جنگ روسیه و گرجستان
جنگ روسیه و گرجستان در سال ۲۰۰۸،[note ۳] جنگی بین روسیه و جمهوری‌های خودخوانده اوستیای جنوبی و آبخاز مورد حمایت روسیه، علیه گرجستان بود. این جنگ در ماه اوت، به دنبال یک بحران دیپلماتیک بین روسیه و گرجستان، از جمهوری‌های تشکیل‌دهنده اتحاد جماهیر شوروی سابق و در منطقه مهم و استراتژیک قفقاز جنوبی رخ داد که نخستین جنگ اروپایی قرن بیست و یکم بود.[۳۱]
| جنگ روسیه و گرجستان | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخشی از درگیری آبخاز، درگیری گرجستان و اوستیا و درگیری‌ها در قلمروی شوروی سابق | |||||||||
 موقعیت گرجستان (شامل آبخاز و اوستیای جنوبی) و قفقاز شمالی در روسیه | |||||||||
| |||||||||
| طرف‌های درگیر | |||||||||
 گرجستان | |||||||||
| فرماندهان و رهبران | |||||||||
| قوا | |||||||||
|
| ||||||||
| تلفات و خسارات | |||||||||
|
مجموع: 163–170 killed, 354 wounded, 1 missing, 39 captured | مجموع: 180 killed, 1,174 wounded, 4 missing, 49 captured | ||||||||
|
تلفات غیرنظامی: پناهندگان: | |||||||||
پس از سال‌ها جدال سیاسی روسیه و گرجستان و دخالت‌های روسیه، گرجستان سرکوب استقلال‌طلبان اوستیای جنوبی را آغاز کرد اما یک آتش‌بس اعلام شد. پس از اعلام آتش‌بس، در تاریخ ۷ اوت ۲۰۰۸ نیروهای ارتش گرجستان در یک عملیات غافلگیرانه، شهر تسخینوالی را تصرف کردند[۳۲][۳۳][۳۴][۳۵][۳۶]و به درگیری نظامی روسیه و گرجستان منجر شد. فردای آن روز یعنی در ۸ اوت ۲۰۰۸ میلادی، روسیه در واکنش به حملهٔ ارتش گرجستان، بخشی از نیروهای خود را در مرز با اوستیا قرار داد. سپس تانک‌های روسیه وارد شهر تسخینوالی شدند. دمیتری مدودف، رئیس‌جمهور وقت روسیه، این اقدام روسیه را در جهت دفاع از شهروندان روسی ساکن در اوستیای جنوبی عنوان کرد.[۳۷][۳۸] میخیل ساآکاشویلی رئیس‌جمهور گرجستان اعلام کرد: گرجستان از خود در برابر حملات روسیه دفاع خواهد کرد.[۳۹] گرجستان همچنین اعلام کرد که هواپیماهای جنگی روسیه فرودگاه بین‌المللی تفلیس را بمباران کرده‌اند. روسیه همچنین ناوهای جنگی خود را به بندرهای گرجستان در حاشیه دریای سیاه اعزام کرد.[۴۰] همچنین چهار افسر روسی نیز توسط گرجستان دستگیر شدند.[۴۱]
روسیه و نیکاراگوئه پس از پیروزی استقلال‌طلبان، به ترتیب در ۲۶ اوت و ۳ سپتامبر ۲۰۰۸ استقلال اوستیای جنوبی را به رسمیت شناختند. اما اعضای ناتو، اتحادیه اروپا و اکثر کشورهای دیگر آن را بخشی از گرجستان می‌دانند.
