خاندان هخامنشی

برای دولت حاکم بر ایران در سال‌های ۵۵۰ تا ۳۳۰ پ. م، شاهنشاهی هخامنشی را ببینید.

خاندان هخامنشی (پارسی باستان: 𐏃𐎧𐎠𐎶𐎴𐎡𐏁𐎡𐎹)؛ (فارسی: دودمان هخامنشی)؛ (یونانی باستان: Ᾰ̓χαιμενῐ́δαι) یک خاندان پادشاهی ایران باستان بود. آنها از حدود ۵۵۰ تا ۳۳۰ پیش از میلاد خاندان حاکم بر شاهنشاهی ایران بودند.

هخامنشیان
«شهباز» نشان شاهنشاهی هخامنشیان
کشور	پارس
تاریخ بنیان‌گذاری	۷۳۰ پ. م
بنیانگذار	هخامنش
آخرین حاکم	داریوش سوم
عنوان‌ها	شاه بزرگ شاه شاهان شاه پارس شاه بابل فرعون مصر شاه کشورها
دارایی(ها)	شاهنشاهی هخامنشی دودمان بیست و هفتم مصر دودمان سی و یکم مصر
انحلال	۳۳۰ پ. م
شاخه‌(های) فرعی	دودمان فارناکیان دودمان آریارادیان

فرمانروایان هخامنشی، با کمبوجیه دوم که مصر را فتح کرد، دودمان بیست و هفتم مصر را ایجاد کردند.

ریشه تاریخی

تاریخ خاندان هخامنشی بیشتر با آثار مورخان یونانی مانند هرودوت، کتزیاس و گزنوفون، داستان‌های کتاب‌های عهد عتیق و منابع بومی ایرانی شناخته می‌شود. به گفته هرودوت، هخامنشیان طایفه‌ای از قبیله پاسارگاد بوده‌اند و احتمالاً در اطراف پاسارگاد ساکن بوده‌اند. آنها احتمالاً در سده نهم پیش از میلاد بر دیگر قبایل ایرانی حکومت می‌کردند.

داریوش بزرگ تبارنامه خود را به هخامنش می‌رساند. با این حال، هیچ مدرک قابل اطمینانی در مورد پادشاهی به نام هخامنش وجود ندارد.

خاندان

پادشاهی در خاندان هخامنشیان موروثی بود. آخرین قدرت دربار که همان «شاهنشاه» بود همیشه «هخامنشی» بود. جانشین توسط شاهنشاه (معمولاً نخستین پسر) تعیین می‌شد. از داریوش بزرگ تا اردشیر دوم یک همسویی بین پدر و پسر معمول بود.

فرمانروایان هخامنشی

فرمانروایان	دوران سلطنت	توضیحات
پادشاهی هخامنشی
هخامنش	۷۳۰–۶۵۰ پ. م	بنیانگذار خاندان هخامنشیان و اولین شاه محلی منطقه پارس بود.
چیش‌پیش	۶۵۰–۶۲۵ پ. م
کوروش یکم	۶۲۵–۵۸۰ پ. م
کمبوجیه یکم	۵۸۰–۵۵۹ پ. م
شاهنشاهی هخامنشی
کوروش بزرگ	۵۵۹–۵۳۰ پ. م	«کوروش بزرگ» بنیانگذار شاهنشاهی هخامنشی (ایران) و برجسته‌ترین شاهنشاه ایران باستان و یکی از مشهورترین استراتژیست‌ها و فرمانروایان تمام دوران بود. کوروش در اوج سلطنت خود به‌طور همزمان شاه پارس، شاه ماد، شاه لیدیه شاه بابل، شاه سومر و اکد، شاه چهارگوشه جهان و پادشاه کائنات بود.
کمبوجیه دوم	۵۳۰–۵۲۲ پ. م	مصر را در نبرد پلوزیوم (۵۲۵ پیش از میلاد) فتح کرد و بدین ترتیب لقب فرعون مصر را به عنوان شاهنشاهان هخامنشی اضافه کرد.
گئومات یا بردیا	۵۲۲ پ. م	ممکن است در طول سلطنت کوتاه خود یک شیاد به نام گئوماتا باشد.
داریوش بزرگ	۵۲۲–۴۸۶ پ. م	شاهنشاهی را سامان و به بیشترین حد خود رساند. و آغاز گر حمله اولیه به یونان بود.
خشایارشا	۴۸۶–۴۶۵ پ. م	پنجمین شاهنشاه قدرتمند هخامنشی و آغاز گر تهاجم دوم به یونان بود.
اردشیر یکم	۴۶۵–۴۲۴ پ. م
خشایارشای دوم	۴۲۴ پ. م
سغدیانه	۴۲۴–۴۲۳ پ. م
داریوش دوم	۴۲۳–۴۰۴ پ. م
اردشیر دوم	۴۰۴–۳۵۸ پ. م	در دوره سلطنت او ساتراپی مصر از شاهنشاهی جدا شد.
اردشیر سوم	۳۵۸–۳۳۸ پ. م	در دوره سلطنت او ساتراپی مصر دوباره به شاهنشاهی پیوست.
اردشیر چهارم	۳۳۸–۳۳۶ پ. م
داریوش سوم	۳۳۶–۳۳۰ پ. م	مغلوب اسکندر مقدونی شد. و شاهنشاهی سقوط کرد.
بسوس	۳۳۰–۳۲۹ پ. م	تلاش برای رهبری مقاومت در برابر اسکندر. درنهایت دستگیر و اعدام شد.

