زبان‌های آسترونزیایی
زبان‌های آسترونزیایی یکی از خانواده‌های زبانی در جهان هستند که در ناحیه دریایی جنوب شرق آسیا، ماداگاسکار، جزایر اقیانوس آرام، تایوان (توسط بومیان تایوان) و قاره آسیا گویش می‌شوند.[۲]آن‌ها توسط حدود ۳۸۶ میلیون نفر (۴٫۹٪ از جمعیت جهان) تکلم می‌شوند و پنجمین خانواده بزرگ جهان از نظر شمار سخنگویان هستند. زبان‌های بزرگ آسترونزیایی شامل مالایی (اندونزیایی و مالزیایی)، جاوه‌ای و تاگالوگ (فیلیپینی) هستند. مطابق برآوردها این خانواده دارای ۱٬۲۵۷ زبان است که از این نظر نیز رتبه دوم را در جهان دارد.[۳]
| زبان‌های آسترونزیایی | |
|---|---|
| اقوام: | مردمان آسترونزیایی |
| پراکنش: | شبه‌جزیره مالایا، ناحیه دریایی جنوب شرق آسیا، ماداگاسکار و بخش‌هایی از هندوچین، اقیانوسیه، جزیره ایستر و تایوان |
| تبار: | یکی از خانواده‌های زبانی ابتدایی جهان |
| نیا: | Proto-Austronesian |
| زیرگروه‌ها: |
Northwest Formosan
Western Plains
|
| ایزو ۲–۶۳۹ / ۵ | map |
| گلاتولوگ | aust1307[۱] |
 پراکندگی زبان‌های آسترونزیایی | |
محدودهٔ پراکنش این زبان‌ها جزیره‌های جنوب شرق آسیا و اقیانوس آرام است. چند زبان از این خانواده نیز در قاره آسیا گویشور دارد. یک زبان تک‌افتاده نیز از این خانواده به قاره آفریقا رسیده‌است. این زبان، یعنی زبان مالاگاسی در کشور ماداگاسکار صحبت می‌شود. بیشتر زبان‌های این خانواده شمار کمی گویشور دارند ولی چند زبان اصلی استرونزیایی هم هستند که ده‌ها میلیون متکلم دارند. معنی نام آسترونزیا در زبان لاتین، «جزایر جنوبی» است.
پیشینه
ویرایش
شواهد باستان‌شناسی نشان دهنده ارتباط فناورانه بین فرهنگ‌های متنوع کشاورزی «جنوب» به معنی جنوب شرقی آسیا و ملانزی با مکان‌هایی است که با عنوان بخش‌هایی از سرزمین اصلی چین شناخته می‌شوند. در حالی که ترکیبی از شواهد باستان‌شناسی و زبانی نشان می‌دهد که «شمال» منشأ خانواده‌های زبانی آسترونزیایی است که شامل سرزمین اصلی چین و تایوان می‌شود.
قبل از گسترش‌های قلمرو به سمت جنوب که توسط ویتنامی‌ها صور گرفت، خلیج تونکین در جنوب چین مسکن بومیان آسترانزیایی بود. گسترش فرهنگ چینی منجر به چینی کردن جمعیت‌های آسترونزیایی از کارهای بعدی در سرزمین اصلی چین بود.[۴]
جایگزین‌هایی برای این مدل پراکندگی وجود دارد که بیان می‌دارند که منشأ زبان‌های آسترونزیایی در آسیای مرکزی یا آسیای جنوب شرقی است.[۵][۶][۷][۸]
مهاجرت و پراکندگی
ویرایشتجزیه و تحلیل ژنوم کشت نارگیل (Cocos nucifera) شواهدی مبنی بر چگونگی مهاجرت و پراکندگی مردمان آسترونزیایی ارائه می‌دهد. این مردم ممکن است حتی از سمت شرق تا آمریکا هم رفته باشند.[۹]
مدل «حرکت از تایوان»
ویرایشیک دیدگاه دربارهٔ ریشه مردمان آسترونزیایی زبان این است که از تایوان در حدود ۱۰٬۰۰۰– ۶۰۰۰ سال قبل از میلاد شروع به مهاجرت به مناطق مختلف اقیانوسی کرده‌اند.[۱۰][۴]
مدل حرکت از ساندالند
ویرایشناحیه ساندالند طی تحقیقات دیگری به عنوان منشأ و محل آغاز گسترش و حرکت مردمان آسترونزی معرفی شده‌است.[۷]
دسته‌بندی
ویرایشساختار داخلی زبان‌های آسترونزیایی پیچیده‌است. این خانواده از بسیاری زبان مشابه و نزدیک به هم با شمار بالایی زنجیره گویشی تشکیل شده‌است که شناخت مرزهای بین شاخه‌ها را دشوار می‌کند. اولین گام مهم به سوی گروه‌بندی معرفی زیرگروه اقیانوسیه‌ای توسط دمپولف بود (که او آن را ملانزیایی می‌نامد).[۱۱] موقعیت ویژه زبان‌های تایوان برای اولین بار توسط آندره ژرژ هادریکورت (۱۹۶۵) شناخته شد که زبان‌های آسترونزیایی را به سه زیر گروه تقسیم کرد: آسترونزیایی شمالی (= فرمزی)، آسترونزیایی شرقی (= اقیانوسیه‌ای) و آسترونزیایی غربی (تمام زبان‌های باقیمانده).
