محمدعلی بهمنی

محمّدعلی بهمنی (۲۷ فروردین ۱۳۲۱ – ۹ شهریور ۱۴۰۳) شاعر و غزل‌سرای ایرانی و از ایل بهمئی بود.

محمدعلی بهمنی
بهمنی در نشست خبری جشنواره شعر فجر ۱۳۹۳
زادهٔ	۲۷ فروردین ۱۳۲۱ دزفول، ایران
درگذشت	۹ شهریور ۱۴۰۳ (۸۲ سال) تهران، ایران
علت مرگ	سکته مغزی
پیشه	شاعر
سال‌های فعالیت	۱۳۳۰–۱۴۰۳
همسر	صدیقه نیر قره گوزلو
فرزندان	آیه، واژه، بهمن، ترانک، ساده، غزل

از بهمنی، به عنوان یکی از برترین غزل‌سرایان معاصر یاد می‌شود. غزل معاصر، به نوعی مدیون زحماتی است که امثال او و [حسین منزوی] کشیده‌اند.

بهمنی، هم‌چنین در قالب نیمایی و دیگر قالب‌های کلاسیک هم اشعار زیادی دارد. علاوه بر این، یکی از نام‌آوران عرصه ترانه‌سرایی به شمار می‌آید. اکثر ترانه‌ها و اشعار او، با صدای [ناصر عبداللهی] اجرا شده است.

زندگی

وی دربارهٔ تولد خود می‌گوید: «دو ماه به زمان تولّدم باقی‌مانده بود که برادرم در دزفول بیمار می‌شود. خانواده هم از این فرصت استفاده می‌کنند تا به عیادتش بروند. این است که در قطار به‌دنیا آمدم و در شناسنامه‌ام درج شد «متولد دزفول»، چون دایی من در ثبت احوال آن منطقه بود، شناسنامه‌ام را همان زمان می‌گیرد. البته زیاد آنجا نبودم، همان زمان ۱۰ روز یا یک‌ماه را در آنجا سپری کردیم، در اصل از ایل بهمئی هستیم. پدرم برای ده ونک و مادرم برای اوین است. در اصل ساکن خود بندرعباس بودیم. دوران کودکی را تهران، بخش شمیرانات، شهر ری، کرج و… به‌صورت پراکنده بودیم، چون پدرم شاغل در راه‌آهن بود، مأموریت‌های ایستگاهی داشتند. از سال ۱۳۵۳ به بندرعباس رفتم.»

سال‌های فعالیت

او در چاپخانه با فریدون مشیری که آن روزها مسئول صفحهٔ شعر و ادب هفت‌تار چنگ مجلهٔ روشنفکر بود، آشنا شد و نخستین شعرش در سال ۱۳۳۰، زمانی که تنها ۹ سال داشت، در مجلهٔ روشنفکر به چاپ رسید. شعرهای وی از همان زمان تاکنون به‌طور پراکنده در بسیاری از نشریات کشور و مجموعه شعرهای مختلف انتشار یافته است.

بهمنی از سال ۱۳۴۵ همکاری خود را با رادیو آغاز کرد و برنامهٔ صفحهٔ شعر را با همکاری شبکه استانی خلیج فارس ارائه داده است. بهمنی در سال ۱۳۷۴ همکاری خود را با هفته‌نامهٔ ندای هرمزگان آغاز می‌کند و صفحه‌ای تحت عنوان تنفس در هوای شعر را هر هفته در پیشگاه مشتاقان خود قرار می‌دهد.

وی از سال ۱۳۵۳ ساکن بندرعباس شد، پس از پیروزی انقلاب، به تهران آمد و مجدداً در سال ۱۳۶۳ به بندرعباس عزیمت کرد و در در آنجا ساکن شد، بهمنی مسؤول چاپخانهٔ دنیای چاپ بندرعباس و مدیر انتشارات چی‌چی‌کا (در گویش بندرعباسی به معنی قصّه) در بندرعباس است.

سخنرانی محمدعلی بهمنی در بزرگداشت یاور همدانی، ۱۳۹۴

بررسی اشعار

عشق از جمله مضمون غزل‌های اوست. بسیاری بر این عقیده‌اند که غزل‌های او وام‌دار سبک و سیاق نیما یوشیج است. آنچنان که خود او می‌گوید: «جسمم غزل است امّا روحم همه نیمایی است در آینه تلفیق این چهره تماشایی است.» نخستین شعر بهمنی در سال ۱۳۳۰، یعنی زمانی که او تنها ۹ سال داشت، به چاپ رسید. او برگزیده اولین دوره جشنواره بین‌المللی شعر فجر در بخش شعر کلاسیک بود.