مقامات گرجستان، اوستیای جنوبی را یک سرزمین اشغال شده توسط روس‌ها می‌دانند.[۴۲] از سوی دیگر شایعاتی در مورد پیوستن احتمالی اوستیای جنوبی به فدراسیون روسیه وجود دارد.[۴۳]
پیش‌زمینه
ویرایشاهالی اوستیا، یک اقلیت قومی مجزا از گرجی‌ها هستند که در کنار رودخانه دون زندگی می‌کنند. اوست‌ها یا آسی‌ها در زبان خود، قوم خود را ایرنی می‌نامند. نیای آنها آلان‌ها بودند و زبان آسی نیز از زبان‌های ایرانی شاخه خاوری است.[۴۴] آسی‌ها پس از حمله نیروهای مغولی در سدهٔ سیزدهم میلادی، از دیگر سرزمین‌های قفقاز رانده شده و به اوستیای کنونی آمدند بخشی از آنها در اوستیای شمالی و گروهی دیگری در اوستیای جنوبی مستقر شدند.[۴۵] اوستیای جنوبی در بیشتر کشورهای جهان به عنوان قسمتی از گرجستان شناخته می‌شود. اوستیای جنوبی حدود ۷۰ هزار نفر جمعیت دارد که از این تعداد (حدود ۱۴ هزارنفر) از آنها را اقلیت گرجی‌تبار تشکیل می‌دهند.[۴۶] وسعت این منطقه از لحاظ مقایسه ۱٫۵ برابر کشور لوگزامبورگ است.[۴۷] در سال‌های ۱۹۹۲–۱۹۹۱ درگیری‌های گوناگونی برای استقلال از گرجستان در اوستیای جنوبی رخ داد که منجر به مرگ دو هزار نفر شد.[۴۸] علت این درگیری‌ها تلاش مردم اوستیای جنوبی برای اتحاد با منطقه خویشاوند خود، (اوستیای شمالی) بود.
در سال ۱۹۹۲ میلادی و پس از رسیدن به یک توافقنامه صلح، هر کدام از کشورهای روسیه و گرجستان ۵۰۰ نیرو را برای تأمین صلح به اوستیای جنوبی اعزام کردند. سپس گرجستان نیروهای حافظ صلح روسیه را متهم به جانبداری از جدایی‌طلبان اوستیای جنوبی کرد. دولت روسیه این اتهام را رد کرد. پس از برقراری صلح، بار دیگر درگیری‌های پراکنده‌ای بین نیروهای گرجستان و جدایی‌طلبان آغاز شد. میخائیل ساکاشویلی به مردم اوستیای جنوبی وعده اختیارات خاص به این منطقه را در قالب یک دولت فدرال داد، ولی جدایی‌طلبان خواستار استقلال کامل این منطقه از گرجستان شدند.[۴۹] برخی از منابع خبری اعلام کردند که بیش از نیمی از جمعیت اوستیای جنوبی، گذرنامه روسی دارند[۳۸] دمیتری مدودف این رقم را در حدود ۹۰ در صد از ساکنان اوستیا دانست و آمادگی روسیه را برای حمایت از شهروندان خود اعلام کرد.[۵۰]
جنگ سایبری
ویرایشدرگیریهای دوطرف به جنگ سایبری نیز کشیده‌شد.[۵۱] وبگاه اینترنتی بانک ملی گرجستان مورد حمله هکرها قرار گرفت و صفحه اصلی آن حذف شد و صفحه‌ای حاوی نگارخانه دیکتاتورهای قرن بیستم جایگزین آن شد. وبگاه‌های خبری گرجستان نیز مورد حملات اینترنتی قرار گرفتند. به وبگاه وزارت دفاع گرجستان نیز نفوذ شد.[۵۲] در ابتدا هر دو وبگاه بانک ملی گرجستان و وزارت امور خارجه گرجستان به ناچار خاموش شدند ولی دوباره آغاز به کار کردند.[۵۳] در مقابل، دولت گرجستان از پخش برنامه‌های تلویزیونی روسیه جلوگیری کرد. همچنین وبسایت وزارت دفاع و وزارت انرژی روسیه، توسط هکرهای گرجی هک شد و پرچم وزارت دفاع گرجستان بروی صفحه قرار گرفت.[۵۴] چندین وبگاه اینترنتی حامی روسیه نیز در گرجستان مسدود شد.[۵۵] پس از صلح این وبگاه‌ها دوباره به حالت فعال بازگشتند.[۵۶] این حملات اینترنتی دارای سابقه بود. در آوریل سال ۲۰۰۷ میلادی حمله هکرهای روسی به وب‌سایت‌های جمهوری‌های خودمختار، سیستم‌های انتقال داده در این جمهوری‌ها را با اختلالات گسترده‌ای مواجه کرد. دلیل این امر ناراحتی و اعتراض این هکرها به برداشتن بنای یادبود جنگ جهانی دوم شوروی سابق از مرکز شهر تالین پایتخت جمهوری استونی بود.[۵۷]
