شیائو جینگ
شیائو جینگ یا خط چهارم (به چینی: 小经/ثِیَوْݣْ) ویا (به چینی: 小儿经/ثِیَوْعَرݣْ)[۱] یک رسم‌الخط و سیستم نوشتار برای زبان ماندارین به خط عربی می‌باشد که توسط مسلمانان چین (مردم هوئی)استفاده می‌شده‌است.[۲][۳] یادآوری این نکته که هوئی‌ها و اویغورها، دو مردم مجزا هستند. هوئی‌ها چینی‌زبان بوده و در طول تاریخ تحت سلطهٔ سلسله‌های مختلف چینی بوده‌اند. اویغورها ترک‌تبار بوده و تا پیش از استقرار جمهوری خلق چین در ۱۹۴۹، در خان‌نشین‌های ترک و مسلمان خودمختار زندگی می‌کرده‌اند.
هوئی‌ها از قرن شانزدهم، از سه زبان فارسی، عربی و چینی برای فراگیری علوم دینی، ثبت و ضبط یادداشت‌ها و نوشتن متون دینی استفاده می‌کردند. در قرن نوزدهم، بیستم و حتی اکنون، شاهدیم که متن‌های دینی در فرهنگ مسلمانان چین موجود است، اما نه فارسی و عربی و چینی، بلکه ترکیبی از آنها و به «خط چهارم» است؛ یک فارس‌زبان تا حدودی می‌تواند آن را بخواند، اما معنایش را متوجه نمی‌شود. در عین حال یک چینی زبان نمی‌تواند آن را بخواند، ولی اگر برای او خوانده شود، معنایش را متوجه می‌شود؛ یعنی این خط «به زبان چینی اما با خط عربی» است.
پیش‌زمینه
ویرایشارتباط مسلمانان چین با مسلمانان سرزمین‌های اصلی اسلامی، اندک و ضعیف بوده‌است؛ اگرچه مسلمانان چین می‌دانستند که مرکز اصلی دین آنها در غرب قرار دارد و سعی می‌کرده‌اند همواره افرادی را برای مراسم حج به مکه بفرستند. در دوران معاصر و پس از پایان دورهٔ انقلاب فرهنگی چین (که موضعی ضددینی داشت) این ارتباطات قوت گرفت؛ دولت چین نیز بخاطر منافع سیاسی‌اش ترجیح داد از سخت‌گیری علیه مسلمانان بکاهد.[۴]
تعلیم و تربیت اسلامی و حوزه‌های علمیه
ویرایشطولی نکشید که مسلمانان چین، با تأسیس حوزه‌های علمیه و مدارس خود، فضای علمی اسلامی و زمینه‌های انتقال علوم اسلامی یه نسل‌های بعدی را فراهم کردند.[۵] مسلمانان هوئی، رهبران دینی خود را «آهونگ» می‌نامند.[الف] تا قبل از قرن بیستم میلادی، معلومات دینی امام‌ها و آهونگ‌ها به متون قرآنی اندک و ادعیه محدود بود. تنها در این دوره بود که آهونگ‌ها توانستند با کسب اجازهٔ دولت کمونیست چین، برای تحصیل علوم اسلامی به خارج (فی المثل پاکستان) بروند.[۴]
در ابتدا در مدارس فقط از زبان‌های عربی و فارسی استفاده می‌شد. اما همزمان با مسلمان شدن عده‌ای از چینی‌ها (موسوم به هوئی‌ها) زبان چینی نیز در کنار عربی و فارسی مورد استفاده قرار گرفت.[۷]
ویژگی‌های شیائو جینگ
ویرایشخط شیائو جینگ هیچ وقت نه خط رسمی بوده، و نه استانداردسازی شده. این خط در مساجد و حوزه‌های علمیه، و برای آموزش قرآن و متون اسلامی به کودکان، بدون نیاز به آموختن سواد نوشتار چینی، در دورانی که سواد مختص به نخبگان، سیاسیون، و کارمندان حکومت بود استفاده می‌شد. هر شهر و استانی، و حتی هر نویسنده‌ای، استاندارد نوشتار خاص خویش را داشت. خط شیائو جینگ، نه تلفظ رسمی چینی، بلکه تلفظ‌های محلی شهر و استان اقامت نویسنده و حوزهٔ علمیه را بازتاب می‌داد. به همین دلیل، در بین متون تاریخی، تفاوت‌های عمدهٔ نوشتاری به چشم می‌خورد.