دیدگاه‌ها

در سال‌های اخیر حضور محمدعلی بهمنی در شعر امروز با حواشی همراه بوده است که از آن جمله می‌توان به دفاع سرسختانهٔ او از غزل پست مدرن با جملهٔ «اگر حافظ هم امروز بود غزل پست مدرن می‌گفت»، حضور او در مراسم شعرخوانی «نه دی» و نامه یغما گلرویی و پاسخ‌گویی خود او اشاره کرد. حبیب در یکی از قسمت‌های آهنگ خرچنگ‌های مردابی که شعر آن از محمد علی بهمنی است اشتباه می‌کند و آن قسمت را اشتباه می‌خواند و به خاطر عدم دسترسی شاعر به خواننده این آهنگ به همان صورت می‌ماند.

او در شهریور ۱۳۹۷ با انتشار مطلبی، خداحافظی‌اش از ریاست شورای شعر و ترانه دفتر موسیقی وزارت ارشاد را اعلام کرد.

وی در انتهای یادداشت خود چنین نوشت:

من باآگاهیِ اشتباهم از قبول (ریاست شورای ترانه)- نه به‌دلیل این که شش ماه است کارشناسانش هم حقوقی دریافت نکرده‌اند. فقط به این دلیل که دیگر مزاحم ترانه‌های ضعیف نباشم. باشرم خداحافظی می‌کنم.

— محمدعلی بهمنی، اینستاگرام

درگذشت

محمدعلی بهمنی، ۱۹ خرداد ۱۴۰۳ دچار سکته مغزی شد و بعد از چندی با بهبودی وضعیتش از بیمارستان مرخص شد.

او بار دیگر، ۳۱ مرداد همان سال در پی سکته مغزی مجدد و خونریزی مغزی شدید در بیمارستان تندیسِ تهران بستری شد و تحت عمل جراحی قرار گرفت. او سطح هوشیاری مناسبی نداشت و وضعیتش به وخامت کشید.

وی سرانجام، حوالی ساعت ۲۳ جمعه ۹ شهریور ۱۴۰۳، در سن ۸۲ سالگی پس از ناموفق بودن عملیات احیای قلب درگذشت.

جایزه‌ها و تقدیرها

محمدعلی بهمنی در سال ۱۳۷۸ تندیس خورشید مهر به‌عنوان برترین غزل‌سرای ایران را دریافت کرد. در سال ۱۳۸۳ همزمان با برگزاری ششمین کنگرهٔ سراسری شعر و داستان جوان در بندرعباس نکوداشت محمدعلی بهمنی برگزار شد.

در آثار دیگران

بهروز ثروتیان کتابی تحت عنوان لذت بهت‌زدگی در شعر محمدعلی بهمنی نوشته است و در آن به تجزیه و تحلیل شعر محمدعلی بهمنی می‌پردازد. این کتاب در سال ۱۳۸۹ توسط انتشارات شانی چاپ و منتشر شده است.

سال ۱۳۹۷ کتاب «روزگار من و شعر» زندگی‌نامه محمدعلی بهمنی؛ به قلم احمد امیرخلیلی توسط انتشارات نگاه و سال ۱۳۹۸ به‌صورت کتاب گویا با صدای بهروز رضوی منتشر شد.

آثار

محمدعلی بهمنی

مجموعه شعر

• باغ لال (۱۳۵۰)
• در بی‌وزنی (۱۳۵۱)
• عامیانه‌ها (۱۳۵۵)
• گیسو، کلاه، کفتر (۱۳۵۶)
• گاهی دلم برای خودم تنگ می‌شود (۱۳۶۹)
• دهاتی (۱۳۷۷)
• غزل (۱۳۷۷)
• شاعر شنیدنی است (۱۳۷۷)
• عشق است (۱۳۷۸)
• نیستان (۱۳۷۹)
• کاسهٔ آب دیوژن، امانم بده (۱۳۸۰)
• این خانه واژه‌های نسوزی دارد (۱۳۸۲)
• من زنده‌ام هنوز و غزل فکر می‌کنم (۱۳۸۸)
• غزل زندگی کنیم (گزیده غزل) (۱۳۹۲)