متعاقباً، موقعیت زبان‌های فرمزی به عنوان باستانی‌ترین گروه زبان‌های آسترونزیایی توسط اتو کریستین دال (۱۹۷۳) به رسمیت شناخته شد و به دنبال آن پیشنهادهایی از پژوهشگران دیگری ارائه شد که زبان‌های فرمزی در واقع بیش از یک گروه درجه اول آسترونزیایی هستند. رابرت بلوست (۱۹۷۷) برای نخستین بار مدلی را ارائه داد که در حال حاضر تقریباً توسط همه پژوهشگران این رشته پذیرفته شده‌است. این مدل دارای چند زیر گروه درجه یک در تایوان و یک شاخه درجه یک به نام مالایو-پلی‌نزیایی شامل تمام زبان‌های آسترونزیایی خارج از تایوان است.
نوشتار
ویرایش
امروزه بیشتر زبان‌های آسترونزیایی به خط لاتین می‌نویسند. خطوط غیرلاتین پرکاربرد شامل خط براهمی (الفبای کاوی و چامی) و خط عربی (الفبای جاوی و پگون) هستند. از خط بریل نیز در فیلیپینی، مالزیایی، اندونزیایی، تولای، موتو، مائوری، ساموآیی، مالاگاسی و بسیاری زبان آسترونزیایی دیگر استفاده می‌شود.
مقایسه واژگان
ویرایشدر زیر ۱۳ واژه از زبان‌های آسترونزیایی برای مقایسه ارائه شده‌است که در تایوان، فیلیپین، جزایر ماریانا، اندونزی، مالزی، چامپا (در تایلند، کامبوج و ویتنام)، تیمور شرقی، پاپوآ، نیوزیلند، هاوایی، ماداگاسکار، بورنئو، کیریباتی و تووالو گویش می‌شوند.
| فارسی | یک | دو | سه | چهار | فرد | خانه | سگ | راه | روز | نو | ما | چه؟ | آتش |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| نیاآسترونزیایی | *əsa, *isa | *duSa | *təlu | *əpat | *Cau | *balay, *Rumaq | *asu | *zalan | *qaləjaw, *waRi | *baqəRu | *kita, *kami | *anu, *apa | *Sapuy |
| تتومی | ida | rua | tolu | haat | ema | uma | asu | dalan | loron | foun | ita | saida | ahi |
| آمیس | cecay | tosa | tolo | sepat | tamdaw | luma | wacu | lalan | cidal | faroh | kita | uman | namal |
| پویوما | sa | dua | telu | pat | taw | rumah | soan | dalan | wari | vekar | mi | amanai | apue, asi |
| تاگالوگ | isa
ᜁᜐ |
dalawa
ᜇᜎᜏ |
tatlo
ᜆᜆ᜔ᜎᜓ |
apat
ᜀᜉᜆ᜔ |
tao
ᜆᜂ |
bahay
ᜊᜑᜌ᜔ |
aso
ᜀᜐᜓ |
daan
ᜇᜀᜈ᜔ |
araw
ᜀᜇᜏ᜔ |
bago
ᜊᜄᜓ |
tayo / kami
ᜆᜌᜓ / ᜃᜋᜒ |
ano
ᜀᜈᜓ |
apoy
ᜀᜉᜓᜌ᜔ |
| بیکول | sarô
ᜐᜇᜓ |
duwá
ᜇᜓᜏ |
tuló
ᜆᜓᜎᜓ |
apat
ᜀᜉᜆ᜔ |
táwo
ᜆᜏᜓ |
harong
ᜑᜇᜓᜅ᜔ |
áyam
ᜀᜌᜋ᜔ |
dálan
ᜇᜎᜈ᜔ |
aldaw
ᜀᜎ᜔ᜇᜏ᜔ |
bâgo
ᜊᜄᜓ |
kitá
ᜃᜒᜆ |
anó
ᜀᜈᜓ |
kalayó
ᜃᜎᜌᜓ |
| رینکونادا بیکول | əsad
ᜁᜐᜇ᜔ |
darwā
ᜇᜇ᜔ᜏ |
tolō
ᜆᜓᜎᜓ |
əpat
ᜁᜉᜆ᜔ |
tawō
ᜆᜏᜓ |
baləy
ᜊᜎᜒᜌ᜔ |
ayam
ᜀᜌᜋ᜔ |
raran
ᜇᜇᜈ᜔ |
aldəw
ᜀᜎ᜔ᜇᜏ᜔ |
bāgo
ᜊᜄ᜔ |
kitā
ᜃᜒᜆ |
onō
ᜂᜈᜓ |
kalayō
ᜃᜎᜌᜓ |
| وینارایی | usa | duha | tulo | upat | tawo | balay | ayam, ido |
dalan | adlaw | bag-o | kita | anu | kalayo |
| سبوانو | usa, isa |
duha | tulo | upat | tawo | balay | iro | dalan | adlaw | bag-o | kita | unsa | kalayo |
| هیلیگاینون | isa | duha | tatlo | apat | tawo | balay | ido | dalan | adlaw | bag-o | kita | ano | kalayo |
| آکلانی | isaea, sambilog |
