه‌ای نرسید، سربرید.

غرب آفریقا

گروه بوکو حرام که در کشورهای غرب آفریقا به ویژه نیجریه فعال است در مارس ۲۰۱۵ با ابوبکر البغدادی بیعت کرد و از آن پس با نام «ولایت غرب آفریقای حکومت اسلامی» شناخته شد.

اردن

گروه حکومت اسلامی عراق و شام شاخه دیگری را برای به کار گرفتن اعضای جدید در اردن تأسیس کرد که به گفته مسئولان این گروه هدف این شاخه جدید اعزام نیرو و همچنین ارسال سلاح به کشورهای همجوار بود.

افغانستان

فردی به نام ملا عبدالرئوف خادم که به عنوان رهبر شورشیان داعش در افغانستان لقب گرفت که پس از مدتی فعالیت نیمه‌آشکار در مناطق جنوبی افغانستان کشته شد، البته برخی ادعا کردند وی به دست نیروهای نظامی آمریکایی کشته شده‌است.

اولین رهبر داعش در افغانستان، حافظ سعید اورکزی بود که در ماه اسد (مرداد) سال ۱۳۹۵ در ولایت ننگرهار بر اثر حمله هواپیماهای بدون سرنشین خارجی کشته شد.

پس از آن عبدالحسیب لوگری دومین رهبر داعش در افغانستان انتخاب شد که در ولسوالی اچین ننگرهار بر اثر حملات هوایی کشته شد که دولت افغانستان و وزارت دفاع آمریکا در تاریخ هفتم ثور کشته شدن وی را تأیید کردند.

در جدیدترین اقدام، فردی که گفته می‌شد برادر حافظ سعید رهبر پیشین داعش در افغانستان می‌باشد، به عنوان رهبر جدید این گروه در افغانستان تعیین شد.

نیروی نظامی

خودروهای هاموی ارتش عراق

برآوردهای متفاوتی از تعداد جنگجویان داعش شده‌است. سازمان سیا در سپتامبر ۲۰۱۴ تعداد مبارزان این گروه در عراق و سوریه را بین ۲۰ تا ۳۱٫۵ هزار نفر برآورد کرد. دیده‌بان حقوق بشر سوریه در اوت ۲۰۱۴ تعداد جنگجویان آن را ۸۰ هزار نفر (۵۰ هزار در سوریه و ۳۰ هزار در عراق) برآورد کرد. فرمانده ارتش روسیه نیز در دسامبر ۲۰۱۴ اعلام کرد که مطابق برآوردهای ما تعداد نیروهای داعش به ۷۰ هزار نفر می‌رسد.

بیشتر سلاح‌هایی که داعش در دوران مبارزه با نیروهای آمریکایی و سایر کشورهای ائتلاف در عراق به کار می‌گرفت از زرادخانه‌های حکومت صدام حسین در نقاط مختلف کشور به دست آمده بود و شامل تفنگ‌های کلاشنیکف، مسلسل پی‌کا و راکت‌اندازهای آرپی‌جی-۷ می‌شد. داعش در دوران جنگ داخلی سوریه و پس از خروج نیروهای آمریکایی از عراق نیروی نظامی خود را با به غنیمت گرفتن حجم عظیمی از سلاح‌های متنوع تقویت کرد. جنگجویان داعش از عملیات‌های انتحاری به عنوان یک تاکتیک جنگی استفاده می‌کردند. همچنین بمب‌های کنار جاده‌ای را در مسیر حرکت کاروان‌های نظامی دشمن تعبیه می‌کردند. خودرو نقلیه اصلی آن‌ها تویوتا لندکروزهایی بود که به صورت وانت مسلح درآمده بودند. این وانت‌ها هم برای جابجایی جنگجویان و هم برای حمل سلاح‌های نیمه‌سنگین استفاده می‌شدند و سرعت بالای آن‌ها باعث می‌شد تا در مقابل حملات هوایی مصونیت داشته باشند.

حکومت اسلامی تعداد زیادی خودرو زره‌پوش هاموی را هم از ارتش عراق به غنیمت گرفت. به گفته نخست‌وزیر سابق عراق حیدر العبادی داعش پس از فتح موصل حدود ۲۳۰۰ دستگاه هاموی را به غنیمت گرفت. اما هاموی در مقایسه با تویوتا لندکروز به تعمیرات و مراقبت بیشتری نیاز دارد، برخی قطعات یدکی آن تنها از طریق آمریکا قابل تأمین است و مصرف سوخت بالاتری دارد. به همین جهت تئوریسین‌های جنگی داعش شیوه نوینی را برای استفاده از هاموی ابداع کردند. گروه از هاموی به عنوان یک بمب متحرک برای عملیات انتحاری استفاده می‌کرد. این خودرو به چند دلیل در این نقش بسیار مؤثر واقع شد. نخست اینکه زره هاموی به راحتی در مقابل آتش سبک و متوسط مقاومت می‌کند و به افراد اجازه می‌داد به نیروهای امنیتی عراقی نزدیک شوند. دوم اینکه فضای کافی برای قرار دادن حجم زیادی مواد منفجره در آن وجود دارد و سوم اینکه این خودرو به‌طور گسترده توسط نیروهای عراقی استفاده می‌شد در نتیجه به راحتی با خودروهای خودی اشتباه گرفته می‌شد. نیروهای داعش در جریان تصرف شهر رمادی به طرز مؤثری از این شیوه استفاده کردند و موفقیت آن موجب شد تا پس از آن استفاده بیشتری از آن بکنند. به گفته هشام الهشام تحلیلگر نظامی متخصص در امور عراق؛ این تاکتیک می‌تواند موجب تغییر قواعد بازی شود. نیروهای عراقی باید از این پس به شکل تهاجمی‌تری به خودروهایی که به آن‌ها نزدیک می‌شوند حمله کنند اما این کار بسیار مشکل است چون نیاز به قابلیت‌های شناسایی و تجسسی بالایی دارد. بزرگ‌ترین مشکل ارتش عراق این است که متوقف کردن یک خودرو انتحاری تقریباً غیرممکن است. اگر کسی اراده منفجر کردن خودش را داشته باشد بالاخره این کار را خواهد کرد. حملات هوایی هم بی‌تاثیر است چون بدون وجود نیروی اطلاعاتی مستقر بر روی زمین آن‌ها نمی‌دانند چه چیزی را باید هدف قرار دهند.

جدول زیر شامل فهرستی از سلاح‌هایی است که استفاده داعش از آن‌ها گزارش شده‌است:

طبقه	انواع
تفنگ هجومی	کلاشنیکف (مدل‌های آکا-۴۷، آکاام، تایپ ۵۶ چینی و زاستاوا ام۷۰ یوگسلاوی)، تفنگ ام۱۶ و ام۴ کارابین
تیربار	پی‌کا، تیربار سبک آرپی‌دی، تیربار سبک آرپی‌کا، تیربار سبک اف‌ان مینیمی، تیربار سنگین دوشکا، تیربار سنگین ان‌اس‌وی
تفنگ تک‌تیرانداز	دراگانوف، پی‌اس‌ال، موسین–ناگانت
تفنگ ضدتجهیزات	کااس‌وی‌کا، ژیجانگ ام۹۹
تپانچه	برتا-۹۲، گلاک، ماکارف، اچ‌اس ۲۰۰۰، برونینگ های‌پاور
موشک ضدتانک	اچ‌جی-۸ (پیکان سرخ)، ای‌تی-۴ اسپیگوت، کورنت، موشک تاو، میلان
آرپی‌جی و توپ بدون لگد	آرپی‌جی-۷، ام۷۹ اوسا، تفنگ ۱۰۶
خودرو زره‌پوش جنگی	هاموی، ام۱۱۱۷، ام۱۱۳، ، کوگار، بی‌آردی‌ام-۲، بی‌ام‌پی-۱، ام‌تی‌ال‌بی، ژیک
تانک اصلی میدان نبرد	تی-۵۵، تی-۶۲، تی-۷۲ و ام۱ آبرامز
توپخانه	هویتزر ۱۵۵ م‌م ام ۱۹۸، ۱۳۰ م‌م تایپ ۵۹، ۱۲۲ م‌م دی-۳۰، خودکششی ۱۲۲ م‌م وزدیکا
کاتیوشا	بی‌ام-۲۱ گراد، بی‌ام-۱۴
توپ ضدهوایی	زو-۲۳-۲، خودکششی شیلکا، ۵۷ م‌م اس-۶۰
موشک سام	سام-۷، ایگلا، استینگر، اف‌ان-۶ (پیکان سرخ)