علاوه بر این، به دلیل عدم تحمیل استاندارد و دستورعمل نوشتار از کسی، نوشتن هجاها بسیار ساده‌سازی شده، و خواندن متن برای کسی که آشنایی کامل به زبان چینی محلی ندارد، دشوار است.
علاوه بر آن، زبان چینی، زبانیست که در آن نواختها نقشی کلیدی، مثل واکه‌ها و هم‌خوان‌ها، در تعیین معنی کلمات را دارند. به‌طور مثال، دو واژهٔ «卖 Mài» به معنی فروختن و «买 mǎi» به معنی خریدن، هر دو به صورت «مَیْ» تلفظ می‌شوند. اما تفاوت آنها در نواخت است. «卖 Mài» به معنی فروختن با نواخت «رو به پایین» تلفظ می‌شود. «买 mǎi» به معنی خریدن با نواخت «افت-خیز پایین» تلفظ می‌شود. نوشتار شیائو جینگ، هیچ روشی برای نشان دادن نواخت‌ّها ندارد.
از دیگر ویژگی‌های خط شیائو جینگ، این است که حرکت‌گذاری در تمام موارد ضروری است، و حرکات، شامل علامت سکون، در تعیین تلفظ کلمات نقش کلیدی ایفا می‌کنند.
امروزه، به دلیل گسترش سواد عمومی خواندن و نوشتن در چین، و همینطور به دلیل گسترش ارتباطات مسلمانان چینی با ملایان دیگر کشورها، نوشتار شیائو جینگ کاربری خویش را از دست داده و استفاده از آن تا حد زیادی کاهش یافته‌است.
الفبای شیائو جینگ
ویرایشنوشتار شیائو جینگ شامل ۳۱ حرف می‌باشد، که چهارتا از آنها برای نشان دادن واکه‌ها هستند. از این ۳۱ حرف، ۲۵ تا از آنها با الفبای عربی مشترک هستند، ۴ تا حروفی‌اند که در عربی نیستند ولی با الفبای فارسی مشترکند، و ۲ تا مختص شیائو جیگ می‌باشد.
هم‌خوان‌ها و آغاز هجاها
ویرایشجدول زیر، حروف همخوان و آغازی هجاها در نوشتار شیائو جینگ، با معادل لاتین آنها بر اساس نوشتار پین‌یین را نشان می‌دهد.[۱][۸]
| ب B b |
پ P p |
م M m |
ف F f |
د D d |
ت / ط T t |
ن N n |
ل L l |
| ق G g |
ک K k |
ح / خ H h |
ݣ (د)۱ J j |
ک (ٿ)۲ Q q |
ث X x |
ج Zh zh |
چ Ch ch |
| ش Sh sh |
ژ / ر R r |
ز / ظ Z z |
ڞ C c |
س / ص S s |
ی Y y |
و W w |
ء / ا / ع همخوان چاکنایی |
نکات:
- در متون تاریخی نوشته شده در شهر لینشیا، برای بازتاب دادن دقیقتر تلفظ‌های لهجهٔ محلی، از حرف د بجای ݣ استفاده شده‌است.
- در متون تاریخی نوشته شده در شهر لینشیا، برای بازتاب دادن دقیقتر تلفظ‌های لهجهٔ محلی، از حرف ٿ بجای ک استفاده شده‌است.
