بازپسگیری تبریز
بازپسگیری تبریز به نبرد شاه عباس بزرگ در سال ۱۶۰۳ میلادی به قصد پس‌گیری شهر تبریز پس از اشغال آن و قبول عهدنامه فرهاد پاشا، و همچنین بازپسگیری سر حدات شمال غربی ایران صفوی شامل قراباغ، آذربایجان و ارمنستان از امپراتوری عثمانی اشاره دارد.[۲]
| بازپسگیری تبریز | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخشی از جنگ‌های ایران و عثمانی | |||||||||
 نگاره‌ای کمیاب از یک جهانگرد اروپایی که شاهد بازپسگیری تبریز در ۲۱ اکتبر ۱۶۰۳ (۲۹ مهر ۹۸۲ خورشیدی) بود. مردم تبریز به ارتش شاه عباس بزرگ خوشامد گفتند و سر‌های بسیاری از سربازان بداقبال عثمانی که تبریز را اشغال کرده بودند، بر نیزه شد.[۱] | |||||||||
| |||||||||
| طرف‌های درگیر | |||||||||
 امپراتوری صفوی |
 امپراتوری عثمانی | ||||||||
| فرماندهان و رهبران | |||||||||
| شاه عباس بزرگ | علی پاشا | ||||||||
| قوا | |||||||||
| ۵۰۰۰ سرباز و مردم تبریز | ۶۰۰۰ سرباز | ||||||||
| تلفات و خسارات | |||||||||
| اندک | زیاد | ||||||||
→ جنگ‌های شاه محمد خدابنده
| ۱۵۷۸ | جنگ ایران و عثمانی (۱۵۹۰–۱۵۷۸) (نتیجه: عهدنامه فرهاد پاشا) | |
| ۱۵۸۰ | جنگ‌های خراسان | |
| ۱۵۸۱ | محاصره قلعه نیشابور (تاجگذاری شاه عباس توسط قزلباش‌ها) | |
| ۱۵۸۲ | محاصره قلعه تربت | |
| ۱۵۸۳ | نبرد تیرپل | |
| ۱۵۸۵ | جنگ سوسفید (جنگ داخلی قزلباش) | |
| ۱۵۸۵ | اشغال تبریز | |
| ۱۵۸۷-۱۵۸۸ | حمله ازبک‌ها به خراسان | |
| ۱۵۸۸ | ↓↓↓ آغاز پادشاهی شاه عباس یکم ↓↓↓ | |
| ۱۵۸۸-۱۵۸۹ | سقوط قلعه هرات | |
| ۱۵۹۰-۱۵۹۱ | حمله ازبک‌ها به سیستان | |
| ۱۵۹۲ | جنگ ایران با ازبک‌ها | |
| ۱۵۹۵ | جنگ ایران با ازبک‌ها | |
| ۱۵۹۸ | جنگ ایران با ازبک‌ها | |
| ۱۶۰۳-۱۶۱۸ | جنگ ایران و عثمانی (۱۶۱۸–۱۶۰۳) (نتیجه: عهدنامه سراب) | |
| ۱۶۰۳ | فتح تبریز | |
| ۱۶۰۴ | نبرد ایروان | |
| ۱۶۰۴ | نبرد ارومیه | |
| ۱۶۰۵ | محاصره قندهار | |
| ۱۶۰۶-۱۶۰۷ | بازپسگیری شروان | |
| ۱۶۰۹ | نبرد قلعه دم‌دم | |
| ۱۶۱۵ | نبرد تسیتساموری | |
| ۱۶۱۶ | فتح تفلیس | |
| ۱۶۱۶ | نبرد گوگجه | |
| ۱۶۱۸ | نبرد تبریز | |
| ۱۶۲۲ | فتح هرمز | |
| ۱۶۲۲ | جنگ صفویه با گورکانیان | |
| ۱۶۲۳-۱۶۳۹ | جنگ ایران و عثمانی (۱۶۳۹–۱۶۲۳) (نتیجه: عهدنامه زهاب) | |
| ۱۶۲۳ | فتح بغداد | |
| ۱۶۲۵ | نبرد بغداد | |
| ۱۶۲۵ | نبرد آقایانی | |
| ۱۶۲۵ | نبرد مارتقوپی | |
| ۱۶۲۵ | نبرد مارابدا | |
| راهنمای الگو | ||
| جنگ داخلی | ||
| با کردها | ||
| با گرجی‌ها | ||
| با ازبک‌ها | ||
| با پرتغال | ||
| با گورکانیان | ||
| با عثمانی |
این لشکرکشی‌ها با پیروزی قاطع صفویان همراه بود و در بین سال‌های ۱۶۰۳ تا ۱۶۰۷ میلادی منجر به بازپسگیری تبریز، بخش‌هایی از لرستان، کردستان، گرجستان و ارمنستان از دولت عثمانی شد.[۲]
پیش زمینه
ویرایششاه عباس بزرگ نخستین گام را برای مبارزه با امپراتوری عثمانی در سال ۱۶۰۳ میلادی برداشت. او می‌دانست که پیروزی بر عثمانی‌ها در شهرهای کوهستانی شمال غربی به جز با غافلگیری دشمن امکان پذیر نیست؛ از اینرو درحالی که وانمود می‌کرد از اصفهان به شیراز می‌رود، خود را ۱۱ روزه با لشکری کوچک اما مجهز، به حوالی تبریز رساند. عثمانی‌ها در آخرین لحظات متوجه نزدیک شدن قوای ایرانی شدند و به سرعت آماده دفاع از تبریز گشتند. مردم تبریز اما از حمله شاه استقبال کردند. تبریز پس از ۲۰ روز جنگ و پس از ۱۸ سال اشغال توسط عثمانیان، به دست شاه عباس فتح شد و دوباره به خاک ایران بازگشت.