معمای صدها خودروی تویوتای داعش

دولت عراق عنوان کرد شدیداً به دنبال این پاسخ است که صدها خودروی شرکت تویوتا را چه کسانی در اختیار گروه داعش قرار داده‌اند. ادوارد لوئیس، یکی از مقامات شرکت تویوتا مستقر در واشینگتن به ای‌بی‌سی نیوز گفت که برای شرکت تویوتا، ردیابی خودروهای مسروقه این شرکت یا خودروهایی که توسط گروه‌های واسطه خریداری و مجدداً فروخته شده‌اند، امکان‌پذیر نیست. سفیر عراق در آمریکا گفت: دولت کشور وی معتقد است که اعضای گروه داعش، علاوه بر تغییر کاربری برخی از وانت‌های قدیمی، صدها تویوتای مدل جدید هم خریداری کرده یا به طرق دیگر به‌دست آورده‌است. وانت‌های تویوتا هیلوکس و لند کروزهای این شرکت را تقریباً در تمامی ویدئوهای تبلیغاتی گروه داعش در عراق و سوریه می‌توان دید. یک روزنامه استرالیایی در گزارشی اعلام کرد بیش از ۸۰۰ دستگاه تویوتا در سیدنی، بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۵ مفقود شده‌است.

تلاش‌های دولت عراق برای ردیابی مسیر دستیابی داعش به این خودروها تاکنون ثمری نداشته‌است.

به گفته روزنامه پر تیراژ سوئیسی «بلیک»، بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ فروش این مدل ویژه تویوتا یعنی تویوتا هیلوکس در عراق از ۶۰۰۰ دستگاه به ۱۸۰۰۰ دستگاه رسید و در سال ۲۰۱۳ رقم فروش روی ۱۳۰۰۰ خودرو متوقف شد. در عراق و سوریه بازرگان‌هایی اهل عربستان سعودی نماینده تویوتا بودند و پس از این فروش کلان، کار تجاری خود را رها کردند.

تعداد نیروهای خارجی

کشورهای مبدأ جنگجویان داعش (بیش از پانصد نفر)

کشور	نفرات
تونس	۵٬۰۰۰
عربستان سعودی	۲٬۵۰۰
روسیه	۲٬۴۰۰
فرانسه	۲٬۰۰۰
مراکش	۱٬۵۰۰
اردن	۲٬۰۰۰
ترکیه	۱٬۴۰۰
لبنان	۹۰۰
آلمان	۷۰۰
لیبی	۶۰۰
بریتانیا	۶۰۰
اندونزی	۵۰۰
ازبکستان	۵۰۰
پاکستان	۵۰۰

به گزارش گروه مشاوره امنیتی صوفان در آمریکا، تعداد نیروهای خارجی داعش در دسامبر ۲۰۱۵، به ۲۷ هزار نفر رسید. این افراد تبعه ۸۶ کشور جهان بودند.

رسانه‌های جمعی و تبلیغات

حکومت اسلامی عراق هم‌زمان با تأسیس در سال ۲۰۰۶ «مؤسسه الفرقان» را بنیان نهاد که به تولید سی‌دی و دی‌وی‌دی، پوستر، کتابچه، تولیدات تبلیغاتی اینترنتی و بیانیه‌های رسمی گروه اقدام می‌کرد. بخش دیگر رسانه در دست مؤسسه «الاعتصام» بود که در مارس ۲۰۱۳ تأسیس شد. در اواخر سال ۲۰۱۴ نیز «مرکز الحیات» توسط داعش تأسیس شد که تولیدات خود را به زبان‌های انگلیسی، آلمانی، روسی و فرانسوی برای مخاطبان غربی منتشر می‌کرد. حکومت اسلامی همچنین یک شبکه رادیویی به نام «البیان» را اداره می‌کرد که به زبان‌های عربی، انگلیسی و روسی فعالیت‌های گروه در عراق، سوریه لیبی را پوشش می‌داد. به گفته جیمز کامی مدیر اف‌بی‌آی «تبلیغات داعش به طرز عجیبی ماهرانه است. آن‌ها در چیزی حدود ۲۳ زبان تولید رسانه‌ای دارند.»

این گروه از اینترنت به عنوان ابزاری برای تبلیغ و پیشبرد اهداف خود استفاده می‌کرد. حساب‌های کاربری زیادی در شبکه‌های اجتماعی نظیر توئیتر و فیسبوک ادعا می‌کردند «نماینده داعش در عراق و سوریه» هستند و به منتشر کردن اخبار، تصاویر و فیلم‌های مرتبط با این گروه می‌پردازند که بعضاً به زبان‌هایی از جمله فرانسوی و انگلیسی بودند. البته این حساب‌ها به صورت رسمی از طرف داعش تأیید نشد. تعداد قابل توجهی از این پیام‌ها، از کشورهایی همچون کویت، عربستان سعودی و سایر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس منتشر شد. دولت عراق برای جلوگیری از تأثیر این تبلیغات در فضای مجازی، دسترسی به این شبکه‌های اجتماعی را محدود کرد.

مؤسسه الحیات از ژوئیه ۲۰۱۴ انتشار «دابق» نشریه رسمی دولت اسلامی را به دو زبان انگلیسی و عربی آغاز کرد. بر اساس متن مجله این نام شهرکی دابق در شمال سوریه اشاره دارد که بر اساس احادیث اسلامی مبارزه نهایی میان خیر و شر در آخرالزمان در آنجا واقع خواهد شد. نسخه چاپی بین ساکنان مناطق تحت اشغال داعش در عراق توزیع و نسخه اینترنتی نیز از طریق ایمیل به گیرندگان ارسال شد. این نشریه با کیفیت حرفه‌ای بالایی به تولید رسید و هدف از آن ترویج «دولت خلافت» ادعا شد.

به ادعای «انتخاب»، داعش در زمان اعلام خلافت در عراق و سوریه اقدام به تولید خبر و گزارش در اینترنت، تهیه فیلم‌های تبلیغاتی و حتی فروش تی‌شرت‌هایی با آرم «داعش» و تبلیغ گسترده آن در فضای مجازی در سطح دنیا کرد. استفاده و چاپ نقشه جهان، عبارات «الدولة الاسلامیة»، «لا اله الا الله» و «محمد رسول‌الله» بر روی پیراهن‌ها و تی‌شرت‌ها یک نمونه دیگر از این کارهاست. این تی‌شرت‌ها با آرم گروه «دولت اسلامی عراق و شام» در برخی فروشگاه‌های ترکیه و کشورهای جنوب شرق آسیا دیده شد.

در جنوب هند تحقیقات دربارهٔ پیراهن‌های دارای آرم داعش که شماری از جوانان با آن‌ها عکس انداخته و سپس در فیس بوک منتشر کردند، مشخص کرد فرد اصلی یک حامی فعال این گروه بوده که سعی می‌کرده مغز جوانان مسلمان هندی را برای جنگ در عراق شستشو دهد.

