فهرست شهرستان‌های استان خراسان جنوبی

استان خراسان جنوبی در حال حاضر ۱۱ شهرستان دارد. نام دو شهرستان قائنات و فردوس در دومین قانون تقسیمات کشوری ایران در آبان ۱۳۱۶ ذیل استان شمال شرق به میان آمد. دو ماه بعد که قانون اصلاح شد، شهرستان بیرجند یکی از هفت شهرستان تشکیل‌دهندهٔ استان نهم بود. شهرستان طبس در ۱۳۳۹ از شهرستان فردوس منتزع شد. شهرستان قائنات در ۱۳۵۸ توسط شورای انقلاب تأسیس شد. شهرستان‌های نهبندان و سربیشه به ترتیب در سال‌های ۱۳۶۸ و ۱۳۸۱ از شهرستان بیرجند منتزع شدند. تشکیل شهرستان سرایان پیرو تقسیم استان خراسان صورت گرفت. شهرستان فردوس که مایل بود در استان خراسان رضوی بماند، دو تکه شد و بخش سرایان آن در استان خراسان جنوبی قرار گرفت و چندی بعد به شهرستان ارتقا یافت. استان خراسان جنوبی طبق قانون تقسیم استان خراسان فقط شامل ۳ شهرستان بیرجند، نهبندان، و سربیشه بود (از مجموع ۲۷ شهرستان). شهرستان‌های قائنات و فردوس که حین تقسیم خراسان ابتدا در خراسان رضوی قرار گرفته بودند، به ترتیب در ۱۳۸۳ و ۱۳۸۵ به خراسان جنوبی پیوستند. شهرستان درمیان نیز سال ۱۳۸۳ از دل شهرستان بیرجند تأسیس شد. شهرستان طبس که سال ۱۳۸۰ از استان خراسان جدا و به استان یزد ملحق شده بود، در ۱۳۹۰ پس گرفته و تابع خراسان جنوبی شد. شهرستان‌های بشرویه، خوسف، و زیرکوه در خراسان جنوبی متولد شدند.

شهرستان‌های استان خراسان جنوبی در ۱۳۹۹

هر شهرستان ۱ تا ۳ بخش و هر بخش ۱ تا ۶ دهستان دارد. در مجموع استان خراسان جنوبی ۲۷ بخش، ۶۴ دهستان، و ۳۲ شهر دارد. همهٔ شهرستان‌ها بخشی به نام مرکزی دارند که مرکز شهرستان در آن واقع است؛ جز شهرستان سرایان که بخش مرکزی ندارد و مشتمل بر دو بخش آیسک و بخش سه‌قلعه است. شهرستان طبس فرمانداری ویژه دارد و از اختیارات گسترده‌تری نسبت به سایر شهرستان‌ها برخوردار است. شهرستان قائنات، قبل از جدا شدن شهرستان زیرکوه، با ۵ شهر، بیشترین نقاط شهری در استان را داشت. بیرجند پرجمعیت‌ترین، کوچک‌ترین، و متراکم‌ترین شهرستان استان است که به تنهایی بیش از یک‌سوم (۳۴ درصد) از جمعیت استان را در خود جای داده‌است. کم‌جمعیت‌ترین شهرستان استان، بشرویه است که فقط ۲۶٬۰۶۴ نفر جمعیت دارد. طبس با مساحت ۵۵٬۴۱۲ کیلومتر مربع پهناورترین شهرستان استان و کشور است و به‌تنهایی از ۲۱ استان ایران از جمله استان آذربایجان شرقی وسیع‌تر است. طبس کم‌تراکم‌ترین شهرستان کل ایران نیز هست. استان خراسان جنوبی سومین استان پهناور ایران و از آن طرف چهارمین استان کم‌جمعیت ایران است. شهرستان‌های این استان با وجود وسعت زیاد، جمعیت نسبتاً کمی دارند. میانگین مساحت شهرستان در این استان ۱۳٬۷۰۹ کیلومتر مربع است و میانگین جمعیت ۶۹٬۹۰۰ نفر.

