راه‌آهن خراسان
راه‌آهن خراسان یکی از شعبه‌های اصلی از راه‌آهن سراسری ایران است. مرکز این ناحیه راه‌آهن ، شهر مشهد است.
| راه‌آهن خراسان | |
|---|---|
 | |
| نام | راه‌آهن خراسان |
| کشور | ایران |
| استان | خراسان رضوی خراسان شمالی |
| شهرستان | مشهد، نیشابور، سبزوار ، فریمان، تربت حیدریه |
| اطلاعات اثر | |
| نوع بنا | راه آهن |
| مالک فعلی اثر | وزارت راه و شهرسازی |
| اطلاعات بازدید | |
| امکان بازدید | دارد |
| آدرس | |
این خط ریلی، به‌صورت دوبل و رفت و برگشت مجزا می‌باشد. بر خلاف راه جاده ای، این مسیر ریلی به موازات رشته کوه البرز قطعه بینالود، کشیده شده‌است و بجای سبزوار، از نزدیک اسفراین عبور می کند. در سال ۱۳۵۴ قطارهای سریع-سیر توربوترن در خط تهران ↔ مشهد شروع به کار کردند.
تاریخچه
ویرایشپس از پایان خط ریلی جنوب-شمال، ساخت راه‌آهن مشهد در دستور کار قرار گرفت و با همکاری آلمانها آغاز شده و طبق برنامه تنظیمی قرار بود تا پایان سال ۱۳۲۱ به اتمام برسد. مسیر گرمسار-مشهد از روز ۲۴ اسفند ۱۳۱۶ آغاز و زیرسازی و ریلگذاری آن تا ایستگاه شاهرود تا سال ۱۳۲۰ به اتمام رسید و بهره‌برداری از آن شروع شد. اما با اوج‌گیری جنگ جهانی دوم و حمله و اشغال ایران در سال ۱۳۲۰ توسط انگلستان و روسیه شوروی، پروژه ریل گذاری محدوده شاهرود تا مشهد، مشابه بسیاری از برنامه‌های عمرانی دیگر، متوقف شد.
از آن پس، انجام این مهم به واسطه مشکلات مالی چنانچه باید، پیشرفت نمی‌کرد. تا اینکه روز ۳ اسفند ۱۳۲۳ با برگزاری مراسم باشکوهی در شاهرود، ریلگذاری ادامه خط تهران-مشهد آغاز شد و در ۱۷ دی ۱۳۳۵ پایان یافت.[۱][۲]
این مسیر ریلی سرنجام در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۳۶ توسط پهلوی دوم و همسرش ثریا گشایش یافت [۳]. در خط تهران ↔ مشهد در حدود سه هزار پل موجود است که هشتاد پل آن از نوع پل‌های بزرگ است.
جابجایش ریلی خودرو
ویرایشاز آنجا که بصورت تقریبی، منطقه خراسان در دایره ای به شعاع حدود 1000 کیلومتر ، در محاصره کمربندی از کویرها یا بیابان ها قرار گرفته است (اعم از کویرهای داخلی (همچون کویر سبزوار و تگ عمرانی گناباد) و کویرهای خارجی (همچون دشت لوت و کویرهای چندگانه دشت نمک))، رانندگی بیابانی و کویری به مشهد، باعث خستگی و خطرات فراوانی برای مسافرین جاده ای و سرنشینان خودرویی شده و میشود.
ازینرو راه آهن ناحیه خراسان جهت کاهش تلفات و صدمات جاده ای ، امکان جابجایی خودروهای شخصی افراد به مشهد و بالعکس توسط راه ریلی را فراهم نموده تا گردشگران و زائرین، بدون نیاز به رانندگی های طولانی و طاقت فرسا در بیابان و کویرهای گرداگرد خراسان بزرگ ، بتوانند مسافت کویری مذکور را صرفه جویی جانی و مالی نموده و خودروی خود را در سفر ریلی ، همراه داشته باشند و در مقصد ، گردشگری خود را توسط آن ادامه مسیر دهند.
در حال حاضر این جابجایش ریلی خودرو ، صرفا بین شهرهای مرکز ناحیه (نواحی شبکه ریلی کشور) امکانپذیر است.
توربو ترن
ویرایش
در سال ۱۳۵۴ و در آستانه پنجاهمین سال بنیانگذاری دودمان پهلوی (۲۵۳۵ شاهنشاهی)، مقرر گردید که برخی از مسیرهای ریلی کشور ، به صورت سامانه قطارهای تندرو شینکانسِن ژاپن و TGV فرانسه اجرا گردد[۴].