واکنش بین‌المللی
ویرایشبا وجود آغاز این جنگ دبیرکل ناتو اعلام داشت که تعهد این سازمان مبنی بر عضویت آتی گرجستان در این سازمان همچنان به قوت خود باقی است. وی افزود ناتو، به درخواست‌های گرجستان برای کمک، به صورت اضطراری رسیدگی می‌کند. دولت روسیه با تمایل گرجستان برای پیوستن به ناتو به شدت مخالف است.[۵۸] همچنین ناتو به علت حمله روسیه به گرجستان از پذیرفتن یک کشتی روسیه برای شرکت در مانور نظامی بین‌المللی در دریای مدیترانه خودداری کرد.[۵۹] دولت روسیه آمریکا را متهم به آموزش و حتی شرکت در این جنگ کرد ولی آمریکا ضمن رد این اتهامات اعلام کرد که مستشاران نظامی آمریکا برای آموزش آن دسته از سربازان گرجی که طبق برنامه قرار است به عراق اعزام شوند، در گرجستان بوده‌اند.[۶۰] همچنین پس از رسیدن به آتش‌بس شکننده در این جنگ شماری از اعضای اتحادیه اروپا خواهان اعزام نیروهای پاسدار صلح به اوستیای جنوبی، در چارچوب واحدی از پاسداران بین‌المللی صلح شدند.[۶۱] با شدت گرفتن درگیری روسیه و گرجستان دونالد تاسک، نخست‌وزیر لهستان اعلام کرد که اقدامات روسیه در گرجستان احتمال امضای توافقنامه موشکی این کشور با آمریکا را تقویت می‌کند.[۶۲] در نهایت دولت لهستان این توافقنامه را امضا نمود که بر اساس آن به آمریکا اجازه ایجاد سپر موشکی در درون مرزهای این کشور داده می‌شود امضای این قرار داد خشم روسیه را برانگیخت.[۶۳]
در این بین دولت اکراین نیز اعلام کرد که کشتی‌ها ناوگان دریایی روسیه که بندر سواستوپل در کرانه‌های دریای سیاه و در خاک اوکراین را به منظور جنگ میان روسیه و گرجستان ترک کرده‌اند، برای ورود مجدد باید از دولت این کشور اجازه بگیرند دولت روسیه این موضوع را ناقض توافقنامه دوطرف دانست[۶۴] آنگلا مرکل، صدراعظم وقت آلمان ضمن آنکه خواهان خروج نیروهای روسی از خاک گرجستان شد به نشانه همبستگی با گرجستان اعلام کرد که از عضویت گرجستان در ناتو حمایت خواهد کرد.[۶۵]
تلاش‌ها برای ایجاد صلح
ویرایشپس از آنکه دولت فرانسه پیشنهاد صلحی را به دوطرف درگیری‌ها پیشنهاد کرد میخائیل ساکاشویلی، رئیس‌جمهور گرجستان اعلام کرد که او این طرح آتش‌بس را امضاء کرده است.[۶۶] علاوه براین روسیه نیز قرارداد صلح پیشنهادی فرانسه برای صلح با گرجستان را امضا کرد. طبق این قرارداد صلح، نیروهای روسیه باید خاک گرجستان را ترک کنند اما سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه اعلام کرد که که نیروهای روسیه، تا زمانی که لازم باشد در گرجستان می‌مانند و از تعیین جدول زمانی برای خروج نیروهای روسی از خاک گرجستان خودداری کرد.[۶۷] مطابق با این توافقنامه که دارای ۶ بند بوده و توسط دوطرف درگیری امضاء شده است نیروهای روسیه باید به پایگاه‌ها و مواضعی بازگردند که پیش از آغاز درگیری‌های در آنها مستقر بودند،[۶۸] دیمتری مدودیف، رئیس جمهوری روسیه نیز اعلام کردکه نیروهای روسیه در ۱۸ اوت ۲۰۰۸ خروج از خاک گرجستان را آغاز خواهند کرد.[۶۹] این توافقنامه آتش‌بس شش ماده‌ای پیشنهاد شده توسط فرانسه شامل توقف فوری جنگ، احترام به حاکمیت گرجستان در منطقه مورد مناقشه و برقراری مجدد وضعیت پیشین حاکم بر منطقه می‌شود.