شهرستان‌ها

شهرستان	بخش‌ها	دهستان‌ها	شهرها (مرکز†)	سال تأسیس	جداشده از	جمعیت (۱۳۹۵)	مساحت (km²)	تراکم جمعیت (بر km²)	نقشه
بشرویه	مرکزی	کرند	بشرویه†	۱۳۸۷	فردوس	۲۶٬۰۶۴	۵۹۹۳	۴
		علی‌جمال
	ارسک	ارسک	ارسک
		رقه
بیرجند	مرکزی	القورات	بیرجند†	۱۳۱۶	–	۲۶۱٬۳۲۴	۴۰۰۴	۶۵
		باقران
		شاخن
		شاخنات
		فشارود
		کاهشنگ
خوسف	مرکزی	خوسف	خوسف† محمدشهر	۱۳۹۰	بیرجند	۲۷٬۶۰۰	۱۶٬۰۲۹	۲
		خور
	جلگه ماژان	جلگه ماژان	ماژان
		براکوه
		قلعه زری
درمیان	مرکزی	درمیان	اسدیه†	۱۳۸۳	بیرجند	۵۳٬۷۱۴	۵۷۹۷	۹
		میاندشت
	قهستان	قهستان	قهستان
		فخررود
	گزیک	گزیک	گزیک طبس مسینا
		طبس مسینا
زیرکوه	مرکزی	زیرکوه	حاجی‌آباد†	۱۳۹۰	قائنات	۴۰٬۱۵۵	۸۲۲۶	۵
		پترگان
	زهان	زهان	زهان
		افین
	شاسکوه	شاسکوه	آبیز
		بهناباد
سرایان	آیسک	آیسک	سرایان† آیسک	۱۳۸۳	فردوس	۳۳٬۳۱۲	۹۳۴۲	۴
		مصعبی
	سه‌قلعه	دوکوهه	سه‌قلعه
		سه‌قلعه
سربیشه	مرکزی	غیناب	سربیشه†	۱۳۸۱	بیرجند	۴۰٬۹۵۹	۸۱۹۹	۵
		مؤمن‌آباد
	درح	درح	درح
		لانو
	مود	مود	مود
		نهارجان
طبس	مرکزی	پیرحاجات	طبس†	۱۳۳۹	فردوس	۷۲٬۶۱۷	۵۵٬۴۱۲	۱
		گلشن
		منتظریه
		نخلستان
	دستگردان	دستگردان	عشق‌آباد
		کوه یخاب
	دیهوک	دیهوک	دیهوک
		کویر
فردوس	مرکزی	حومه	فردوس†	۱۳۰۴	گناباد	۴۵٬۵۲۳	۴۱۰۳	۱۱
	اسلامیه	باغستان	اسلامیه باغستان
		برون
قائنات	مرکزی	قائن	قائن† اسفدن	۱۳۵۸	بیرجند	۱۱۶٬۱۸۱	۷۶۰۱	۱۵
		پیشکوه
		مهیار
	سده	سده	آرین‌شهر
		آفریز
		پسکوه
	نیمبلوک	نیمبلوک	خضری دشت‌بیاض نیمبلوک
		کرغند
نهبندان	مرکزی	نه	نهبندان†	۱۳۶۸	بیرجند	۵۱٬۴۴۹	۲۶٬۰۹۴	۲
		بندان
		میغان
	سرداران	سهل‌آباد	–
		سیدال
		عربخانه
	شوسف	شوسف	شوسف
		گرم تمام ده
استان خراسان جنوبی	۲۷	۶۴	بیرجند† و ۳۰ شهر دیگر	۱۳۸۳	استان خراسان	۷۶۸٬۸۹۸	۱۵۰٬۸۰۰	۵

نقشه

• 
  تراکم جمعیت به تفکیک شهرستان
• 
  شهرستان‌های خراسان در ۱۳۳۵
• 
  شهرستان‌های خراسان در ۱۳۴۵

جستارهای وابسته

• فهرست شهرهای استان خراسان جنوبی
• حوزه‌های انتخابیه مجلس شورای اسلامی در استان خراسان جنوبی

پیوند به بیرون

• پرتال استان خراسان جنوبی