عملیات‌ها و نبردها

عراق

مقاله‌های اصلی: حمله به شمال عراق (۲۰۱۴)، نبرد سنجار (۲۰۱۴)، محاصره آمرلی، روزشمار حمله به عراق (۲۰۱۴)، و واکنش‌ها و مواضع حمله به عراق (۲۰۱۴)

داعش در نیمه دوم سال ۲۰۱۳ نزدیک به ۱۴۰۰ خانه را در عراق منفجر و ویران کرد. طی این حملات، ۱۹۹۶ نفر کشته و ۳۰۲۱ نفر زخمی شدند.

ارتش عراق در ۱۴ دی‌ماه اعلام کرد که پس از دو روز درگیری با اعضای داعش در رشته‌کوه حمرین توانست آنان را از این منطقه بیرون براند. داعش نیز به طرف استان صلاح‌الدین عقب‌نشینی کرد. اعضای گروه داعش، پنجشنبه‌شب ۸ خردادماه ۱۳۹۳، ۱۵۰ دانش‌آموز دختر و پسر دبیرستانی کُرد ساکن منطقه عین‌العرب را که برای شرکت در امتحان نهایی عازم حلب بودند، ربودند. همچنین اعضای گروه داعش، در همان روز، ۱۹۳ تن از شهروندان کُرد را که ۱۷ تا ۷۰ سال سن داشتند، در منطقه قباسین واقع در حومه شهر الباب در استان حلب ربودند و به جستجوی خانه‌به‌خانه این منطقه پرداختند.

در ژوئن ۲۰۱۴، پنج‌هزار نفر از افراد مسلح داعش شهر موصل را به‌طور کامل تصرف کردند. قبل از این تاریخ، تنها سه‌هزار نفر از نیروهای داعش در شهر مستقر بودند که ۲۵۰۰ نفر آن‌ها از خارج از این استان آمده بودند و با سرویس‌های اطلاعاتی موجود در شهر موصل و پانصد نیروی دیگر موجود در این شهر توانستند شهر را به تصرف درآورند و نیروهای خود را افزایش دهند. این افراد، با حمله به زندان بادوش در نینوا، بیش از ۱۴۰۰ زندانی را آزاد کردند. افراد مسلح همچنین به زندان التسفیرات و زندان مدیریت مبارزه با تروریسم در این منطقه حمله کردند و ده‌ها زندانی را از این دو زندان آزاد کردند. همچنین، انبارهای ذخیره مواد تسلیحاتی استان الانبار، مراکز امنیتی و نظامی و ساختمان شعبه‌ای از بانک مرکزی در منطقه الدواسه را در دست گرفتند. افراد مسلح، با حمله به انبارهای سلاح، همه انواع سلاح‌های سنگین، ازجمله بالگردها و خودروهای زرهی و تانکها را تصاحب کردند. شورشیان، کنسولگری ترکیه را در این شهر تصرف کردند. در برخی عکس‌هایی که یکی از سایت‌های وابسته به داعش منتشر کرد، داعش شیعیان غیرنظامی عراقی را به مکانی نامعلوم انتقال داده بود و درحالی‌که دستان آن‌ها را بسته بود به رگبار می‌بست.

پالایشگاه بیجی، پایگاه هوایی اسپایکر و سد حدیثه سه مرکز استراتژیک، حیاتی و زیربنایی هستند که داعش در عراق به دنبال آن بود. این گروه بارها تلاش کرد که این اماکن را از دست نیروهای عراقی خارج کند اما تلاش‌هایش به نتیجه نرسید.

نقض حقوق بشر

مقالهٔ اصلی: نقض حقوق بشر در مناطق تحت کنترل داعش

نقض حقوق بشر در مناطق تحت کنترل داعش توسط بسیاری از سیاستمداران، رهبران مذهبی و سازمان‌های دیگر اعلام و محکوم شده‌است. بنابر گزارش دیده‌بان حقوق بشر، سازمان داعش در درگیری‌های نظامی خود از کودکان و نوجوانان استفاده می‌کرد. این گزارش بر پایه اطلاعات داده شده توسط ۲۵ نهاد، تنظیم شده‌است.

داعش به‌طور رسمی از برده‌داری دفاع می‌کرد و معتقد بود قرآن اجازه همخوابگی با زنان اسیر کافر را به مسلمانان داده‌است. همچنین اعتقادات آخرالزمانی آن‌ها نیز در این گرایش سهیم بوده‌است؛ دولت اسلامی در این زمینه به حدیثی استناد می‌کرد که پیش از وقوع آخرالزمان برده‌داری دوباره احیا می‌شود. گزارش‌های متعددی در مورد آزار جنسی و خریدوفروش زنان و دختران اسیر وجود دارد. به ویژه زنان و دختران پیرو مذهب ایزدی که به جنگجویان گروه هدیه داده شدند یا به فروش رسیدند.

ویران کردن آثار باستانی در عراق و سوریه

مقالهٔ اصلی: تخریب میراث فرهنگی توسط داعش

داعش از سال ۲۰۱۴ به تخریب مکان‌های باستانی و میراث فرهنگی در کشورهای عراق و سوریه دست زد. از جمله مکان‌های نابود شده به دست داعش می‌توان از مقبره یونس نبی و آثار تاریخی موزه نینوا شهر موصل، شهر باستانی نمرود و آثار باستانی شهر پالمیرا نام برد. همچنین در هفته اول اکتبر سال ۲۰۱۵ گروه دولت اسلامی «طاق نصرت» این شهر باستانی را نیز تخریب کرد.

موقعیت داعش در نظام بین‌المللی

گروه داعش با وجود اینکه چندین شهر را در تصرف خود داشت اما در نظام حقوقی بین‌المللی هیچ کشوری این پدیده را به عنوان یک دولت به رسمیت نشناخت.

داعش بر این عقیده بود که مرزهای کنونیِ بین کشورهای اسلامی که حاصل تجزیه امپراتوری عثمانی و موافقت‌نامه منعقدهٔ سایکس–پیکو بین فرانسه و بریتانیا است باید برچیده گردد و مرزها به حالت پیش از جنگ جهانی اول بازگردد.

سازمان ملل متحد، اسرائیل، فیلیپین، مالزی و همچنین رسانه‌های غربی و خاور میانه‌ای، داعش را یک سازمان تروریستی توصیف کرده‌اند و آمریکا، بریتانیا، اندونزی، استرالیا، کانادا و عربستان سعودی، این سازمان را به عنوان یک سازمان تروریستی خارجی قلمداد کرده‌اند. سازمان ملل و عفو بین‌الملل هم این سازمان را به نقض گستردهٔ حقوق بشر متهم کرده‌اند.

سازمان ملل و تعدادی از رهبران کشورهای جهان از جمله عراق، فرانسه، ایران، آمریکا و بریتانیا داعش را یک خطر فراتر از منطقه قلمداد کرده و درخواست کردند که این گروه در فهرست تروریست‌ها و جنایتکاران جنگی قرار گیرد. همچنین آمریکا، در حمایت از دولت عراق، اعلام کرد که «همه گزینه‌ها برای کمک به دولت عراق باز است».