جدول زیر لیست کامل هم‌خوان‌ها و آغاز هجاها، به همراه مثال و تلفظ می‌باشد.
|
سایر هم‌خوان‌هان
ویرایشهمخوانهای جدول زیر یا آلترناتیوهای کمتر متداولی هستند که در نوشتارهای محلی استفاده می‌شوند، یا در متون شیائو جینگ، تنها برای نوشتار واژه‌های دخیل عربی و فارسی به‌کار برده می‌شوند.
|
واکه‌ها و پایان هجاها
ویرایشدر جدول زیر واکه‌ها و پایان هجاهای شیائو جینگ که نشان دهندهٔ هر کاراکتر در نویسه‌های چینی هستند می‌باشد.[۱][۸][۹] اعراب گذاری در نوشتار شیائو جینگ بسیار مهم بوده و در همه شرایط باید به‌طور کامل نوشته شوند. خواندن متن بدون اعراب در عمل غیرممکن خواهد بود.
|
.png){kind=small}
در نوشتارهای فارسی و عربی، تقریباً هیچ وقت اعراب‌ها نوشته نمی‌شوند. در شیائو جینگ اما تمامی اعراب‌ها و حتی سکون نیز نوشته می‌شوند. بعضی متون، در کلمات پر کاربرد تک‌هجایی مثل «的 de» و «和 hé»، سکون را از روی «دْ» و «حْ» حذف می‌کنند. از دیگر کاربردهای سکون، استفاده روی «ن» برای نشان دادن «نون غنه» می‌باشد. مثال آن در فارسی، در کلمهٔ مثل «نان سنگک» می‌باشد. با کمی دقت، می‌توان شنید که حرف «گ» در کلمهٔ سنگک به شکلی ضغیف شده تلفظ می‌شود، و به عبارتی دیگر، در حرف «نون» ادغام می‌شود. مثالی در چینی کاراکتر «芒 máng» می‌باشد، که به صورت «مَانْ» نوشته می‌شود. اما بعضی نویسندگان بین «نون غنه» و «نون عادی» فرق نمی‌گذاشتند و هر دو را به یک شکل و با تنوین می‌نوشتند، «مًا».
نکته دوم این‌که بر خلاف متون نوشته شده به نوشتار چینی، ولی مشابه نوشتار با پین‌یین، بین کلمات فاصله گذاشته می‌شود، و هجاهای کلمات در کنار یکدیگر نوشته می‌شوند. این هجاها اما باید با فاصله مجازی از هم جدا باشند.
حرکت تشدید به این معنا است که کل هجایی که بر روی آن قرار گرفته‌است، دو بار خوانده می‌شود. به‌طور مثال، اصطلاح «回回 huíhuí» سابقاً برای اشاره به مردم هوئی استفاده می‌شده، که به صورت «خُّوِ» نوشته شده و به صورت «خُوِ خُوِ» خوانده می‌شود.
در نوشتار شیائو جینگ، می‌توان از نشانه‌گذاری عربی-فارسی، یا نشانه‌گذاری چینی، و حتی نشانه‌گذاری ترکیبی استفاده کرد. استانداردی در زمنیه نوشتار صحیح موجود نمی‌باشد.