daywa | tatlo | ap-at | tawo | baeay | ayam | daean | adlaw | bag-o | kita | ano | kaeayo |
| کینارای-آ | (i)sara | darwa | tatlo | apat | tawo | balay | ayam | dalan | adlaw | bag-o | kita | ano | kalayo |
| تائوسونگ | hambuuk | duwa | tu | upat | tau | bay | iru' | dan | adlaw | ba-gu | kitaniyu | unu | kayu |
| مارانائو | isa | dowa | t'lo | phat | taw | walay | aso | lalan | gawi'e | bago | tano | tonaa | apoy |
| کاپامپانگان | métung | adwá | atlú | ápat | táu | balé | ásu | dálan | aldó | báyu | íkatamu | nánu | apî |
| پانگاسینانی | sakey | dua, duara |
talo, talora |
apat, apatira |
too | abong | aso | dalan | ageo | balo | sikatayo | anto | pool |
| ایلوکانو | maysa | dua | tallo | uppat | tao | balay | aso | dalan | aldaw | baro | datayo | ania | apoy |
| ایواتان | asa | dadowa | tatdo | apat | tao | vahay | chito | rarahan | araw | va-yo | yaten | ango | apoy |
| ایبانگ | tadday | dua | tallu | appa' | tolay | balay | kitu | dalan | aggaw | bagu | sittam | anni | afi |
| یوگاد | tata | addu | tallu | appat | tolay | binalay | atu | daddaman | agaw | bagu | sikitam | gani | afuy |
| گادانگ | antet | addwa | tallo | appat | tolay | balay | atu | dallan | aw | bawu | ikkanetam | sanenay | afuy |
| تبولی | sotu | lewu | tlu | fat | tau | gunu | ohu | lan | kdaw | lomi | tekuy | tedu | ofih |
| لونگ باوانگ | eceh | dueh | teluh | epat | lemulun/lun | ruma' | uko' | dalan | eco | beruh | teu | enun | apui |
| مالایی | sa/se, satu, suatu |
dua | tiga[نیازمند منبع] | empat | orang | rumah, balai |
anjing | jalan | hari | baru | kita, kami | apa, anu |
api |
| کاوی | esa, eka |
rwa, dwi |
tĕlu, tri |
pat, catur[۱۲] |
wwang | umah | asu | dalan | dina | hañar, añar[۱۳] | kami[۱۴] | apa, aparan |
apuy, agni |
| جاوه‌ای | siji, setunggal |
loro, kalih |
tĕlu, tiga[۱۵] |
papat, sekawan |
uwong, tiyang, priyantun[۱۵] |
omah, griya, dalem[۱۵] |
asu, sĕgawon |
dalan, gili[۱۵] |
dina, dinten[۱۵] |
anyar, énggal[۱۵] |
awaké dhéwé, kula panjenengan[۱۵] |
apa, punapa[۱۵] |
gĕni, latu, brama[۱۵] |
| سوندایی | hiji | dua | tilu | opat | urang | imah | anjing | jalan | poe | anyar, enggal |
arurang | naon | seuneu |
| آچه‌ای | sa | duwa | lhèë | peuët | ureuëng | rumoh, balè, seuëng |
asèë | röt | uroë | barô | (geu)tanyoë | peuë | apui |
| مینانگ‌کابائو | ciek | duo | tigo | ampek | urang | rumah | anjiang | labuah, jalan |
hari | baru | awak | apo | api |
| رجانگ | do | duai | tlau | pat | tun | umêak | kuyuk | dalên | bilai | blau | itê | jano, gen, inê |
opoi |
| لامپونگی | sai | khua | telu | pak | jelema | lamban | kaci | ranlaya | khani | baru | kham | api | apui |