آینده
ویرایشجنگ عثمانی و صفوی اندکی پیش از مرگ پدر احمد یکم (محمد سوم) آغاز شده بود. احمد یکم پس از به تخت نشستن، زاده یوسف سنان پاشا را به عنوان رهبر سپاه شرق منصوب کرد. ارتش عثمانی در ۱۵ ژوئن ۱۶۰۴ از استانبول حرکت کرد اما خیلی دیر شده بود، و زمانی که در ۸ نوامبر ۱۶۰۴ به جبهه شرقی رسید، ارتش صفوی ایروان را تصرف کرد و وارد ایالت قارص شد و فقط قوای عثمانی می‌توانست در آخالتسیخه آنها را متوقف کند. با وجود مساعد بودن شرایط، یوسف سینان پاشا تصمیم گرفت برای زمستان در وان بماند، اما پس از آن به ارزروم لشکر کشید تا از حمله صفویان جلوگیری کند. این امر باعث ناآرامی در سپاه عثمانی شد و آن سال عملاً برای عثمانی‌ها هدر رفت و بی‌نتیجه ماند.
در سال ۱۶۰۵، یوسف سیان پاشا برای تصرف تبریز لشکرکشی کرد، اما ارتش توسط کوسه صفر پاشا، بیگلربیگی ارزروم، تضعیف شد و به‌طور جداگانه و بدون راهبری از سینان پاشا به سمت صفویان لشکر کشید و در نتیجه توسط لشکر صفویان اسیر شد. ارتش عثمانی در نبرد ارومیه شکست خورد و مجبور شد ابتدا به وان و سپس به دیاربکر فرار کند. سینان پاشا، جانبولات اوغلو حسین پاشا، بیگلربیگی حلب که برای کمک آمده بود، به بهانه اینکه خیلی دیر آمده‌است را اعدام کرد. این کار باعث شورش در سپاه شد. در این شورش سنان پاشا کشته شد و قوای صفوی توانست گنجه، شیروان و شماخی را در آذربایجان تصرف کند.[۳]
غنائم
ویرایشصدها توپ، ۵۰۰۰ تفنگچی، ۱۰۰ هزار من باروت از غنائمی بود که به دست شاه عباس افتاد.
جستارهای وابسته
ویرایش
پانویس
ویرایش- ↑ Farrokh, Kaveh. "Liberation of Tabriz from Ottoman Turks by Shah Abbas I". kavehfarrokh.com. Retrieved 2 July 2013.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Eventually in 1603, Shah Abbas waged a war against Ottomans. It was their first war in the centurywith Ottomans lifesciencesite.com
- ↑ "Ahmed I" (PDF). İslam Ansiklopedisi. Vol. 1. Türk Diyanet Vakfı. 1989. pp. 30–33. Archived (PDF) from the original on 2022-10-09.
منابع
ویرایش- غفوری، علی (۱۳۸۸). جنگ‌های ایران، از مادها تا به امروز. انتشارات اطلاعات. شابک ۹۷۸۹۶۴۴۲۳۷۳۸۶.
- اصفهان خونین شاه صفوی، سفرنامه اولئا ریوس، صفحه ۷۰۷.
- ایران عصر صفوی، راجر سیوری، صفحه ۸۳.
- تاریخ ۴ هزار ساله ارتش ایران، صفحه ۶۴۷.
برای مطالعهٔ بیشتر
ویرایش- جوی خون در خیابان‌های تبریز؛ پنج روایت تاریخی از قتل‌عام تبریز توسط عثمانی–حجت یحیی پور بایگانی‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۲۰ توسط Wayback Machine