خالد بن ولید
خالد بن ولید بن مغیره مخزومی (عربی: خالد بن الولید بن المغیرة المخزومی؛ متوفی ۶۴۲-م) فرمانده و سردار نظامی عرب در سدهٔ اول قمری و هفتم میلادی بود. او در ابتدا از طرف قریش لشکرکشی علیه محمد را رهبری کرد اما بعداً مسلمان شد و بقیه عمر خود را در خدمت محمد و دو خلیفه اول راشدین: ابوبکر و عمر گذراند. خالد در جنگ ارتداد علیه قبایل شورشی در عربستان در سال‌های ۶۳۲–۶۳۳ و حمله اعراب به ایران در سال‌های ۶۳۳–۶۳۴ و جنگ اعراب و بیزانس در سال‌های ۶۳۴–۶۳۸ نقش فرماندهی را بر عهده داشت.[۲] خالد به دلیل فتوحات و لشکرکشی‌های موفقیت‌آمیز خود، در تاریخ عرب، به شمشیر خدا[پانویس ۱] و فرمانده فاتح[پانویس ۲]مشهور است.[۳]
خالد بن ولید | |
|---|---|
 | |
| نام بومی | عربی: خالد بن الوليد بن المغيرة المخزومي |
| نام(های) دیگر | ابوسلیمان/ سیف‌الله |
| زاده | ح. 592[۱] مکه |
| درگذشته | ۶۴۲ مدینه یا حمص |
| آرامگاه احتمالی | مسجد خالد بن ولید، حمص، سوریه |
| وفاداری | قریش (۶۲۵–۶۲۷ یا ۶۲۹) محمد (۶۲۷ یا ۶۲۹–۶۳۲) خلافت راشدین (۶۳۲–۶۳۸) |
| شاخه نظامی |  ارتش خلافت راشدین |
| سال‌های خدمت | ۶۲۹–۶۳۸ |
| فرماندهی | |
| جنگ‌ها و عملیات‌ها | در برابر مسلمانان:
با مسلمانان: سریه مؤته (۶۲۹) فتح مکه (۶۲۹/۳۰) غزوه حنین (۶۳۰) جنگ‌های ارتداد (۶۳۲م - ۶۳۳م) فتح شام به‌دست مسلمانان حمله اعراب به ایران |
| همسر(ان) | اسما بنت انس بن مدرک ام تمیم بنت منهل |
| فرزندان | عبدالرحمن مهاجر سلیمان |
پیش از گرویدن به اسلام
ویرایشاو قبل از گرویدن به اسلام، با سپاهیان اسلام جنگ‌های سختی کرد و در غزوه احد، مسلمین را شکست داد.[۴][۵] او همچنین در غزوه خندق به عنوان فرماندهٔ گُردان علیه مسلمین مدینه، جنگید.[۶] در غزوه حدیبیه به عنوان آخرین جنگش علیه پیغمبر و مسلمین، نقش مهمی ایفا کرد[۷] و بنا بر قول مشهورتر و قوی‌تر میان اهل سنت، تا چندی قبل از فتح مکه اسلام نیاورد.[۸]
پس از گرویدن به اسلام
ویرایشاو در سال ۷ هجری قمری پس از صلح حدیبیه اسلام آورد و در جنگ موته در سال ۸ قمری رهبری سپاه مغلوب مسلمانان را تا مدینه به‌عهده داشت. پس از کشته‌شدن سه فرمانده آن نبرد، جعفر بن ابیطالب و زید بن حارثه و عبدالله بن رواحه، از سوی سپاهیان و جنگجویان موته به فرماندهی برگزیده شد و با عقب‌نشینی، سپاهیان مسلمان را به مدینه بازگرداند.[۹] بنا بر منابع تاریخی اهل سنت، خالد در مدینه با واکنش‌های منفی مسلمانان مواجه شد. مردم مدینه از وی به عنوان فراری از جهاد یاد کردند و خاک[۱۰] بر سر و روی وی پاشیدند. وی در همان سال در جریان فتح مکه شرکت کرد.
متعاقباً خالد علیه قبایل عمدتاً عرب مسیحی و پادگان‌های ایران ساسانی دره فرات در عراق حرکت کرد. او توسط ابوبکر به فرماندهی ارتش مسلمانان در سوریه منصوب شد. او افراد خود را در یک راهپیمایی غیرمتعارف در طول مسیر طولانی و بی آب از بیابان شام رهبری کرد که شهرت او را به عنوان یک استراتژیست نظامی افزایش داد. در نتیجه پیروزی‌های قاطع به رهبری خالد علیه بیزانس در اجنادین (۶۳۴م. /۱۳ه.ق)، فحل (۶۳۴م. یا۶۳۵م. /۱۳ه.ق یا۱۴ه.ق)، دمشق (۶۳۴م. –۶۳۵م. /۱۳ه. ق–۱۴ه.ق)، و یرموک (۶۳۶م. /۱۵ه.ق)، ارتش راشدین بیشتر شام را فتح کرد.
