گویش چالوسی
گویش چالوسی یا گویش کلارستاقی یا طبری چالوسی یا مازندرانی چالوسی شاخه ای از گویش طبری رویانی از زبان طبری است که در نواحی غربی استان مازندران همچون شهرستان چالوس و شهر چالوس گویش میشود و با گویشهای طبری کلاردشت، عباسآباد، نوشهر و نور نزدیکی دارد. زبان مازندرانی زبانی است که در استان مازندران و قسمتهایی از استانهای گلستان، سمنان، تهران و البرز رایج است. مازندرانی استان مازندران به سه گویش غربی، مرکزی و شرقی تقسیم میگردد. گویش طبری چالوس (کلارستاقی) جز گویش غربی مازندرانی محسوب میشود. گویش مازندرانی غربی در محدوده میان چالوس و تنکابن گویش میشود.[۱] در کتاب راهنمای زبانهای ایرانی که به ویراستاری رودیگر اشمیت منتشر شده، گویش بومی مناطق از چالوس تا خود تنکابن (گویش منطقه کلارستاق) گویشی از زبان مازندرانی میباشد[۲] فردوس آقاگلزاده دو گویش چالوس و کلاردشت را گویشی از زبان مازندرانی معرفی میکند.[۳] در سال ۱۳۸۱ «واژهنامه بزرگ تبری» به ویراستاری «جهانگیر نصری اشرفی» منتشر شد که در بردارنده واژگانی از گویشهای عباسآباد و آمل و بابل و بهشهر و علیآباد کتول و کردکوی و نوشهر و ساری و تنکابن و دیگر مناطق بود.[۴] در کتاب واژهنامه بزرگ تبری گویشی که در منطقه کلارستاق شامل چالوس و تنکابن شرقی (کلارستاق باستانی، برخی از روستاهای کوهپایهای منطقه بیرون بشم و لنگا و نواحی جلگه ای از آب چالوس و عباسآباد و رودخانه نشتا به مرکزیت عباسآباد) تکلم میشود گویشی از زبان مازندرانی میباشد.[۵]
کلارستاقی | |
---|---|
زبان بومی در | ایران استان مازندران |
الفبای طبری | |
کدهای زبان | |
ایزو ۳–۶۳۹ | – |
مقایسه ضمایر
ویرایشدر مازندرانی ضمیر سه حالت دارد: فاعلی، مفعولی و ملکی.
ضمیر | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
فاعلی، ساری[۶] | men | te | ve | emâ | šemâ | vešun |
مفعولی، ساری | mere | tere | vere | emâre | šemâre | vešunre |
ملکی، ساری | me | te | vene | ame | šeme | vešune |
فاعلی، چالوس[۷] | men | to | ve | amâ | šomâ | vešon |
مفعولی، چالوس | mene/mere | tere | vere | amâre | šomâre | vešonre |
ملکی، چالوس | me | te | ve | ame | šeme | vešone |
فاعلی، کلاردشت | men | to | un/on | amâ | šomâ | ušon |
مفعولی، کلاردشت | mene | tere | une/vere | amâre | šomâre | ušone |
ملکی، کلاردشت | me | te | une/ve | ame | šeme | ušone |
فاعلی، شهمیرزاد[۸] | mo | to/tu | ü/o | h-ama | šamâ | ošan |
مفعولی، شهمیرزاد | mar-a | tar-a/ter | ür-a | hamira | šamira | ošanra |
ملکی، شهمیرزاد | me | to/te | e | hami | šami | ošene |
ملکی، تنکابنی | mi | ti | vi | ami | šimi | ušane |
فاعلی، تنکابنی | mo | to | vi | amâ | šomâ | ušân |
مفعولی، تنکابنی | mere | tere | vere | amere | šemere | ušâne |
ساختار گویش کلارستاقی
ویرایششناسه (چالوس)
ویرایشدر زبان فارسی دو دسته شناسه داریم: گذشته و حال. اما در زبان طبری سه دسته شناسه داریم: گذشته، حال ساده و حال التزامی.[۹] (نمونه زیر براساس گویش چالوس صرف شدهاست)
۱. گذشته:
- بن ماضی ساده: _buārd = رفت
- بن ماضی استمراری: _še_ma = میرفت
گذشته | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
شناسه پس از همخوان | eme | i | e | emi | enni | enne |
شناسه پس از واکه | me | i | ∅ | mi | nni | nne |
شناسه پس از واکه (ی) | yame | ∅ | ya | yami | yanni | yanne |
۲. حال ساده:
- بن مضارع اخباری: _še = میرود
حال ساده | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
شناسه پس از همخوان | eme | ni | ne | emi | enni | enne |
شناسه پس از واکه | me | ni | ne | mi | nni | nne |
۳. حال التزامی:
- بن مضارع التزامی: _buār = برود
حال التزامی | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
شناسه پس از همخوان | am | i | e | im | in | an |
شناسه پس از واکه | m | y | ∅ | ym | yn | n |
شناسه پس از واکه (ی) | yam | yey | ye | yeym | yeyn | yan |
صرف فعل (چالوس)
ویرایشدر جدول زیر فعل رفتن (buārden) بر اساس لهجه چالوس در زمانهای مختلف صرف میشود.[۱۰]