سازمان ملل متحد ضمن محکوم کردن اقدامات داعش، اعلام کرد که می‌توان این گروه را در فهرست گروه‌های تروریستی و جنایت‌کاران جنگی قرار داد. روز ۲۴ مرداد ۱۳۹۳ شورای امنیت به اتفاق آراء در نشست شماره ۷۲۴۲ خود قطعنامه شماره ۲۱۷۰ را تصویب کرد این قطعنامه تحت فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد، با یک مقدمه و ۲۴ بند و ۶ پیوست، از داعش به عنوان گروه تروریستی یاد کرد و خواستار انحلال آن شد. این قطعنامه با یادآوری قطعنامه‌های قبلی در مورد تروریسم از کشورهای عضو سازمان ملل می‌خواست که تصمیم‌های مناسب را برای تحریم این گروه در بخش‌های اقتصادی یا اعمال فشار لازم اتخاذ کنند. کشورها مطابق قطعنامه شماره ۱۴۵۲ مصوب (۲۰۰۲)سازمان ملل موظف بودند با این گروه‌ها برخورد کنند و همه کشورهای عضو موظف بودند این گروه‌ها را در فهرست ممنوعه کشورهای خود قرار دهند. قطعنامه شورای امنیت خواستار انحلال و خلع سلاح دولت اسلامی(ISI) و همچنین جبهه النصره شد و شش نفر از حامیان آن را در فهرست تحریم قرار داد.

در این میان گروهی از کشورها قبل از قطعنامه مذکور در بخش‌های ملی خود گروه داعش را در فهرست تروریستی قرار دادند که می‌توان به اداره ضد تروریست آمریکا، دفتر رسمی دولتی انگلستان و آژانس ملی ضد تروریسم اندونزی اشاره کرد.

اقدامات علیه داعش

مقالهٔ اصلی: مداخله نظامی علیه داعش

ادعاهای ارضی داعش آن را به درگیری مسلحانه با بسیاری از حکومت ها، میلیشیاها و دیگر گروه های مسلح کشاند. رد کردن بین المللی داعش به عنوان یک گروه تروریستی و نفی ادعای آن برای موجودیتش آن را با کشورهایی در سراسر جهان در نزاع قرار داد.

ائتلاف جهانی برای مقابله با داعش

وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا گفت: چهل کشور برای تشکیل ائتلاف علیه داعش اعلام موافقت کردند. هدف از این ائتلاف هماهنگی و همکاری در مورد تهدیداتی است که داعش به وجود می‌آورد. این کشورها نقش‌های متفاوتی خواهند داشت، البته تمامی آن‌ها به‌طور مستقیم از عراق حمایت نظامی نمی‌کنند. ائتلاف به دنبال قطع درآمد و جلوگیری از حمایت خارجی و ایدئولوژیکی داعش است. ایران در بین این ۴۰ کشور نیست.

ده کشور عرب، عربستان سعودی، بحرین، مصر، عراق، اردن، کویت، لبنان، امان، قطر و امارات متحده عربی در این نشست حضور داشتند. این کشورها برای همکاری با آمریکا علیه گروه دولت اسلامی (داعش) اعلام آمادگی کرده‌اند. این کشورها متعهد شده‌اند که مانع از جریان تأمین مالی و پیوستن پیکارجویان به دولت اسلامی‌شوند. آمریکا ممکن است علاوه بر حملات هوایی علیه پیکارجویان در عراق، به اقدام علیه آنان در خاک سوریه نیز بپردازد. روسیه هشدار داده‌است که چنین اقدامی بدون مجوز سازمان ملل به منزله تجاوز به قلمرو سوریه و نقض فاحش حقوق بین‌الملل است.

دیگر کشورهای مخالف داعش غیر عضو در ائتلاف جهانی مقابله با داعش

نقشه همه مخالفان داعش
  ایالات‌متحده و نیروی عملیاتی مشترک
  روسیه و دیگر مخالفان دولتی داعش
  مناطقی که داعش در اواخر سال ۲۰۱۵ تصرف کرده بود.

ایران

قاسم سلیمانی در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۷ طی نامه‌ای به سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، «پایان سیطره» داعش را اعلام کرد. همچنین، حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران، حیدر عبادی نخست‌وزیر سابق عراق و ولادمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه شکست داعش در عراق و سوریه را اعلام کردند. با این حال همچنان مناطق کوچکی در نواحی مرکزی مرز مشترک عراق و سوریه در کنترل این گروه بوده‌است. دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا نیز در ۶ فوریه اعلام کرد شکست کامل داعش بسیار نزدیک است.

نیروهای دموکراتیک سوریه پس از هفته‌ها نبرد با داعش در باغوز سرانجام در ۲۳ مارس ۲۰۱۹ اعلام کرد که آخرین منطقه تحت کنترل داعش تصرف شده و به این ترتیب خلافت داعش نیز پایان یافت.

ارتباط جمهوری اسلامی با داعش

مقالهٔ اصلی: ایران و داعش

سلیمانی در رسانه‌های بین‌المللی، به عنوان «فرماندهٔ سایه» توصیف می‌شد. این رسانه‌ها از او به عنوان شخصیتی اثرگذار در شکل‌گیری جبهه نبرد علیه داعش و شکست آن یاد می‌کنند تاحدی که مرگ او را اشتباه ترامپ و خبر خوبی برای جهادی‌ها می‌دانند، اما در مقابل بر پایه برخی از منابع، نقش قاسم سلیمانی و نظام جمهوری اسلامی ایران در فروپاشی داعش، افسانه است و بلکه آن‌ها یکی از علل ایجاد و تقویت داعش نیز بوده‌اند.

اقدامات عراق

برکناری برخی از فرماندهان ارتش عراق

نوری مالکی نخست‌وزیر سابق عراق سپهبد مهدی الغراوی و معاونش سرلشکر عبدالرحمن حنظل و رئیس ستاد او سرهنگ حسن عبدالرزاق را برکنار کرد. وی همچنین سرتیپ ستاد «هدایه عبدالکریم»، فرمانده تیپ پیاده‌نظام سوم را برکنار کرد و به دادگاه نظامی ارجاع داد.

واکنش استاندار نینوا

اثیل نجیفی استاندار نینوا در پی این یورش گفت فرماندهان و نیروهای ارتش عراق که در استان نینوا مستقر بودند سلاح‌های خود را به نیروهای منطقه کردستان عراق تسلیم کرده و به این منطقه فراری شده‌اند و بقیه سلاح‌های آن‌ها نیز به کنترل نیروهای داعش درآمده‌است.

پیام صوتی

ابو محمد عدنانی در یک پیام صوتی گفت: «به پیشروی‌های خود ادامه دهید جنگ هنوز تمام نشده اما در بغداد و کربلا خاتمه خواهد یافت. در آمادگی کامل باشید و به سمت بغداد پیش روی کنید.»

اعلان جهاد سید علی سیستانی

سید علی سیستانی، مرجع تقلید شیعه، از شیعیان خواست تا «سلاح بردارند و با پیکارجویان افراطی مبارزه کنند». سخنگوی ایشان اعلام کرد: «شهروندانی که قادر به حمل سلاح هستند، وظیفه دارند که در دفاع از کشور و مردم خود و اماکن مقدس، به نیروهای امنیتی کشور بپیوندند».

اقدامات کردستان عراق

نیروهای پیش‌مرگ

نیروهای پیشمرگ در خارج از کرکوک با تانک تی ۵۵

سرلشکر شیرکو رئوف گفت که نیروهای پیش‌مرگ در پایگاه نظامی تل الورد و دیگر مراکز نظامی منطقه الرشاد در ۲۵ کیلومتری جنوب‌غربی استان کرکوک مستقر شده‌اند تا خلأ امنیتی ناشی از عقب‌نشینی نیروهای تیپ ۱۲ ارتش عراق از این منطقه را برطرف سازند.

در پی تسلط داعش بر شهر تکریت، درگیری‌های دیگری در مناطق دهوک و سامرا میان داعش و نیروهای گارد منطقه کردستان عراق (پیشمرگ) رخ داد. همچنین درگیری‌هایی در سامرا بین نیروهای عراقی و نظامیان داعش، در ورودی شمالی شهر واقع در ۱۱۰ کیلومتری شمال بغداد روی داد.

