شیخعلی میرزا
شیخعلی میرزا ملقب به شیخ‌الملوک پسر نهم فتحعلی‌شاه قاجار بود که مدت بیست و شش سال حکومت ملایر و تویسرکان را به عهده داشت.
شیخعلی میرزا در شیراز متولد شد و چون مادرش دختر شیخعلی‌خان زند و از سلسله زندیه و اصالتاً منسوب به ملایر بود، در سال ۱۲۲۴ قمری به حکومت ملایر منصوب شد. او در جنگ‌های ایران و روسیه فرماندهی جبهه قبه و بادکوبه را به عهده داشت، ولی کاری از پیش نبرد.[۱]
دوران حکومت
ویرایشوزارت شیخعلی میرزا در حکومت ملایر نخست با خانلر خان زند (پسر علیمرادخان زند) بود ولی از آن جا که هر از چندگاه میان شیخعلی میرزا و برادرش محمدعلی میرزا دولتشاه که حاکم کرمانشاه بود، درگیری‌هایی رخ می‌داد و خانلرخان هربار مجبور بود میان آن‌ها صلح برقرار کند، از وزارت استعفاء داده و فتحعلی‌شاه مهرعلی‌خان قاجار را به جای او به وزارت ملایر منصوب کرد. مهرعلی‌خان که شخصی کارآمد و آگاه بود، به امور مالی و حکومتی ملایر سامان داد و تا حدی از زیاده‌روی‌های شیخعلی میرزا جلوگیری کرد.
منطقه غرب ایران در طول دهه ۱۲۴۰ قمری، صحنه زد و خورد شاهزادگان حاکم بود. در این جنگ‌ها شیخعلی میرزا با برادرانش محمدتقی میرزا حسام‌السلطنه (حاکم بروجرد و چاپلق و سیلاخور) محمود میرزا (حاکم نهاوند) و برادرزاده‌اش محمدحسین میرزا حشمت‌الدوله وارد منازعه شد. در این جنگ‌ها شیخعلی میرزا با حشمت‌الدوله و محمود میرزا علیه حسام‌السلطنه هم‌پیمان بودند.
بناها
ویرایششیخعلی میرزا در ملایر چندین بنا برپا کرد. از جمله باغ جنّت و مسجد جامع شیخ الملوک.
در نگاه دیگران
ویرایشملکایرج میرزا پسر فتحعلی‌شاه، دربارهٔ شیخعلی میرزا می‌نویسد:
«شاهزاده از مردم ملایر زن‌های متعدد داشت می‌خانه و خرابات برپا کرده بودند و روز شنبه بایستی با ساز و نواز بروند می‌خانه… در زبان ایشان لکنت زیاد بود. خود را «شیر عراق» نام نهاده بودند.»[۲]
و همچنین می‌نویسد که شیخعلی میرزا به آزار و اذیت مردم ملایر و شیخ‌الاسلام شهر می‌پرداخت تا خراج هنگفتی را که سالی هشتادهزار تومان بود به او پرداخت کنند. به همین خاطر در اواخر سلطنت فتحعلی‌شاه ملایریان به اصفهان رفتند و به سید محمدباقر شفتی شکایت بردند و او شکایت مردم را به گوش فتحعلی‌شاه رسانید. شاه به سید محمدباقر شفتی سپرد که مراقب اعمال و رفتار شاهزاده باشد و او نیز «ملا احمد خراسانی» را از شاگردان خود به ملایر فرستاد تا هم به ترویچ شرعیات بپردازد و هم بر امور حکومت شاهزاده نظارت کند.
بازماندگان
ویرایششیخعلی میرزا صاحب چهل و هفت فرزند بود که بیست و شش تن پسر و بیست یک تن دختر بودند. از جمله:
- نظرعلی‌میرزا، حاکم تویسرکان، که مادرش از نوادگان نادرشاه افشار بود. محمدصادق میرزا از دختر توشمال کریم رییس ایل پیرحیاتی
- احمد میرزا (از دختر حاتم خان بیات)
- الب‌ارسلان میرزا ملقب به سالار که مادرش از ارمنی‌های گرجستان بود. دختری داشت به نام زینت‌السلطنه معروف به «سالاری» که با ناصرالدین‌شاه قاجار ازدواج کرد.
- قزل‌ارسلان میرزا (از مادر الب‌ارسلان میرزا)
- سلطان‌سنجر میرزا (از مادر الب‌ارسلان میرزا)
- محمدرحیم میرزا (از مادر احمد میرزا)
- دختری که با حاج‌عیسی خان بیگلربیگی قاجار ازدواج کرد و صاحب شش پسر و سه دختر شد
- دختر دیگر با میرزا فخرالدین ازدواج کرد و صاحب دو پسر شد
شیخعلی میرزا دختری هم به نام «گوهرالملوک» داشته که عمارت گوهرالملوک در کنار قصر بهشت‌آئین که از بناهای شیخ‌الملوک بود، به او منسوب است.[۳]
منابع
ویرایش- ↑ دانشنامه آریانیکا، شیخعلی میرزا ملقب به شیخ‌الملوک[پیوند مرده]
- ↑ احوالات پسران خاقان، ذیل شیخعلی میرزا
- ↑ خاکسار، علی. مجموعه مقالات همایش باستان‌شناسی ملایر. تهران: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، ۱۳۹۳. شابک ۴-۳۰-۶۹۵۳-۶۰۰-۹۷۸.