تبارنامه

هخامنش شاه پارس ۷۰۵–۶۷۵

چیش‌پیش شاه پارس ۶۷۵–۶۴۰

کوروش یکم شاه پارس ۶۴۰–۶۰۰

آریارمنه شاهزاده

کمبوجیه یکم شاه پارس ۶۰۰–۵۵۹

اروکو

آرشام شاهزاده

کوروش بزرگ شاه ایران ۵۵۹–۵۳۰/۲۸

ویشتاسپ شاهزاده

فارناک یکم ساتراپ فریگیه دودمان فارناکیان

مگاباتس رهبر نظامی

آرتیستون شاهدخت

بردیا شاهزاده بردیای دروغین) به عنوان او حکومت کرد.) ۵۲۲

کمبوجیه دوم شاه ایران ۵۳۰–۵۲۲

آتوسا شاهدخت

داریوش بزرگ شاه ایران ۵۲۲–۴۸۶

آرتافرنه ساتراپ لیدیه

اردوان مستشار

مگابازوس فرمانده

پارمیس

(از دختر گئوبروه) آریابیگنه دریاسالار

(از آتوسا) ماسیشته ساتراپ باختر

(از آتوسا) خشایارشا شاه ایران ۴۸۵–۴۶۵

(از آتوسا) هخامنش ساتراپ مصر

(از آرتیستون) ارته‌زوستر ازدواج کرده با مردونیه

(از پارمیس) آریامرد

آرتافرنه دوم ساتراپ لیدیه

آرتیفیوس فرمانده

آرتاینته

اردشیر یکم شاه ایران ۴۶۵–۴۲۴

داریوش ولیعهد

ویشتاسپ ساتراپ باختر

آرشام ساتراپ مصر

امیتیس ازدواج کرده با مگابیزوس

خشایارشای دوم شاه ایران ۴۲۴

سغدیانه شاه ایران ۴۲۴–۴۲۳

داریوش دوم شاه ایران ۴۲۳–۴۰۴

آرسیتس ساتراپ فریگیه

پروشات شاهدخت

باگاپایوس شاهزاده

اردشیر دوم شاه ایران ۴۰۴–۳۵۸

آمستریس شاهدخت

کوروش کوچک شاهزاده

اوستن شاهزاده

اردشیر سوم شاه ایران ۳۵۸–۳۳۸

آریاسپ شاهزاده

رودروگون ازدواج کرده با یرواند یکم ساتراپ ارمنستان

آپاما ازدواج کرده با فارناباز دوم ساتراپ فریگیه

سی‌سی‌گامبیس شاهدخت

آرشام دوم شاهزاده

داریوش سوم شاه ایران ۳۳۶–۳۳۰

هوخشدره هخامنشی شاهزاده

اردشیر چهارم شاه ایران ۳۳۸–۳۳۶

پروشات شاهدخت

اسکندر مقدونی پادشاه مقدونیه و ایران ۳۲۹–۳۲۳

استاتیرا شاهدخت

دری‌په‌تیس ازدواج کرده با هفستیون فرمانده

آماستریس ازدواج کرده با کراتروس فرمانده؛ دیونیسیوس حاکم هراکلیا؛ لوسیماخوس پادشاه تراکیه

جستارهای وابسته

• شاهنشاهی هخامنشی
• پادشاهی هخامنشی
• دودمان آرگید
• پادشاهی کاپادوکیه

منابع

• Kuhrt, Amélie; Sancisi-Weerdenburg, Helen (2006). "Achaemenids". In Salazar, Christine F.; Landfester, Manfred; Gentry, Francis G. (eds.). Brill’s New Pauly. Brill Online.