حدود ۵۰۰ دختر کرد از نیروهای پیشمرگه کردستان عراق در سلیمانیه خود را آماده نبرد با داعش کردند. برخلاف دیگر اقوام عراق، در میان کردها از دیرباز زنان نیز در کنار مردان در جنگ‌ها شرکت داشته‌اند. این افراد که بین ۱۸ تا ۴۵ سال سن دارند طوری آموزش دیده‌اند که تحت شرایط سخت جنگی، قادر به نبرد باشند.

انضمام کرکوک به کردستان

مسعود بارزانی گفت از سازمان ملل متحد خواسته‌است تا در برنامه‌ریزی برای برگزاری رفراندومی در کرکوک برای انضمام این استان به کردستان، بر اساس ماده ۱۴۰ قانون اساسی عراق کمک کند. وی پس از دیدار با نیکولای ملادنف، نماینده ویژه سازمان ملل در عراق گفت: «ما از سازمان ملل می‌خواهیم تا در تحولات کرکوک و دیگر مناطق مورد مناقشه عراق، جایی که قرار است رفراندومی شفاف برگزار کنیم، مشارکت داشته باشد.» بارزانی در ۱۲ تیر ۱۳۹۳ در پارلمان با اشاره به این اختلاف، گفت: «ما ۱۰ سال صبر کردیم که در چارچوب قانون اساسی عراق و طبق ماده ۱۴۰ اختلاف نظر دربارهٔ کرکوک را حل کنیم ولی همه تلاش‌ها بی‌نتیجه بود.»

پس از آنکه ارتش عراق به دنبال حملات گسترده شبه نظامیان داعش از شهر کرکوک خارج شد، نیروهای پیشمرگه حکومت اقلیم کردستان عراق کنترل این شهر نفت‌خیز را به دست گرفتند. بارزانی تأکید کرد: «پیشمرگه‌های کرد از مناطقی که اکنون تحت کنترل آنهاست خارج نخواهند شد.» پیشتر بارزانی با ادعای این مسئله که کرکوک جزو منطقه کردستان عراق است گفته بود که اقلیم کردستان عراق مجبور نیست بهای سیاست‌های اشتباه بغداد را بپردازد.

کندن خندق (کَندَگ)

مسئولان اقلیم کردستان عراق اعلام کردند که این اقلیم با حفر خندقی طولانی از مرزهای سوریه تا مرز ایران، خود را از مناطق متشنج جدا می‌کند و هم‌اکنون عملیات حفر این خندق در مرزهای اربیل، موصل و اطراف کرکوک و دهوک آغاز شده‌است. وزارت پیش‌مرگ اقلیم کردستان عراق اعلام کرد که این اقلیم حفاری خندق را در مرزهای خود با مناطقی که ارتش عراق از آن‌ها عقب‌نشینی کرده‌است آغاز کرده و این خندق از شهر مرزی ربیعه، سوریه در مرز عراق با سوریه در استان نینوا آغاز و در مرزهای عراق و ایران در شهر جلولا، در استان دیالی پایان می‌یابد.

همکاری ایران و آمریکا

ایران و آمریکا هر دو در حال کمک نظامی به دولت عراق در نبرد با نیروهای گروه دولت اسلامی هستند، اما دو کشور رسماً همکاری مستقیم با یکدیگر در این زمینه را رد کرده‌اند. سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی گفت که ایران بارها درخواست مقام‌های آمریکایی برای مذاکره دربارهٔ داعش را رد کرده‌است. دولت آمریکا گفتگوهای حاشیه‌ای با دیپلمات‌های ایرانی دربارهٔ داعش را رد نکرده، اما تصریح کرد که در نبرد با داعش با ایران همکاری نظامی ندارد و نخواهد داشت. با این حال جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا روز ۱۹ سپتامبر (۲۸ شهریور) تأکید کرد که ایران همچنان می‌تواند در اقدامات جهانی برای مقابله با گروه دولت اسلامی مشارکت کند.

خبرگزاری رویترز از مقام‌های ارشد ایران نقل کرد که این کشور آماده است در نبرد با گروه داعش با آمریکا و متحدانش همکاری کند، اما در مقابل انتظار دارد که آن‌ها انعطاف بیشتری دربارهٔ برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران از خود نشان دهند. یک مقام ایرانی به خبرگزاری رویترز گفت: «ایران کشوری بسیار بانفوذ در منطقه است و می‌تواند در مقابله با تروریست‌های داعش کمک کند… اما این یک خیابان دوطرفه است. از این دست می‌دهید، از آن دست می‌گیرید… داعش تهدیدی برای امنیت جهانی است نه برنامه هسته‌ای ما که صلح‌آمیز است.» این مقام‌های ایرانی به رویترز گفتند که جدا کردن مذاکرات هسته‌ای ایران و درگیری‌های منطقه‌ای برای قدرت‌های غربی کار سختی خواهد بود، حتی بحث دربارهٔ این موضوع در حاشیه مذاکرات اتمی هم مشکل خواهد بود چرا که به گفته آن‌ها آمریکا و متحدانش مصمم هستند که مذاکرات هسته‌ای را مشخصا به مسائل هسته‌ای اختصاص دهند.

حمایت‌ها

مقالهٔ اصلی: همکاری با داعش

ادعای حمایت سوریه

حملات دولت اسلامی در سوریه در طول سال ۲۰۱۴

  حمله علیه حکومت سوریه (۱۳٪)

  حمله علیه مخالفان حکومت سوریه (۶۴٪)

  سایر حملات (۲۳٪)

گروه‌های مخالف حکومت اسد همواره مدعی هستند که دولت سوریه تا حدی با دولت اسلامی تبانی کرده به این امید که داعش بر معارضان فائق آمده و ادعای دولت سوریه مبنی بر اینکه مورد حمله تروریست‌ها قرار گرفته و یک دولت حامی سکولاریسم در مقابل حمله القاعده و متعصبین مذهبی است، صحیح از آب در بیاید. از جمله دلایلی که برای این ادعا ارائه می‌شود یکی آزادی زندانیان سیاسی اسلام‌گرا قبل از پایان محکومیت آن‌ها در آغاز اعتراضات علیه حکومت در سال ۲۰۱۱ است. بسیاری از آن‌ها به دولت اسلامی پیوستند یا در زمره رهبران گروه‌های تندروی مذهبی همچون جبهه النصره، احرارالشام و جیش الاسلام قرار گرفتند. همچنین سازمان‌های اطلاعاتی و نیروهای جداشده از القاعده گزارش داده‌اند که دولت سوریه به‌طور مستقیم ار داعش نفت خریداری می‌کند. برای حفاظت از خطوط لوله نفت و گاز در شمال سوریه به جبهه النصره پول می‌دهد و تانکرهای حامل نفت آزادانه وارد مناطق تحت کنترل دولت می‌شوند. نیروهای اپوزیسیون همچنین تصاویر گذرنامه‌های روسی و ایرانی اعضای اسیرشده دولت اسلامی را منتشر کرده‌اند. یک عضو جداشده از داعش در این مورد به روزنامه تلگراف گفته «ما مطمئن بودیم که رژیم اسد ما را بمباران نمی‌کند و همیشه با خیال راحت در پایگاه می‌خوابیدیم». جنگجویان حاضر در داعش هم این را تأیید می‌کند که هیچ‌وقت خطر حمله هوایی آن‌ها را تهدید نمی‌کند چون حکومت فقط مناطق غیرنظامی را بمباران می‌کند.