زمان/شخص | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
گذشته ساده | buārdeme | buārdi | buārde | buārdemi | buārdenni | buārdenne |
گذشته کامل | buārde-biyame | buārde_bi | buārde_biya | buārde-biyami | buārde-biyanni | buārde-biyanne |
گذشته التزامی | buārde-bum | buārde-buy | buārde-buye | buārde-buym | buārde-buyn | buārde-bun |
گذشته التزامی کامل | buārde-bi-bum | buārde-bi-buy | buārde-bi-buye | buārde-bi-buym | buārde-bi-buyn | buārde-bi-bun |
گذشته استمراری | še_ma_me | še_ma_i | še_ma | še_ma_mi | še_ma_nni | še_ma_nne |
گذشته استمراری نوع دوم | šime | ši | šie | šimi | šini | šine |
گذشته در حال انجام | dar-šemame | dar-šemai | dar-šema | dar-šemami | dar-šemanni | dar-šemanne |
حال ساده/آینده | šeme | šeni | šene | šemi | šenni | šenne |
حال در حال انجام | dar-šeme | dar-šeni | dar-šene | dar-šemi | dar-šenni | dar-šenne |
حال التزامی | buāram | buāri | buāre | buārim | buārin | buāran |
حال التزامی | xāyme buāram | xāyni buāri | xāyne buāre | xāymi buārim | xåynni buāri | xāynne buāran |
در جدول زیر فعل آمدن (bimān) بر اساس لهجه چالوس در زمانهای مختلف صرف میشود.[۱۱]
زمان/شخص | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
گذشته ساده | bimāme | bimāi | bimā | bimāmi | bimānni | bimānne |
گذشته کامل | bimā-biyame | bimā_bi | bimā_biya | bimā-biyami | bimā-biyanni | bimā-biyanne |
گذشته التزامی | bimā-bum | bimā-buy | bimā-buye | bimā-buym | bimā-buyn | bimā-bun |
گذشته التزامی کامل | bimā-bi-bum | bimā-bi-buy | bimā-bi-buye | bima-bi-buym | bimā-bi-buyn | bimā-bi-bun |
گذشته استمراری نوع اول | e_ma_me | e_ma_i | e_ma | e_ma_mi | e_ma_nni | e_ma_nne |
گذشته استمراری نوع دوم | emāme | emāi | emā | emāmi | emānni | emānne |
گذشته در حال انجام | dar_emame | dar_emai | dar_ema | dar_emami | dar_emanni | dar_emanne |
حال ساده/آینده | eme | eni | ene | emi | enni | enne |
حال در حال انجام | dar_eme | dar_eni | dar_ene | dar_emi | dar_enni | dar_enne |
حال التزامی | biyem | biyey | biye | biyeym | biyeyn | biyen |
آینده | xāyme biyem | xāyni biyey | xāyne biye | xāymi biyeym | xāynni biyeyn | xāynne biyen |
در جدول زیر فعل کردن (hâkorden) بر اساس لهجه چالوس در زمانهای مختلف صرف میشود.[۱۲]
زمان/شخص | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
گذشته ساده | hâkordeme | hâkordi | hâkorde | hâkordemi | hâkordeni | hâkordene |
گذشته کامل | hâkorde-biyame | hâkorde_bi | hâkorde_biya | hâkorde-biyami | hâkorde-biyanni | hâkorde-biyanne |
گذشته التزامی | hâkorde-bum | hâkorde-buy | hâkorde-buye | hâkorde-buym | hâkorde-buyn | hâkorde-bun |
گذشته التزامی کامل | hâkorde-bi-bum | hâkorde-bi-buy | hâkorde-bi-buye | hâkorde-bi-buym | hâkorde-bi-buyn | hâkorde-bi-bun |
گذشته استمراری نوع اول | ko-ma-me | ko-ma-i | ko-ma | ko-ma-mi | ko-ma-nni | ko-ma-nne |
گذشته استمراری نوع دوم | kordeme | kordi | korde | kordemi | kordeni | kordene |
گذشته در حال انجام | dare-komame | dare-komai | dare-koma | dare-komami | dare-komamnni | dare-komanne |
حال ساده/آینده | kome | koni | kone | komi | konni | konne |
حال در حال انجام | dare-kome | dare-koni | dare-kone | dare-komi | dare-konni | dare-konne |
حال التزامی | hâkonem | hâkoni | hâkone | hâkonim | hâkonin | hâkonen |
حال التزامی | xāyme hâkonem | xāyni hâkoni | xāyne hâkone | xāymi hâkonim | xāynni hâkonin | xāynne hâkonen |
منابع
ویرایش- گویش چالوس، فرزاد بختیاری مرکیه
- راهنمای زبانهای ایرانی، رودیگر اشمیت
- زبان مازندرانی (طبری) توصیف زبانشناختی (تحقیقی میدانی - اطلس زبانی)، فردوس آقاگلزاده
- ↑ دکتر فرزاد بختیاری مرکیه، تاریخ کنفرانس بینالمللی =بررسی مسائل جاری زبانها، گویشها و زبانشناسی14_15، ۱.