| باسایوگی | se'di | dua | tellu | eppa' | tau | bola | asu | laleng | esso | baru | idi' | aga | api |
| تمویی | satuk | duak | tigak | empat | uwang, eang |
gumah, umah |
anying, koyok |
jalan | aik, haik |
bahauk | kitak | apak | apik |
| توبا باتاک | sada | dua | tolu | opat | halak | jabu | biang | dalan | ari | baru | hita | aha | api |
| کلانتان-پاتانی | so | duwo | tigo | pak | oghe | ghumoh, dumoh |
anjing | jale | aghi | baghu | kito | gapo | api |
| چامورو | håcha, maisa |
hugua | tulu | fatfat | taotao/tautau | guma' | ga'lågu[۱۶] | chålan | ha'åni | nuebu[۱۷] | hita | håfa | guåfi |
| موتو | ta, tamona |
rua | toi | hani | tau | ruma | sisia | dala | dina | matamata | ita, ai |
dahaka | lahi |
| مائوری | tahi | rua | toru | whā | tangata | whare | kurī | ara | rā | hou | tāua, tātou/tātau māua, mātou/mātau |
aha | ahi |
| کیریباسی | teuna | uoua | tenua | aua | aomata | uma, bata, auti (از خانه) |
kamea, kiri |
kawai | bong | bou | ti | tera, -ra (پسوند) |
ai |
| تووالویی | tasi | lua | tolu | fá | toko | fale | kuli | ala, tuu |
aso | fou | tāua | a | afi |
| هاوایی | kahi | lua | kolu | hā | kanaka | hale | 'īlio | ala | ao | hou | kākou | aha | ahi |
| بانجاری | asa | duwa | talu | ampat | urang | rūmah | hadupan | heko | hǎri | hanyar | kami | apa | api |
| مالاگاسی | isa | roa | telo | efatra | olona | trano | alika | lalana | andro | vaovao | isika | inona | afo |
| دوسون | iso | duo | tolu | apat | tulun | walai, lamin |
tasu | ralan | tadau | wagu | tokou | onu/nu | tapui |
| کادازان | iso | duvo | tohu | apat | tuhun | hamin | tasu | lahan | tadau | vagu | tokou | onu, nunu |
tapui |
| رونگوس | iso | duvo | tolu, tolzu |
apat | tulun, tulzun |
valai, valzai |
tasu | dalan | tadau | vagu | tokou | nunu | tapui, apui |
| تامبانو | ido | duo | tolu | opat | lobuw | waloi | asu | ralan | runat | wagu | toko | onu | apui |
| ایبان | satu, sa, siti, sigi |
dua | tiga | empat | orang, urang |
rumah | ukui, uduk |
jalai | hari | baru | kitai | nama | api |
| مالایی ساراواک | satu, sigek |
dua | tiga | empat | orang | rumah | asuk | jalan | ari | baru | kita | apa | api |
| ترنگانو | se | duwe | tige | pak | oghang | ghumoh, dumoh |
anjing | jalang | aghi | baghu | kite | mende, ape, gape, nape |
api |
| کانایاتن | sa | dua | talu | ampat | urakng | rumah | asu' | jalatn | ari | baru | kami', diri' |
ahe | api |
جستارهای وابسته
ویرایشمنابع
ویرایش- ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Austronesian". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
{{cite book}}: Invalid|display-editors=4(help) - ↑ "Austronesian Languages". Encyclopædia Britannica. Retrieved 26 October 2016.