در مارس ۲۰۱۵ اتحادیه اروپا گزارش داد که نیروهای حکومت سوریه و دولت اسلامی به‌طور مشترک یک نیروگاه گازی در شهر طبقه در مرکز سوریه را اداره می‌کنند که هم برق مناطق تحت کنترل حکومت و هم مناطق تحت کنترل داعش را تأمین می‌کند. بر اساس این گزارش در موارد دیگری هم دولت سوریه از داعش محصولات نفتی خریداری کرده و بهای آن را با تأمین برق شهرهای تحت کنترل داعش می‌پردازد. اتحادیه اروپا بر اساس این مدارک چند تاجر سوری را در فهرست تحریم‌های خود قرار داد.

بررسی جنگ داخلی سوریه نشان می‌دهد که داعش و دولت سوریه تمایلی به درگیری با یکدیگر ندارند و بیشتر حملات خود را علیه گروه‌های اپوزیسیون متمرکز می‌کنند تا آماده جنگ نهایی با یکدیگر شوند. بر اساس مطالعه آماری مؤسسه جینز دیفنس تنها ۱۳ درصد حملات داعش در سوریه در طول سال ۲۰۱۴ نیروهای نظامی و امنیتی دولت سوریه را هدف گرفته و تنها ۶ درصد حملات ارتش سوریه متوجه نیروهای داعش بوده‌است. بر اساس این آمار داعش در طول این سال ۹۲۳ حمله تأییدشده داشته که در جریان آن ۴۹۹۰ نفر (از جمله جنگجویان خودشان) کشته شده‌اند و ارتش سوریه ۹۸۲ عملیات ضدتروریستی (که حدود دوسوم آن‌ها حمله هوایی بوده‌اند) انجام داده‌است. در منطقه حلب ۲۳۸ حمله ارتش سوریه گزارش شده که فقط ۱۴ حمله علیه داعش بوده‌است. درحالی‌که به منطقه رقه پایتخت داعش تنها ۲۲ بار حمله شده که فقط نیمی از آن‌ها علیه داعش بوده‌اند.

ابوحفص یکی از فرماندهان داعش در حلب در این مورد می‌گوید: «ما حکومت سوریه را نادیده نگرفته‌ایم اما تمرکز ما بر مناطق تحت کنترل شورشیان است. شما نمی‌توانید ابتدا قدم دوم را بردارید. ما باید اول قدم نخست را برداریم تا با موفقیت با حکومت بشار اسد بجنگیم ما ابتدا باید مناطق شورشی را فتح کنیم». ابوعبدالله از رهبران جیش المجاهدین در این مورد می‌گوید که هرگاه به پایگاه‌های دولت حمله‌ور می‌شوند از سوی دیگری مورد حمله دولت اسلامی قرار می‌گیرند. به گفته او خط مقدم جبهه میان دولت اسلامی و حکومت اسد بسیار ساکت است و حتی صدای تیراندازی شنیده نمی‌شود اما در خط مقدم ما جنگ در طول ۲۴ ساعت قطع نمی‌شود. وی می‌گوید اگر دولت اسلامی قصد جنگیدن با حکومت را داشت به شهر حلب حمله می‌کرد که در محاصره نیروهای حکومت است درحالی‌که آن‌ها نیروی خود را برای جنگ در کوبانی بسیج کردند که ارتش سوریه در آن حضور ندارد.

اعضای جدا شده داعش در سال ۲۰۱۶ اعتراف کرده‌اند که تخلیه پالمیرا از نیروهای داعش با توافق قبلی با دولت سوریه صورت گرفته‌است.

ادعای حمایت ترکیه

دیده‌بان حقوق بشر سوریه، دولت ترکیه را به حمایت از داعش در سوریه متهم کرد. رامی عبدالرحمان، مدیر مرکز دیده‌بان حقوق بشر سوریه در گفتگویی مطبوعاتی گفت: ترکیه به صورت مستقیم و غیر مستقیم ورود شبه‌نظامیان غیر سوری را از طریق فرودگاه‌ها یا بندرهای خود فراهم و پیوستن آنان به داعش را تسهیل می‌کند. احمد داووداغلو نخست‌وزیر وقت ترکیه در زمان شکل‌گیری داعش، این گروه را «چند جوان سنی خشمگین» نامید.

عبدالرحمان با اشاره به اینکه حمایت‌های آنکارا از گروه‌های تروریستی موضوع تازه‌ای نیست و از سال ۲۰۱۱ و پیش از تشکیل داعش در سوریه، ترکیه اجازه ورود صدها شبه نظامی لیبیایی را از خاک این کشور به سوی سوریه صادر می‌کرده گفت: روشن است که مسئولان ترکیه از ورود هزاران شبه نظامی باخبر هستند و ما امروز از صدها شبه نظامی حرف نمی‌زنیم بلکه صحبت از هزاران شبه نظامی و به صورت دقیق تر بیش از ۲۰ هزار تن است که از طریق خاک ترکیه وارد سوریه شده و به داعش پیوسته‌اند و آخرین مورد هم مربوط به شهر کوبانی است که یکی از این شبه نظامیان وابسته به داعش با یک خودروی بمب‌گذاری شده از مرزهای ترکیه وارد کوبانی شد و خود را در گذرگاه مرزی منفجر کرد.

مدیر مرکز دیده‌بان حقوق بشر سوریه ادامه داد: اگر حمایت‌های مستقیم و غیر مستقیم ترکیه نبود اعضای داعش نمی‌توانستند بیش از ۳۵۰ روستای اطراف شهر کوبانی را تصرف کنند. علاوه بر این‌ها ترکیه شبه‌نظامیان خارجی را هم به مناطق مختلف سوریه گسیل داده تا آن‌ها با گروه‌های کرد و گروه‌های دیگر درگیر شوند.

دولت ترکیه در نوامبر سال ۲۰۱۵ دونفر از مهم‌ترین روزنامه‌نگاران کشور را به جرم حمایت از سازمان‌های تروریستی دستگیر و پس از بازجویی چندین ساعته روانه زندان کرد. این دو نفر «جان دوندار» سردبیر روزنامه جمهوریت و «اِردِم گول» خبرنگار همان روزنامه در آنکارا بودند که در روزنامه جمهوریت مستند جامعی در رابطه با حمل مخفیانه (قاچاق رسمی) اسلحه برای داعش در سوریه منتشر و مدارک تصویری واضحی نیز ضمیمه کرده بودند. این دو نفر پس از سه ماه زندان با رأی دادگاه قانون اساسی ترکیه موقتاً آزاد شدند تا نوبت دادگاه ایشان برسد. دادستانی کل کشور، دادستانی منطقه را به اتهام لو دادن اسناد طبقه‌بندی شده تهدید به به برکناری کرد و خطاب به گردانندگان سایت‌های خبری گفت: اگر کسی این اخبار محرمانه را منتشر کند سایت مرتبط فوراً تعطیل خواهد شد. دولت ترکیه همچنین اکثر کارمندان پست مرزبانی مرتبط و ژاندارمری در مرز سوریه، که سعی کرده بودند از خروج غیرمجاز اسلحه و مهمات جلوگیری کنند را دستگیر و برخی را زندانی کرد.

برخی مقامات ایرانی نیز به کمک ترکیه به داعش اشاره کرده و آن را محکوم کرده‌اند. هاشمی رفسنجانی رئیس سابق مجمع تشخیص مصلحت ایران، در گفتگو با نخست‌وزیر مجارستان در سال ۲۰۱۵ گفت: «حمایت‌های پنهان ترکیه از داعش، اوضاع سوریه را پیچیده‌تر کرده و بهترین و مطمئن‌ترین راه برگشت به نظرات مردم سوریه است».

حمایت بعثی‌ها

سران سابق حزب بعث عراق و سازمان شبه‌نظامی بوکو حرام هم از فعالیت‌های داعش حمایت کرده‌اند.

