عزالدین بن اثیر

عزالدین ابوالحسن، علی بن محمد جزری شیبانی شهرت‌یافته به عزالدین بن اثیر (۱۱۸۶م – ۱۲۳۳م) محدث و تاریخ‌نگار کُرد جزیر (منطقه‌ای بین کردستان ترکیه و سوریه امروز) بود. الکامل فی التاریخ و أسد الغابة فی معرفة الصحابه مشهورترین آثار اوست.

عزالدین بن اثیر
زادهٔ	۱۱ مه ۱۱۶۰م/ ۴ جمادی‌الاولی ۵۵۵ق جزیره ابن عمر
درگذشت	مه ۱۲۳۳م / شعبان ۶۳۰ق موصل
پیشه(ها)	محدث و تاریخ‌نگار
سبک	در ادبیات عربی: «دورهٔ سوم عباسی»
خویشاوندان	برادرانش مجدالدین مبارک و ضیاءالدین نصرالله

آثار

ابن الاثیر به دلیل ارتباط نزدیکش با حاکمان موصل، سفرهای متعددش در پی علم، انجام برخی ماموریتهای رسمی سیاسی توسط حاکم موصل و همراهی با او، مطالب تاریخی در دسترس داشت که در آثارش استفاده می کرد. آثار او را پس از طبری برجسته ترین تواریخ میدانند.

الکامل فی التاریخ

تاریخ کلی در 12 جلد است، از پیدایش و آغاز زمان تا عصر آن که در پایان سال 628 هجری قمری به پایان رسیده است، یعنی به تاریخ جهان باستان تا ظهور اسلام می پردازد و تاریخ جهان اسلام از پیدایش اسلام تا عصر آن حضرت در ثبت وقایع هر سال به طور جداگانه پایبند بوده و بین اخبار مشرق زمین تعادل برقرار کرده است ، غرب و هر آنچه در این میان در طول هفت و ربع قرن گذشته است که بیش از هر تاریخ عمومی دیگری به کتاب او خصلت تاریخ عمومی بخشید و در عین حال از رویدادهای محلی غافل نشد. در هر منطقه اخباری از پدیده های آب و هوایی و زمینی مانند گرانی، قیمت پایین، خشکسالی، بیماری همه گیر و زلزله وجود دارد.

ابن الاثیر در کتاب خود نه تنها ناقل اخبار یا ثبت وقایع بود، بلکه تحلیلگر عالی و منتقدی بصیر بود. او مشتاق توضیح برخی از پدیده های تاریخی و نقد نویسندگان منابع خود بود و بسیاری از داستان های آنها را مورد بحث و بررسی قرار می داد و شما در او نقدهای سیاسی، نظامی، اخلاقی و عملی را خواهید دید که به طور نامحسوس در لابه لای کتاب آمده است. شخصیت تاریخی خود را در نوشته های خود در همه زمان ها کاملاً روشن می کند.

اهمیت کتاب به این دلیل است که در سال 302 هجری قمری، بیش از سه قرن را در بر می گیرد و این کتاب شامل اخبار جنگ های صلیبی در مجموعه ای مستمر از زمان ورود آنها به سال 491 هجری قمری تا سال 628 هجری قمری و همچنین شامل اخبار حمله تاتارها به شرق اسلامی از آغاز آن است. در سال 616 ق. ابن الاثیر تاریخ خود را با نثری غیرمعمول و پرهیز از تزیینات کلامی و الفاظ غریب و اهتمام به ارائه مطالب خبری به صورت واضح و مختصر نوشته است. کتابی است که ابن الاثیر تمام وقایع آن دوره را در آن جمع آوری کرده است.

اسدالغابه فی معرفه الصحابه

موضوع این کتاب ترجمه اصحاب رسول است که مشعل دعوت را بر دوش گرفتند و کشورها را سیاحت کردند و قبل از اینکه با شمشیر بر آن ها غلبه کنند، کشورها و ممالک را با رفتار خود فتح کردند. در این کتاب به آثار فراوانی اشاره کرده که چهار مورد از آن ها پایه های اصلی او بوده است که عبارتند از: علم الاصحاب ابونعیم، الاستعاب فی معرفت الاصحاب ابن عبدالبر. ، علم الاصحاب ابن منده و الثیل عن علم الاصحاب ابن منده.

این کتاب شامل قول تقریباً 7554 نفر از همراهان زن و مرد بود که اولین مورد مقدمه ای برای تعریف مفهوم همراه است. تا خواننده از وضعیت خود آگاه شود. وی در ذکر اصحاب خود به ترتیب حروف الفبا پایبند بود و قول افراد را با ذکر منابعی که به آنها استناد می کرد آغاز کرد و سپس به ذکر نام و نسب و هجرت خود در صورتی که از مهاجران بود و صحنه هایی که از او بود. با رسول خدا شهادت داد، اگر وجود داشت، تاریخ و مکان وفاتش را اگر معلوم بود، ذکر کرده است.