از این رو به عنوان نخستین گام، قطارهای توربویی، از فرانسه خریداری شد. توربو ترن (Turbo Train) قطاری با با موتور توربینی و سرعت زیاد بودند که که در سال ۱۹۶۷ در خطوط ریل‌راهی بین شهری فرانسه بکار گرفته شدند و زمینه را برای ایجاد سامانه قطار تندرو فرانسه (Train à Grand Vitesse) ایجاد کردند. چهار دستگاه RTG کلاس T 2000 (نوع متناسب با سیستم ریلی ایران) با سرعت 160 km/h توسط راه‌آهن ایران از فرانسه خریداری شد و در سال ۱۳۵۵ در مسیر تهران-مشهد مورد بهره‌برداری قرار گرفت. توربوترن‌های ایران، نخستین قطارهای مسافری سریع-سیر ایران بودند که فاصله تهران تا مشهد را در سال ۱۳۵۵ (۲۵۳۵)، ۸ ساعته می‌پیمودند. این قطارهای شیک و مجهز، گرچه کوپه ای نبودند، اما مسافران به واسطه پذیرائی خوب، مهمانداران حرفه ای، و محیط دلپذیر دورهمی، فاصله تهران تا مشهد را ۸ ساعته و بدون خستگی طی می‌کردند.[۱]
قطار برقی
ویرایشپس از راه اندازی قطارهای تندرو توربو (نوربو ترن) در سال ۱۳۵۵ ه.خ. ، تصمیم بر این شد که جهت هرچه کوتاهتر این مسیر برای قطارهای مسافری ، خط مسافربری به صورت برقی نیز اجرا گردد و برنامه ریزی گردید که پروژه، از تابستان سال ۱۳۵۸ شروع شود و تا پایان سال ۱۳۶۰ (۲۵۴۰ شاهنشاهی) پایان یابد. از تمهیدات مد نظر برای کاهش بیشتر زمان سفر، حذف گردنه ریلی بین مشهد و نیشابور (ناشی از کوهستان بینالود) بود. ازینرو و جهت جلوگیری از تخریب محیط زیست جانوری و گیاهی دوطرف این رشته کوه و روستاهای پیرامون توسط فعالیتهای انسانی؛ مقرر گردید که این مسیر ، بصورت تونل اختصاصی ریلی در دل کوهستان بینالود انجام شود. این تونل، از حاشیه کوهسنگی (در محل فعلی مجتع آیه ها) شروع شده و در بوژان نیشابور ، سر از خاک بیرون آورد و سپس تا تهران به موازات خط قدیم ادامه یابد. ارتباط بین ایستگاه راه آهن کوهسنگی با ایستگاه فعلی راه آهن نیز توسط مسیری تونلی که از زیر خیابان دانشگاه (خط ۲ قطار شهری قعلی) عبور می یافت، انجام می پذیرفت.
تکمیل شبکه ریلی خراسان بزرگ و برونمرزی
ویرایشجهت ارتباط ریلی بین مشهد و شهرهای جنوبی خراسان بزرگ، با توجه به کاربری باری و ترانزیتی این مسیر و نیز کوهستانی بودن آن ، نیاز بود تا از کِشنده (لوکوموتیو)های دیزل استفاده گردد تا قدرت جابجایی کالاهای سنگین را داشته باشند. ازینرو این مسیرها ، بصورت غیر برقی طراحی گردید. این مسیر ریلی، کریدوری از کوهسنگی به پیوِژَن بود و از آنجا ، منطبق با راه ریلی موجود کنونی، به ایستگاه تربت رفته و سپس از گناباد، به دو شاخه تقسیم می گشت که یکی به کرمان و بندر عباس و دیگری به نهبندان ادامه می یافت. راه های ریلی برونمرزی (با شوروی سابق و افغانستان) نیز به دلیل حمل کالاهای سنگین و ترانزیتتی بودن مسیر ، نیازمند کشنده های قدرتی دیزل بود و غیر برقی طراحی گردید.
ایستگاه‌ها
ویرایش
راه آهن مشهد
ویرایشراه آهن مشهد دارای دو ایستگاه باری و مسافری تفکیک شده، ۱۴ خط قبول و اعزام مسافری، و چند ترمینال برای ایستگاه باری، گمرک، و ... است.[۵]
نگارخانه
ویرایش-
-
تمبر افتتاح راه ریلی تهران-مشهد -
-
ایستگاههای مسیر ریلی تهران ↔ مشهد در سال ۱۳۵۵ ه.خ.
جستارهای وابسته
ویرایشمنابع
ویرایش- ↑ «پایان ریلگذاری راه‌آهن تهران- مشهد».
- ↑ مدیرکل میراث‌فرهنگی خراسان‌رضوی. «ایستگاه راه‌آهن شهر مشهد در فهرست آثار ملی به ثبت رسید».
- ↑ «تقویم مناسبتهای راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ نوامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۱.
- ↑ برقی کردن راه‌آهن در ایران
- ↑ «وب سایت اداره کل راه‌آهن خراسان». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ سپتامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۱۵ ژانویه ۲۰۲۲.