بر اساس این توافقنامه، نیروهای صلح بان روسی، و نه نیروهای اعزامی این کشور پس از شروع درگیری‌ها، اجازه خواهند داشت که در مناطق اوستیای جنوبی و ابخازیا حضور داشته باشند.[۷۰] در ۱۹ اوت تبادل اسیران بین گرجستان و روسیه آغاز شد در اولین مرحله از این تبادل پانزده سرباز گرجستانی با ده سرباز روسی مبادله شدند.[۷۱] با وجود آنکه روسیه طرح صلح پیشنهادی فرانسه را پذیرفت و خروج از خاک گرجستان را آغاز کرد ولی اعلام کرد که دو منطقه جدایی طلب اوستیای جنوبی و آبخازیا، دیگر به هیچوجه نمی‌خواهند بخشی از خاک گرجستان باشند.[۷۲] در پی فرایند صلح روسیه اعلام کرد که برای پذیرش یک‌صد ناظر اروپایی برای سفر به گرجستان و نظارت بر عقب‌نشینی نیروهای روسی از گرجستان آمادگی ندارد.[۷۳] در همین حال، الکساندر بورتنیکوف، رئیس سرویس امنیت فدرال روسیه، گرجستان را به توطئه برای انجام حملات تروریستی در این کشور متهم کرد.[۷۴]
اثرات
ویرایشاستقلال اوستیا و آبخازیا
ویرایشپس از رسیدن به صلحی ناپایدار و پایان درگیری‌ها، دیمتری مدودف در نطقی تلویزیونی، استقلال جمهوری‌های اوستیای جنوبی و آبخازیا را به رسمیت شناخت.[۷۵] دوما روسیه نیز پس از این سخنان مدودف، رأی به استقلال این دو منطقه داد.[۷۶] روسیه همچنین اعلام کرد که به این دو منطقه کمک نظامی خواهد کرد.[۷۷] همزمان شورای امنیت سازمان ملل درخواست نمایندگانی از اوستیای جنوبی و ابخازیا، برای سخنرانی در نشست این شورا را نپذیرفت[۷۸] اعضای گروه هفت نیز این اقدام روسیه را تقبیح کردند.[۷۹] کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای نیز از این اقدام روسیه حمایت نکردند و بر یکپارچگی خاک گرجستان تأکید کردند.[۸۰] اتحادیه اروپا نیز طی بیانه‌ای ضمن تقبیح این اقدام روسیه، اعلام کرد که آینده روابط روسیه و اتحادیه اروپا به سرنوشت آتش‌بس بین روسیه و گرجستان وابسته است.[۸۱]
اثرات اقتصادی
ویرایشدولت گرجستان اعلام کرد که آسیب وارده از این جنگ به گرجستان یک میلیارد دلار بوده است؛ این درحالیست که بودجه گرجستان تنها سه میلیارد دلار می‌باشد. این جنگ باعث کاهش رشد اقتصادی گرجستان شد. رشد اقتصادی این کشور در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ بین ۱۰ تا ۱۲ درصد بود.[۸۲] پس از تشدید تنش‌ها میان روسیه و غرب بر سر درگیری‌های گرجستان، روسیه اعلام کرد آماده است که برخی توافق‌ها ازجمله واردات گوشت مرغ و خوک را که در چارچوب مذاکرات برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی حاصل شده بود را قطع کند.[۸۳] همچنین در پی اجازهٔ ترکیه برای ورود ناوهای آمریکا به دریای سیاه روسیه و ترکیه علیه یکدیگر محدودیت‌های گمرکی وضع کردند.[۸۴]
تلفات
ویرایشبراساس گزارش‌ها ۱۷۰ نظامی، ۱۴ پلیس و ۲۲۸ غیرنظامی گرجستان کشته شدند و ۱۷۴۷ نفر زخمی شدند. روسیه هم مدعی شد ۶۷ نظامی کشته و ۲۸۳ نفر زخمی شدند. اوستیای جنوبی ادعا کرد ۳۶۵ نفر نظامی و غیرنظامی اش توسط نیروهای گرجستان کشته شدند. در مجموع حدود ۸۵۰ نفر از هر دوطرف جان خود را از دست دادند.[۸۵]
محکومیت گرجستان برای آغاز جنگ، انتقاد از روسیه بخاطر تحریک
ویرایشدر گزارشی که به دستور اتحادیه اروپا دربارهٔ جنگ گرجستان و روسیه تهیه شد، گرجستان در شروع جنگ با گلوله‌باران اوستیای جنوبی در تاریخ ۷ اوت ۲۰۰۸، مقصر شناخته شده است؛ ولی همچنین گفته‌شده که اقدام گرجستان در پی یک دوره طولانی اقدامات تحریک‌آمیز و فشار مداوم از جانب روسیه بوده است.[۸۶]
جستارهای وابسته
ویرایشمنابع
ویرایش- ↑ Hider, James (27 August 2008). "Russian-backed paramilitaries 'ethnically cleansing villages'". The Times. Archived from the original on 27 August 2008.
- ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامiwpr_limboوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ "Statement by President of Russia Dmitry Medvedev". The Kremlin. 26 August 2008. Archived from the original on 2 September 2008.
- ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامtroops_to_stayوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامlessonsوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ Donovan 2009, p. 11.
- ↑ Barabanov, Mikhail (2009). "The August War between Russia and Georgia". Moscow Defence Brief. Centre for Analysis of Strategies and Technologies. 3 (13). Archived from the original on 16 April 2009.
- ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامrapidreactionوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ Tom Parfitt (9 August 2008). "Armed Cossacks pour in to fight Georgians". The Guardian. Retrieved 6 November 2020.
- ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامrasstanovka_silوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ Luke Harding (11 August 2008). "Abkhazia: Moscow sends troops into second enclave". The Guardian. Archived from the original on 27 September 2018. Retrieved 26 April 2019.
- ↑ Volume II 2009, p. 214.
- ↑ Misha Dzhindzhikhashvili (9 August 2008). "Full scale war: Georgia fighting continues over South Ossetia". Die Welt. Archived from the original on 4 March 2017. Retrieved 26 April 2019.
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ ۱۴٫۳ "Human Rights Watch – Appendix" (PDF). Human Rights Watch. Archived (PDF) from the original on 12 October 2017. Retrieved 26 April 2019.
- ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ Tanks 2010, pp. 130–135.
- ↑ "Russia lost 64 troops in Georgia war, 283 wounded". Reuters. 21 February 2009. Archived from the original on 25 February 2009. Retrieved 26 April 2019.
- ↑ Volume II 2009, p. 224.
- ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ Tanks 2010, p. 137.
- ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ ۱۹٫۲ Tanks 2010, pp. 136–137.
- ↑ Юрий ТАНАЕВ: "Грузинская сторона по моральному духу и боеготовности не готова к активным действиям" (به روسی). Южная Осетия. 11 April 2009. Archived from the original on 28 July 2013.
- ↑ Inal Khashig (14 August 2008). "Abkhaz Open 'Second Front'". Institute for War and Peace Reporting. Archived from the original on 14 August 2008.
- ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ "List of Casualties among the Georgian Military Servicemen". Ministry of Defence of Georgia. Archived from the original on 7 June 2012.
- ↑ ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ ۲۳٫۲ ۲۳٫۳ ۲۳٫۴ "Basic Facts: Consequences of Russian Aggression in Georgia". Ministry of Foreign Affairs of Georgia. Archived from the original on 2 August 2014.
- ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ Мы полагаем, что мы в полной мере доказали состав преступления (به روسی). Interfax. 3 July 2009. Archived from the original on 16 May 2011.
- ↑ "Deceased victims list". Ossetia-war.com. Archived from the original on 11 May 2009.
- ↑ Список погибших граждан Южной Осетии на 04.09.08 (به روسی). osetinfo.ru. 4 September 2008. Archived from the original on 5 September 2008.