واکنش رهبران کشورها به داعش

بسیاری از کشورها علیه داعش موضع گرفته و گروهی از کشورهای خاورمیانه برای ائتلاف اوباما ثبت نام نموده‌اند.

• اوباما رئیس‌جمهور آمریکا به‌دنبال قتل خبرنگار آمریکایی توسط داعش، طی سخنانی گفت: داعش یک غده سرطانی است و هیچ دین و مذهبی را نمایندگی نمی‌کند. هیچ دین و مذهبی این‌گونه جنایات را ترغیب نکرده‌است.

اوباما در سخنان دیگری گفت: داعش حاوی یک تهدید فوری برای مردم عراق و مردم سراسر منطقه است و به همین دلیل اقدامات ارتش ما در عراق باید بخشی از یک استراتژی وسیع‌تر و جامع‌تر باشد تا از این طریق، از مردم خود حفاظت کرده و از شرکای خود که دارند با داعش می‌جنگند، حمایت کنیم

• زیباری وزیر خارجه عراق نیز داعش را غده سرطانی خواند که اعمال وحشیانه و شیطانی انجام می‌دهند.
• نخست‌وزیر انگلیس و فرانسه نیر اعمال این گروه را وحشیانه قلمداد کردند و خواستار مقابله با آن شدند.

وزیر خارجه فرانسه از کشورهای مختلف از جمله ایران خواست در جنگ با داعش در عراق متحد شوند.

• سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران داعش را ساخته انگلیس دانسته‌است. «این سیاست استعمار و مخصوصاً انگلیس خبیث است، این‌ها داعش و القاعده را برای مقابله با جمهوری اسلامی و بیداری اسلامی درست کردند البته امروز دامن خودشان را گرفته‌است. تلاش امروز آمریکا و هم‌پیمانانش برای مقابله با داعش که واقعیت هم ندارد، بیش از آنکه تلاش برای از بین بردن نطفهٔ آن باشد برای جهت دادن و تقویت اختلاف‌افکنی‌ها بین مسلمانان است.»

ناکارآمدی در اداره دولتی شهرهای تحت اشغال

داعش تلاش می‌کرد در شهر بزرگ موصل با ۲ میلیون نفر جمعیت، مثل یک «دولت» رفتار کند، اما بی‌اطلاعی نیروهای این گروه تروریستی از ادارهٔ شهر بسیار جدی بود. ترافیک شدید، کمبود موادغذایی و سوخت، امور روزمرهٔ شهری و دستگاه‌های دولتی بلاتکلیف وضعیت مناطقی بود که به دست نیروهای داعش افتاد. داعش در شهر موصل عراق به سرعت مصرف و فروش هرگونه الکل را ممنوع کرد و روی تمام نقاشی‌ها و تبلیغات در سطح شهر که در آن زنی دیده می‌شد رنگ پاشید، اما مجازات‌های بسیار سخت رقه را در موصل اجرایی نکردند. نیروهای خلافت اسلامی به ۳ نفر از سنی مذهب‌های شهر موصل پیشنهاد دادند که فرمانداری نینوا را بر عهده گیرند و هر ۳ نفر این پیشنهاد را رد کردند. مردم موصل می‌گفتند مهم‌ترین مشکل کمبود جدی سوخت است که زندگی در موصل را سخت‌تر از پیش کرده‌است. داعش در موصل خانه‌های مسیحیان و شیعیانی را که از ترس این گروه فرار کردند یا به دست گروه اعدام شدند، در اختیار ساکنان سنی مذهب قرار داد. یک بحران دیگر در شهرهای تحت کنترل نیروهای داعش، بحران پرداخت دستمزدها بود. در شهر رقه سوریه داعش حقوق کارمندان را پرداخت می‌کند و توانست تا حدی لوله‌های آب شهری و برق‌کشی را تعمیر کند. در روزهای ماه رمضان نیز میان مردم غذا و آب تقسیم کرد. با این‌حال در موصل، داعش در پرداخت دستمزد کارمندان دولتی مشکل داشت. هرچند وعده داد که به زودی حقوق آن‌ها پرداخت خواهد شد.

آموزش خلبانِ هواپیمای جنگنده

در ۲۵ مهر، دیده‌بان حقوق بشر در سوریه گفت که خلبان‌های ارتش صدام حسین که به گروه حکومت اسلامی (داعش سابق) ملحق شدند در حال آموزش دادن به اعضای این گروه برای استفاده از سه فروند جنگنده به غنیمت گرفته شده از ارتش بشار اسد هستند. دیده‌بان حقوق بشر در سوریه، که مقر آن در لندن است خبر داد، این نخستین بار است که ستیزه‌جویان اسلامگرا جنگنده‌ها را به پرواز درآورده‌اند. خلبان‌ها جنگنده‌ها را بر فراز پایگاه هوایی «الجراح» در شرق شهر حلب به پرواز درآورده‌اند. اعضای این گروه بارها با استفاده از هواپیماهای میگ-۲۱ و میگ-۲۳ که از ارتش سوریه به غنیمت گرفته‌اند پرواز کرده و سپس به فرودگاه بازگشته‌اند. نیروهای داعش سه جنگنده سوری را در حلب و رقه به تصرف خود درآورده بودند. مشخص نیست که آیا جنگنده‌ها مجهز به تسلیحات بوده‌اند یا اینکه خلبان‌ها قادر به هدایت جنگنده‌ها در مسافت‌های طولانی‌تری هستند. هواداران گروه حکومت اسلامی پیشتر در حساب‌های توییتری خود تصاویری از جنگنده‌های به غنیمت گرفته شده را به نمایش گذاشته بودند، اما به نظر می‌رسید که این هواپیماها غیرقابل استفاده باشند.

قطع کردن شبکه تلفن همراه در موصل

داعش شش آذر تمام شبکه‌های تلفن همراه در شهر اشغال‌شده موصل را قطع کرد، اقدامی که گفته می‌شود به منظور مقابله با ارسال اطلاعات به نیروهای ائتلاف علیه داعش انجام شد. پس از آن شهر صحنه هرج و مرج بوده و امور روزمره و روند اداری و تجاری در شهر مختل شد.

محکومیت و سر بریدن قاضی‌القضات دادگاه شرع داعش

صدور احکام سخت‌گیرانه و افراطی علیه مخالفان و اسیران جنگی به دست ابو جعفر حطاب، قاضی‌القضات گروه دولت اسلامی، حتی برای ابوبکر بغدادی رهبر این گروه هم پذیرفتنی نبوده‌است. قاضی ارشد دولت اسلامی نخست به گروه انصار الشریعه در تونس تعلق داشت. سپس به عنوان قاضی عالی دادگاه شرعِ گروهِ دولت اسلامی فعالیت کرده بر مبنای ضوابط شریعت اسلام به صدور حکم مشغول شد.

او با صدور حکم تکفیر، افراد بسیاری را به مرگ محکوم کرد. این رهبر هیئت شرع گروه دولت اسلامی به صورت رسمی، ایمن الظواهری رهبر القاعده را هم تکفیر کرد، زیرا به گفته قاضی حطاب، وی اهل تشیع را به میزان کافی دشمن تلقی نمی‌کند.

قاضی حطاب در نهایت توسط خود داعش، دستگیر، محکوم و سر بریده شد.

لو رفتن اطلاعات محرمانه داعش

به نوشته روزنامه گاردین، دولت عراق حدود ۱۶۰ یو اس بی استیک در اختیار سازمان‌های اطلاعاتی غربی قرار داده‌است که حاوی اطلاعات بسیار مهمی دربارهٔ این گروه است که ازجمله می‌توان به اسامی جنگجوهای خارجی و رهبران، رمزهای محرمانه، اطلاعاتی در مورد شبکه مالی این گروه و غیره اشاره کرد. گفته می‌شود که دولت عراق این اطلاعات را پیش از حمله داعش به موصل به‌دست آورده‌است. دو روز قبل از حمله این گروه تروریستی به موصل، دولت عراق موفق به دستگیری یکی از عوامل ارتباطیِ این گروه به نام ابوهاجر می‌شود که در بازجویی از این شخص، او نام رهبر خود را عبدالرحمان البیلاوی ذکر کرده و محل سکونت او را فاش می‌کند. چند ساعت بعد از اعتراف، البیلاوی در خانه خود کشته شد، اما مأموران امنیتیِ عراق موفق شدند اطلاعات بسیار مهمی را در خانه او کشف و ضبط کنند. گفته می‌شود حجم اطلاعات به‌قدری بوده که یک افسر امنیتی بریتانیا عنوان کرده‌است «ما و آمریکایی‌ها از گستردگی این اطلاعات شگفت‌زده شدیم». عامل ارتباطیِ داعش، ابوهاجر، در حین دستگیری عنوان کرده‌بود که «به‌زودی شهر موصل تبدیل به جهنم خواهد شد»، و دو روز بعد، شهر موصل به‌دست نیروهای داعش افتاد. پس از تصرف موصل، دارایی‌های داعش از ۸۷۵ میلیون دلار به حدود چند میلیارد دلار رسید.

کشته شدن ابوبکر بغدادی

دونالد ترامپ همراه با شخصیتهای نظامی در اتاق وضعیت کاخ سفید در حال تماشای عملیات باریشا (حمله به البغدادی)

بامداد ۵ آبان ۹۸ مصادف با ۲۷ اکتبر ۲۰۱۹، دونالد ترامپ در توئیتر خود نوشت: «هم‌اینک اتفاق مهمی رخ داد». ساعتی بعد، یکی از مقامات نظامی آمریکا خبر داد با کمک سازمان سیا مکان اختفای ابوبکر بغدادی در ادلب سوریه را کشف کرده و نیروهای دلتای فرماندهی مشترک عملیات ویژه ایالات متحده آمریکا به آن محل حمله کرده‌اند. محل اختفای او در منطقه‌ای قرار داشت که در نفوذ نیروهای روسیه و ترکیه بود. این حمله با حضور ۸ بالگرد آمریکایی همراهی شده و در نهایت پس از محاصرهٔ البغدادی، او جلیقهٔ انتحاری خود را منفجر کرده و کشته شده‌است.

عصر همان‌روز دونالد ترامپ در یک کنفرانس خبری در کاخ سفید رسماً مرگ ابوبکر بغدادی را اعلام کرد. او در تشریح نحوهٔ مرگ بغدادی گفت با حملهٔ نیروهای آمریکایی به مخفیگاه بغدادی در باریشای سوریه، او همراه ۳ کودک به تونلی که زیر آن مخفیگاه قرار داشت گریخت و در انتهای آن تونل جلیقهٔ انفجاری خود را منفجر کرد. او با اشاره به این‌که عملیات را به‌صورت مستقیم مشاهده می‌کرده گفت: «بغدادی در پایان یک تونل، در حال گریه و زاری، مثل یک سگ و یک بزدل مُرد». به گفتهٔ ترامپ جنازهٔ بغدادی بر اثر انفجار کاملاً متلاشی شده اما آزمایش دی‌ان‌ای از بقایای جسد، هویت او را تأیید کرده‌است. او تصریح کرد که هیچ نیروی آمریکایی در این عملیات کشته نشده و فقط یکی از سگ‌های تربیت‌شدهٔ آمریکایی که در عملیات شرکت داشته زخمی شده‌است. طی عملیات شماری از همراهان بغدادی کشته شدند و تعدادی از جمله ۱۱ کودک، خود را تسلیم نیروهای آمریکایی کردند. این عملیات مدتی قبل شروع شده بود اما به دلیل تغییر محل اختفای بغدادی دو هفته به طول انجامید. در این عملیات نیروهای آمریکایی از حریم هوایی ترکیه استفاده کردند و از کمک اطلاعاتی کردهای سوریه بهره گرفتند. رهبران ارتش دموکراتیک سوریه در یک نشست خبری گفتند که محل اختفای بغدادی را اعضای این گروه شناسایی کرده بودند. آن‌ها حملهٔ نظامی ترکیه به مناطق کردنشین را عامل تأخیر یک‌ماههٔ عملیات عنوان کردند که مارک اسپر، وزیر دفاع آمریکا این ادعا را رد کرد. مصطفی بالی، سخنگوی اس‌دی‌اف گفت که مدتی قبل یکی از نیروهای آن‌ها در حلقهٔ اطرافیان بغدادی نفوذ کرده و موفق شده نمونهٔ خون و شورت او را به‌دست بیاورد که از آن‌ها برای آزمایش دی‌ان‌ای و تشخیص هویت استفاده شده‌است. به گفتهٔ یک مقام کرد، جاسوس آن‌ها حدود ۳ ماه پیش لباس زیر را دزدیده و نمونهٔ خون هم حدود ۱ ماه قبل گرفته شده‌است. روزنامه واشینگتن پست هم از وجود خبرچینی خبر داده که جزو محفل داخلی سران داعش بوده و حتی موقعیت اتاق‌های ساختمان محل اختفای بغدادی را در اختیار آمریکایی‌ها گذاشته بود. این فرد در جریان عملیات باریشا در محل حضور داشت و دو روز بعد به همراه خانواده‌اش از منطقه خارج شده‌است.

یک روز پس از کشته‌شدن بغدادی یکی از مقامات پنتاگون به خبرگزاری فرانسه گفت که بقایای جسد او به دریا انداخته شده‌است. به گفتهٔ این شخص، بقایای جسد، مطابق با آداب و رسوم مسلمان در دریا دفن شده‌است.

در ۹ آبان ۱۳۹۸ کانال رسمی تلگرام گروه حکومت اسلامی، مرگ بغدادی را تأیید کرد. داعش در یک بیانیهٔ صوتی ۷ دقیقه‌ای ابو ابراهیم الهاشمی القریشی را به‌عنوان خلیفهٔ جدیدشان معرفی کردند. آن‌ها همچنین مرگ ابو حسن مهاجر به‌همراه بغدادی را تأیید کردند و ابو حمزه القریشی را به عنوان سخنگوی جدید گروه معرفی کردند. در این بیانیه از مسلمانان خواسته شده با خلیفهٔ جدید بیعت کنند.

جستارهای وابسته

• فهرست حملات تروریستی اسلام‌گرایان
• القاعده
• طالبان
• بوکوحرام
• نسل‌کشی ایزدیان
• ابومصعب الزرقاوی
• تروریسم
• به وقت شام (فیلم)

پیوند به بیرون

• اطلاعاتی دربارهٔ اهداف، ریشه‌ها، محدوده سرزمینی تحت اشغال، تعداد نیروها، مشخصات سلاح‌ها، منابع درآمد و اقدامات بی‌رحمانه گروه دولت اسلامی (داعش) بی‌بی‌سی فارسی
• تمامی اخبار، رویدادها و مطالب مربوط به دولت اسلامی (داعش) صفحه ویژه دویچه‌وله فارسی
• افکار و عقاید ابن تیمیه پدر فکری مکتب زرقاوی بایگانی‌شده در ۱ ژوئیه ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine
• ISIS معرفی به وسیله شورای روابط خارجی آمریکا
• داعش و کارگردانی کشتار رادیو فردا
• نگاهی از درون به تشکیلات مخوف القاعده [۱]
• آداب برده‌داری داعش در هفت پرسش و پاسخ دویچه‌وله فارسی