- ↑ Robert Blust (2016). History of the Austronesian Languages. University of Hawaii at Manoa.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ Blust R (1999). "Subgrouping, circularity and extinction: some issues in Austronesian comparative linguistics". In Zeitoun E (ed.). Selected papers from the Eighth International Conference on Austronesian Linguistics. Taipei: Academia Sinica. pp. 31–94. ISBN 9576716322. OCLC 58527039.
- ↑ Dyen, Isidore (1962). "The lexicostatistical classification of Malayapolynesian languages". Language. 38 (1): 38–46. doi:10.2307/411187. JSTOR 411187.
- ↑ Isidore Dyen (1965). "A Lexicostatistical Classification of the Austronesian Languages". Internationald Journal of American Linguistics, Memoir. 19: 38–46.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ Oppenheimer, Stephen (1998). Eden in the east: the drowned continent. London: Weidenfield & Nicholson. ISBN 0-297-81816-3.
- ↑ Cristian Capelli; James F. Wilson; Martin Richards; Michael P. H. Stumpf; Fiona Gratrix; Stephen Oppenheimer; Peter Underhill; Vincenzo L. Pascali & Tsang-Ming Ko (2001). "A Predominantly Indigenous Paternal Heritage for the Austronesian-Speaking Peoples of Insular Southeast Asia and Oceania". American Journal of Human Genetics. 68 (2): 432–443. doi:10.1086/318205. PMC 1235276. PMID 11170891.
- ↑ Gunn, Bee; Luc Baudouin; Kenneth M. Olsen (2011). "Independent Origins of Cultivated Coconut (Cocos nucifera L.) in the Old World Tropics". PLoS ONE. 6 (6): e21143. doi:10.1371/journal.pone.0021143. PMC 3120816. PMID 21731660.
- ↑ Gray, RD; Drummond, AJ; Greenhill, SJ (2009). "Language Phylogenies Reveal Expansion Pulses and Pauses in Pacific Settlement". Science. 323 (5913): 479–483. doi:10.1126/science.1166858. PMID 19164742.
- ↑ Dempwolff, Otto (1934-37). Vergleichende Lautlehre des austronesischen Wortschatzes. (Beihefte zur Zeitschrift für Eingeborenen-Sprachen 15;17;19). Berlin: Dietrich Reimer. (3 vols.)
- ↑ s.v. kawan, Old Javanese-English Dictionary, P.J. Zoetmulder and Stuart Robson, 1982
- ↑ s.v. hañar, Old Javanese-English Dictionary, P.J. Zoetmulder and Stuart Robson, 1982
- ↑ s.v. kami, this could mean both first person singular and plural, Old Javanese-English Dictionary, P.J. Zoetmulder and Stuart Robson, 1982
- ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ ۱۵٫۲ ۱۵٫۳ ۱۵٫۴ ۱۵٫۵ ۱۵٫۶ ۱۵٫۷ ۱۵٫۸ Javanese English Dictionary, Stuart Robson and Singgih Wibisono, 2002
- ↑ از اسپانیایی "galgo"
- ↑ From Spanish "nuevo"
- Cohen, E. M. K. (1999). Fundaments of Austronesian roots and etymology. Canberra: Pacific Linguistics. ISBN 0-85883-436-7
- ویکی‌پدیای هلندی.
پیوند به بیرون
ویرایش- Blust's Austronesian Comparative Dictionary
- Swadesh lists of Austronesian basic vocabulary words (from Wiktionary's Swadesh-list appendix)
- "Homepage of linguist Dr. Lawrence Reid". Retrieved July 28, 2005.
- Summer Institute of Linguistics site showing languages (Austronesian and Papuan) of Papua New Guinea.
- "Austronesian Language Resources". Archived from the original on November 22, 2004.
- Spreadsheet of 1600+ Austronesian and Papuan number names and systems – ongoing study to determine their relationships and distribution[پیوند مرده]
- Languages of the World: The Austronesian (Malayo-Polynesian) Language Family
- Introduction to Austronesian Languages and Culture (video) (Malayo-Polynesian) Language Family در یوتیوب
- 南島語族分布圖 بایگانی‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine