محرم (خویشاوند)

مَحرَم اصطلاحی در اسلام است که شامل گروهی از خویشاوندان نزدیک می‌شود که ازدواج با آن‌ها حرام است و به سه دستهٔ محارم نَسَبی و سببی و رِضاعی تقسیم می‌گردد.

محارم نَسَبی (خویشان خونی)‌

• پدر و مادر هرچه بالاتر رود. مانند مادرِ پدربزرگ.
• فرزند هرچه پایین‌تر رود. مانند نوه و نتیجه و نبیره و ندیده.
• برادر و خواهر.
  • تنی (پدر و مادر یکسان)
  • ناتنی (نابرادری و ناخواهری)
    • پدری (پدر یکسان و مادر متفاوت)
    • مادری (پدر متفاوت و مادر یکسان)

• برادرزاده و خواهرزاده هرچه پایین‌تر رود. مانند نوهٔ برادر.
• برادر و خواهرِ پدر و مادر یعنی عمو و عمه و دایی و خاله هرچه بالاتر رود. مانند عموی مادر.

اصطلاحات اخوه یا کَلالهٔ ابوینی (تنی)، اَبی و اُمّی (ناتنی) نیز دربارهٔ نابرادری و ناخواهری به کار می‌روند.

محارم سببی (خویشان انگیزه‌ای)

• پدر و مادرِ همسر یعنی پدرشوهر و پدرزن و مادرشوهر و مادرزن هرچه بالاتر رود. مانند پدربزرگ شوهر.
• همسرِ پدر (نامادری)
• همسرِ مادر (ناپدری)
• همسرِ فرزند (داماد و عروس)
• فرزند ناتنی (ناپسری و نادختری) یعنی فرزند همسر از سایر همسرانِ او - شوهر پیشین و زن پیشین یا زن دیگر در صورت چندهمسری - هر چه پایین‌تر رود پس از دخول جنسی از پیش یا پس به‌اندازهٔ ختنه‌گاه با همسر کنونی. مانند نوهٔ همسر.

گفتنی‌است پدرخوانده و مادرخوانده که کودکی را به سرپرستی گرفته‌اند با فرزندخوانده محرم نمی‌شوند هرچند در قانون ایران ازدواج با فرزندخوانده با محدودیت روبرو بوده و پس از فسخ سرپرستی تنها با تشخیص مصلحت دادگاه و اخذ نظر سازمان بهزیستی ممکن است.

اصطلاحات ربیب (ناپسری) و ربیبه (نادختری) نیز در اشاره به فرزند ناتنی به کار می‌رود.

محارم رِضاعی (خویشان همشیر)

در قرآن به صرف همشیر بودن اشاره شده اما در فقه اسلامی شرایط تفصیلی برای آن ذکر گردیده است مانند اینکه باید بارداری مشروع و سن شیرخوار کمتر از دو سال قمری باشد و غیره. فهرست محارم رضاعی همانند محارم نسبی است.

جستارهای وابسته

• ازدواج در اسلام
• خویشاوندی سببی
• خویشاوندی رضاعی
• خویشاوندی
• نسبت‌های خانوادگی