- ↑ "A Summary of Russian Attack". Ministry of Foreign Affairs of Georgia. Archived from the original (PDF) on 2 August 2014.
- ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامamnesty-reportوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ "UNHCR secures safe passage for Georgians fearing further fighting". United Nations High Commissioner for Refugees. 15 August 2008. Archived from the original on 15 December 2018. Retrieved 26 April 2019.
- ↑ Fawkes, Helen (20 August 2008). "Despair among Georgia's displaced". BBC News. Archived from the original on 20 August 2008. Retrieved 20 August 2008.
- ↑ Michael Emerson (اوت 2008). "Post-Mortem on Europe's First War of the 21st Century" (PDF). Centre for European Policy Studies. Archived (PDF) from the original on 7 December 2014. Retrieved 3 December 2014.
- ↑ CNN, Tensions build as U.S. ship arrives in Georgia, 28 August 2008
- ↑ West condemns Russia over Georgia, BBC, 26 August 2008
- ↑ «Scheffer 'Rejects' Russia's Move, Civil.ge, 26 August 2008». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۱ مارس ۲۰۱۸.
- ↑ «CoE, PACE Chairs Condemn Russia's Move, Civil Georgia, 26 August 2008». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۱ مارس ۲۰۱۸.
- ↑ «OSCE Chair Condemns Russia's Recognition of Abkhazia, S.Ossetia, Civil Georgia, 26 August 2008». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۱ مارس ۲۰۱۸.
- ↑ "Peace bid as Ossetia crisis rages وبگاه بی‌بی‌سی
- ↑ ۳۸٫۰ ۳۸٫۱ تانک‌های روسی وارد اوستیای جنوبی شدند وبگاه بی‌بی‌سی
- ↑ میخائیل ساکاشویلی به ورود تانک‌های روسی به اوستیا واکنش نشان داد وبگاه سی ان ان
- ↑ روسیه فرودگاه بین‌المللی تفلیس را بمباران کرد وبگاه بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ پوتین گرجستان را به 'تروریسم دولتی' متهم کرد وبگاه بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ Abkhazia, S.Ossetia Formally Declared Occupied Territory. بایگانی‌شده در ۳ سپتامبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine Civil Georgia. 2008-08-28
- ↑ Halpin, Tony (۲۰۰۸-۰۸-۳۰), "Kremlin announces that South Ossetia will join 'one united Russian state'", [News Corp. (به انگلیسی) (The Times ed.), archived from the original on 16 September 2011, retrieved 11 March 2018
{{citation}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link) - ↑ Marshall Lang، David (۱۹۷۶). Lives and Legends of the Georgian Saints. New York صفحهٔ ۲۳۹.
- ↑ "Q&A: Violence in South Ossetia وبگاه بی‌بی‌سی
- ↑ «آمار اوستیای جنوبی». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۲ اوت ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۲ اوت ۲۰۰۸.
- ↑ اوستیای جنوبی وارد جنگ می‌شود وبگاه بی‌بی‌سی
- ↑ are at war with Russia, declares Georgian leader وبگاه ایندیپندنت
- ↑ «What is Georgia's rebel South Ossetia region?». وبگاه خبرگزاری رویترز. ۸ اوت ۲۰۰۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ سپتامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۵ سپتامبر ۲۰۱۷.
- ↑ Violence in South Ossetia[پیوند مرده] وبگاه بی‌بی‌سی
- ↑ «جنگ گرجستان و روسیه به اینترنت کشیده شد». وبگاه راسخون. ۱۳ شهریور ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ مارس ۲۰۱۸.