- ↑ اشمیت، رودیگر (١٣٨٢). راهنمای زبانهای ایرانی. به کوشش ترجمه زیر نظر حسن رضایی باغ بیدی. تهران: انتشارات ققنوس. ص. صفحه ۴۹۰ جلد دوم. شابک ۹۶۴-۳۱۱-۴۸۸-۰.
- ↑ آقاگلزاده، فردوس (۱۳۹۵). زبان مازندرانی (طبری) توصیف زبانشناختی (تحقیقی میدانی - اطلس زبانی). نشر دانشگاه تربیت مدرس. ص. ۱۷۲.
- ↑ The dictionary edited by Naṣri Ašrafi (1381 Š./2002) contains vocabulary from the dialects of ʿAbbāsābād, Āmol, Bābol, Behšahr, Katul, Kord-kuy, Nowšahr, Sāri, Qāʾem-šahr, Tonokābon, etc. (in part compared with Pahlavi)., (Prods Oktor Skjærvø), “IRAN vi. IRANIAN LANGUAGES AND SCRIPTS (2) Documentation” Encyclopædia Iranica, online edition
- ↑ نصری اشرافی، جهانگیر (۱۳۷۷). واژهنامه بزرگ تبری. به کوشش حسین صمدی و سید کاظم مداح و کریم الله قائمی و علی اصغر یوسفی نیا و محمود داوودی درزی و محمد حسن شکوری و عسکری آقاجانیان میری و ابوالحسن واعظی و ناصر یداللهی و جمشید قائمی و فرهاد صابر و ناعمه پازوکی. تهران: اندیشه پرداز و خانه سبز. ص. صفحات ۲۷ و ۳۰ جلد اول. شابک ۹۶۴۹۱۱۳۱۵۰.
- ↑ گویش ساری (مازندرانی)، گیتی شکری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، سال 1374، ص 75
- ↑ آقاگلزاده، فردوس (۱۳۹۵). زبان مازندرانی (طبری) توصیف زبانشناختی (تحقیقی میدانی - اطلس زبانی). نشر دانشگاه تربیت مدرس. ص. ۱۱۹.
- ↑ راهنمای زبانهای ایرانی، رودریگر اشمیت، انتشارات ققنوس، سال 1388، جلد دوم، ص 504
- ↑ دکتر فرزاد بختیاری مرکیه، تاریخ کنفرانس بینالمللی بررسی مسائل جاری زبانها، گویشها و زبانشناسی14_15 گویش کلارستاقی چالوس، ۱٠.
- ↑ دکتر فرزاد بختیاری مرکیه، تاریخ کنفرانس بینالمللی بررسی مسائل جاری زبانها، گویشها و زبانشناسی14_15 گویش کلارستاقی چالوس، ۱٠.
- ↑ دکتر فرزاد بختیاری مرکیه، تاریخ کنفرانس بینالمللی بررسی مسائل جاری زبانها، گویشها و زبانشناسی14_15 گویش کلارستاقی چالوس، ۱۱.
- ↑ دکتر فرزاد بختیاری مرکیه، تاریخ کنفرانس بینالمللی بررسی مسائل جاری زبانها، گویشها و زبانشناسی14_15 گویش کلارستاقی چالوس، ۱٠.