جدول تطبیق هجاهای پین‌یین با نوشتار شیائو جینگ آنها
ویرایش
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نمونه متن
ویرایشماده ۱ اعلامیه جهانی حقوق بشر[۱۰]
| خط چینی | 人人生而自由，在尊严和权利上一律平等。他们赋有理性和良心，并应以兄弟关系的精神互相对待。 |
|---|---|
| شیائو جینگ | ژٍّ شٍ عَر زِیُوْ، زَیْ ظٌ‌یًا حَ کِیُوًالِ شَانْ ءِلِیُوِ پِیٔ‌دْ. تَامٌ فُ‌یُوْ لِ‌ثْ حَ لِیَانْ‌ثٍ، بِیٔ یٍ ءِ ثِیٌ‌دِ قُوًاثِ دْ ݣْشٍ خُ‌ثِیَانْ دُوِدَیْ. |
| طبیق هر کاراکتر با هجای شیائو جینگ | |
| پین‌یین | Rénrén shēng ér zìyóu, zài zūnyán hé quánlì shàng yílǜ píngděng. Tāmen fùyǒu lǐxìng hé liángxīn, bìng yīng yǐ xiōngdi guānxì de jīngshén hùxiāng duìdài. |
| ترجمه فارسی | همه انسان‌ها آزاد به دنیا می‌آیند و از نظر حیثیت و حقوق برابر هستند. آنها دارای عقل و وجدان هستند و باید نسبت به یکدیگر با روحیه برادری رفتار کنند. |
جستارهای وابسته
ویرایشیادداشتها
ویرایشپانویس
ویرایش- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ Sobieroj, Florian. (2019) "Standardisation in Manuscripts written in Sino-Arabic Scripts and xiaojing". Creating Standards: Interactions with Arabic script in 12 manuscript cultures, edited by Dmitry Bondarev, Alessandro Gori and Lameen Souag, Berlin, Boston: De Gruyter, pp. 177–216. https://doi.org/10.1515/9783110639063-008
- ↑ Choy, Remapping the Past, 92.
- ↑ WanderStories, Niujie Mosque in Beijing, 4.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ باسورث و هارتمان، «چین مسلمانان»، دانشنامه اسلام.
- ↑ امام، تاریخ اسلام در چین، ۹۰.
- ↑ Bowker, “Akhun(d)”.
- ↑ امام، «شیائو جینگ»، تاریخ اسلام در چین، ۸۴–۸۵.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ 优素福 (Yusuf). “回族消经文字/小儿锦/小经/小儿经简易教程. ” 知乎专栏, April 11, 2021. https://zhuanlan.zhihu.com/p/363975906 (Archive.
- ↑ Suutarinen, M. (2015). Arabic Script among China’s Muslims: A Dongxiang folk story. Studia Orientalia Electronica, 113, 197–208. Retrieved from https://journal.fi/store/article/view/51814
- ↑ Kyrgyz edition of Universal Declaration of Human Rights
منابع
ویرایش- امام، سید جلال (۱۳۹۷). تاریخ اسلام در چین. انتشارات دانشگاه امام صادق (ع). شابک ۹۷۸-۶۰۰-۲۱۴۶-۳۶-۶ – به واسطهٔ طاقچه.
- سید جلال امام، مسلمانان چین و خط چهارم، فصلنامه پیام بهارستان، شماره ۱۵، بهار ۱۳۹۱
- باسورث، ک. ا.؛ هارتمان، م. (۱۳۹۳). «چین مسلمانان». دانشنامه اسلام. ج. ۱۲. ترجمهٔ دانشنامهٔ جهان اسلام. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، با اندکی تلخیص.
- Choy, Howard Yuen Fung (2008). Remapping the Past: Fictions of History in Deng's China, 1979 -1997 (به انگلیسی). BRILL. Retrieved 2013-09-29.
Bowker, John (2003-01-01), "Akhun(d)", The Concise Oxford Dictionary of World Religions (به انگلیسی), Oxford University Press, doi:10.1093/acref/9780192800947.001.0001, ISBN 978-0-19-280094-7, retrieved 2021-04-22
- WanderStories. Niujie Mosque in Beijing: WanderStories of the oldest, biggest and most important mosque in Beijing (به انگلیسی). WanderStories. Retrieved 2013-09-29.
پیوند به بیرون
ویرایش- http://www.ical.ir/index.php?option=com_k2&view=itemlist&layout=category&task=category&id=4&Itemid=9
- http://en.wiki.x.io/wiki/Xiao%27erjing
- قرآن مجید (چاپ دسامبر ۱۹۹۵)، ۱۸ سورهٔ اول (نیمهٔ اول کتاب، شامل ۱۵ جزء اول و بخشی از جزء ۱۶ام) شامل متن اصلی عربی، ترجمهٔ چینی به حروف چینی، و همینطور به نویسه‌برگردانی‌شده به خط شیائو جینگ: archive.org/details/20241115_20241115_1438