ترانه‌شناسی

خواننده	نام ترانه	ترانه‌سرا	آهنگساز	تنظیم‌کننده
عماد رام	قصه دل	محمدعلی بهمنی	سریر
حبیب	خرچنگ‌های مردابی	محمدعلی بهمنی	حبیب	لو واروژان
حمیرا	دوسِت دارم	محمدعلی بهمنی	محمود قراملکی
حمیرا	هوای قفس	محمدعلی بهمنی	عطاءالله خرم
رامش	رودخونه‌ها	محمدعلی بهمنی	صادق نوجوکی	منوچهر چشم‌آذر
رامش	چادر نماز	محمدعلی بهمنی	کیومرث سلیم‌پور	کیومرث سلیم‌پور
شادمهر عقیلی	دهاتی	محمدعلی بهمنی	شادمهر عقیلی	شادمهر عقیلی
شادمهر عقیلی	دل خوشی	محمدعلی بهمنی	بهروز صفاریان	بهروز صفاریان
فرامرز اصلاني	سرود كارگر	محمدعلی بهمنی	صادق نوجوكي	صادق نوجوكي
تورج شعبان‌خانی / هومن بختیاری	دل سپرده	محمدعلی بهمنی	تورج شعبان‌خانی	حمیدرضا صدری
تورج شعبان‌خانی / ناصر عبداللهی	بهار بهار	محمدعلی بهمنی	تورج شعبان‌خانی	حمیدرضا صدری
ناصر عبداللهی	بارانی	محمدعلی بهمنی	بهنام ابطحی	بهنام ابطحی
ناصر عبداللهی	طعنهٔ ناشنیده	محمدعلی بهمنی	ناصر عبداللهی	شادمهر عقیلی
ناصر عبداللهی	تو ای عشق	محمدعلی بهمنی	ناصر عبداللهی	شادمهر عقیلی
ناصر عبداللهی	تلخ و شیرین	محمدعلی بهمنی	ناصر عبداللهی	محمدرضا چراغعلی
ناصر عبداللهی	شیوه ما	محمدعلی بهمنی	ناصر عبداللهی	محمدرضا عقیلی
ناصر عبداللهی	ماه من	محمدعلی بهمنی	ناصر عبداللهی	محمدرضا چراغعلی
ناصر عبداللهی	مثل روزای بارونی	محمدعلی بهمنی	ناصر عبداللهی	بهنام ابطحی
ناصر عبداللهی	هوای حوا	محمدعلی بهمنی	فرزاد فرومند	فرزاد فرومند
ناصر عبداللهی و امیر کریمی	ابر و آفتاب	محمدعلی بهمنی	ناصر عبداللهی	بهنام ابطحی
ناصر عبداللهی و امیر کریمی	نامهربانی	محمدعلی بهمنی	محمدرضا چراغعلی	محمدرضا چراغعلی
امیر کریمی	خسته	محمدعلی بهمنی	محمدرضا چراغعلی	محمدرضا چراغعلی
رضا آریایی	نبض تپنده	محمدعلی بهمنی	رضا آریایی	محمدرضا چراغعلی
رضا آریایی	شناخت	محمدعلی بهمنی	رضا آریایی	محمدرضا چراغعلی
همایون شجریان	چه آتش‌ها	محمدعلی بهمنی	علی قمصری	علی قمصری
علیرضا قربانی	نقش فرش دل	محمدعلی بهمنی
علیرضا قربانی	پرده نشین	محمدعلی بهمنی	مهیار علیزاده	مهیار علیزاده
علیرضا شفائی	قسم به حنجره‌ات	محمدعلی بهمنی	پیمان خازنی	پیمان خازنی
میلاد درخشانی	حرف بزن	محمدعلی بهمنی	میلاد درخشانی	میلاد درخشانی

نمونه غزل

دراین زمانهٔ بی‌های و هوی لال‌پرست		خوشا به حال کلاغان قیل و قال‌پرست
چگونه شرح دهم لحظه‌لحظهٔ خود را		برای این‌همه ناباور خیال‌پرست
به شب‌نشینی خرچنگ‌های مردابی		چگونه رقص کند ماهی زلال‌پرست
رسیده‌ها چه غریب و نچیده می‌افتند		به پای هرزه‌علف‌های باغ کال‌پرست
رسیده‌ام به کمالی که جز اناالحق نیست		کمال دار برای من کمال‌پرست
هنوز زنده‌ام و زنده بودنم خاری‌ست		به تنگ‌چشمی نامردم زوال‌پرست

منابع

• محمدعلی بهمنی|پایگاه جامع اهل قلم ایران
• محمدعلی بهمنی|بانک اطلاعات نشریات کشور|روزنامهٔ ایران
• لذّت بُهت‌زدگی در شعر محمدعلی بهمنی|سایت خانهٔ کتاب
• زندگی‌نامه و آثار محمدعلی بهمنی غزل‌سرای نامی|مرکز اطلاع‌رسانی گویدا
• محمدعلی بهمنی: ثروتیان پژوهشگری صریح بود|پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسهٔ شهر کتاب
• محمدعلی بهمنی: ثروتیان تبلیغ بیهوده نمی‌کرد|باشگاه خبرنگاران
• لیست آثار زنده یاد محمد علی بهمنی

پیوند به بیرون

• شب محمدعلی بهمنی توسط مجلۀ بخارا
• لذت بهت‌زدگی در شعر محمدعلی بهمنی|سایت آدینه بوک
• چند شعر ناب از محمدعلی بهمنی|مجلهٔ اینترنتی گونش آنلاین
• بهمنی: ثروتیان از اخلاق چاپلوسی که مد شده بود، دور بود|خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)
• محمدعلی بهمنی: برای شعرهایم تاریخ نمی‌گذارم |سایت خبر آنلاین
• زندگینامه: محمّدعلی بهمنی|سایت همشهری آنلاین
• خانهٔ دوست، محمدعلی بهمنی|سایت ایران صدا
• گفتگو با محمدعلی بهمنی|بانک اطلاعات نشریات کشور|روزنامهٔ شرق
• محمدعلی بهمنی: نثر سعدی تا به امروز ادامه دارد|خبرگزاری کتاب ایران