- ↑ Saakašvili: Venemaa ei rünnanud Gruusiat, vaid tervet Euroopat
- ↑ Russia and Georgia Clash Over Separatist Region وبگاه The New York Times
- ↑ «Shelling of South Ossetia capital stopped بایگانی‌شده در ۱۲ اوت ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine وبگاه روسیه تودی
- ↑ заблокировала сайты в доменной зоне .ru وبگاه لنتا روسیه
- ↑ Russia, Georgia wage PR battle for hearts and minds وبگاه رویترز
- ↑ حمله هکرها به سایت‌های دولتی گرجستان[پیوند مرده] وبگاه علمی دانشجویان ایران به نقل از واشینگتن پست
- ↑ ناتو: تعهد به عضویت گرجستان در آینده به قوت خود باقی است[پیوند مرده] وبگاه رادیو فردا
- ↑ ناتو از مانور کشتی روسیه خودداری کرد بایگانی‌شده در ۲۶ اکتبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine وبگاه خبرگزاری ایسکانیوز
- ↑ مشارکت آمریکا در درگیری در گرجستان بی‌پایه است[پیوند مرده] وبگاه رادیوفردا
- ↑ جلسه اضطراری اتحادیه اروپا آغاز شد[پیوند مرده] وبگاه رادیوفردا
- ↑ توافق آمریکا و لهستان بر سر سپر دفاع موشکی وبگاه رادیو فردا
- ↑ هشدار روسیه به لهستان درباره دفاع موشکی وبگاه بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ نیروهای روسیه در آستانه تصرف سه شهر گرجستان وبگاه رادیو فردا
- ↑ مرکل: گرجستان به عضویت ناتو در می‌آید وبگاه بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ گرجستان طرح آتش‌بس با روسیه را امضا کرد وبگاه بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ روسیه قرارداد صلح با گرجستان را امضا کرد وبگاه بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ ژنرال روس: آغاز خروج نیروهای روس از اوستیای جنوبی[پیوند مرده] وبگاه رادیو فردا
- ↑ خروج نیروهای روسی از گرجستان دوشنبه آغاز می‌شود[پیوند مرده] وبگاه رادیو فردا
- ↑ درخواست نظارت بین‌المللی بر خروج روسیه از گرجستان وبگاه رادیو فردا
- ↑ روسیه و گرجستان تبادل اسیران را آغاز کردند وبگاه بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ نظامیان روسیه خروج از گرجستان را 'آغاز کرده‌اند' وبگاه بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ روسیه می‌گوید از پذیرفتن ناظران اروپایی در گرجستان معذور است وبگاه رادیو فردا
- ↑ اتحادیه اروپا عقب‌نشینی روسیه از گرجستان را تأیید کرد وبگاه رادیو فردا
- ↑ روسیه استقلال اوستیا و آبخازیا را به رسمیت شناخت بایگانی‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machineوبگاه .iribnews
- ↑ دوما استقلال اوستیا را به رسمیت شناخت بایگانی‌شده در ۱۹ اکتبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine وبگاه iribnews
- ↑ روسیه به مناطق جدایی‌خواه گرجستان کمک نظامی خواهد کرد بایگانی‌شده در ۲ سپتامبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine وبگاه رادیو فردا
- ↑ شورای امنیت نمایندگان مناطق جدایی‌طلب گرجستان را نپذیرفت بایگانی‌شده در ۲ سپتامبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine وبگاه رادیوفردا
- ↑ روسیه گروه هفت را به جانبداری از گرجستان متهم کرد[پیوند مرده] وبگاه رادیو فردا
- ↑ پایان اجلاس شانگهای وبگاه بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ موضع شدید اتحادیه اروپا علیه روسیه وبگاه بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ Georgia PM: War damage estimated at $۱ billion[پیوند مرده] وبگاه فوربیس به نقل از آشویتد پرس
- ↑ روسیه می‌گوید آماده قطع واردات گوشت به این کشور است بایگانی‌شده در ۲ سپتامبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine وبگاه رادیو فردا
- ↑ وضع محدودیت‌های گمرکی علیه روسیه توسط ترکیه وبگاه بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ «georgiarussia independent international fact-finding mission conflict south ossetia». International committee of red cross. دریافت‌شده در ۲۴ سپتامبر ۲۰۲۲.
- ↑ گرجستان مسبب شروع جنگ با روسیه شناخته شد, بی‌بی‌سی فارسی
پیوند به بیرون
ویرایش
خطای یادکرد: خطای یادکرد: برچسب <ref> برای گروهی به نام «note» وجود دارد، اما برچسب <references group="note"/> متناظر پیدا نشد. ().