در جریان حمله اعراب به ایران، فرماندهی اکثر جنگ‌ها و نبردهای مسلمانان برعهده خالد بود. نبردهایی مانند نبرد زنجیر، نبرد رودخانه، نبرد ولجه، نبرد الیس، نبرد حیره، نبرد انبار، نبرد عین‌التمر، نبرد مصیخ، نبرد ثنی، نبرد زمیل و نبرد فراض. در تمامی این نبردها سپاه مسلمانان به رهبری خالد فاتح میدان بودند.[۱۱]
پس از فوت ابوبکر و شروع خلافت عمر بن خطاب، خالد توسط عمر از فرماندهی لشکر مسلمانان در ایران برکنار شد. پس از آن، او به فرماندهی سپاه اسلام در جنگ علیه امپراتوری بیزانس گماشته شد. خالد در فتح شام، نبرد اجنادین، نبرد فحل، محاصره دمشق، نبرد یرموک و چندین نبرد دیگر نقش فرماندهی را برعهده داشته و در تمامی این نبردها پیروز جنگ بود.[۱۲] این درگیری‌های پی در پی به‌طور جمعی باعث عقب‌نشینی نیروهای بیزانسی از شام تحت فرمان هراکلیوس شد. خالد در مدینه یا حمص در سال ۶۴۲ درگذشت. مقبره‌ای منسوب به او در مسجد خالد بن ولید در شهر حمص در سوریه قرار دارد.
یادواره
ویرایش- ورزشگاهی ۳۰ هزار نفری در شهر حمص سوریه به افتخار او، ورزشگاه خالد بن ولید نام‌گذاری شده است.
- یک تانک اصلی میدان نبرد نیروی زمینی پاکستان به یاد وی الخالد نام گرفته است.[۱۳]
پانویس
ویرایش- ↑ Spencer C. Tucker (2009). A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East [6 volumes] From the Ancient World to the Modern Middle East. ABC-CLIO. p. 403. ISBN 978-1-85109-672-5.
- ↑ KO. «Khalid Ibn Al- Walid (RA): The Undefeated Islamic Warrior» (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۰۱.
- ↑ «زندگانی شمشیر خدا «خالد بن ولید»». ۸ آبان ۱۴۰۲.
- ↑ تاریخ طبری، ج2: ص507؛ ص508؛ ص510
- ↑ المغازی للواقدی، ج1، ص225
- ↑ المغازی للواقدی، ج2، ص465
- ↑ المغازی للواقدی، ج2، ص582
- ↑ المغازی للواقدی، ج2، ص661
- ↑ المغازی للواقدی، ج2، ص764 = و الأوّل أثبت عندنا، أنّ خالدا انهزم بالناس|انکشف خالد بن الولید یومئذ حتی عیّروا بالفرار، و تشاءم الناس به.
- ↑ المغازی للواقدی، ج2، ص765 = فجعل الناس یحثون فی وجوههم التّراب
- ↑ "ʿARAB ii. Arab conquest of Iran". iranicaonline.org. Archived from the original on 26 September 2017. Retrieved 18 January 2012.
- ↑ "Khālid ibn al-Walīd". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2024-07-07.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ فوریه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۸.
منابع
ویرایش- تاریخ صحابه، مهدی اخوانی، چاپ سوم، مشهد، ۱۳۳۹
- اسدالغابه، ج ۲، ص ۱۰۹
- قاموس الرجال، ج ۴، ص ۱۴۳
- فروغ ابدیت، ج ۳، ص ۳۴۷–۳۴۹
- الطبقات، ج ۴، ص ۲۵۳
- الاستیعاب، ج ۳، ص ۴۳۷
- ب
- کتاب تاریخ طبری؛ جلد چهارم – کتاب تاریخ ده هزار ساله ایران؛ جلد دوم
کتاب اسرار خاندان محمد (ص)، سلیم بن قیس؛ ترجمه مهدی صبلغی: ص ۳۸۸
علل الشرایع: ص ۱۹۰
احتجاج طبرسی: ج ۱ ص ۸۹
# الخرائج: ج ۲ ص ۷۵۷
بحار الانوار: ج ۲۹ ص ۱۲۵، ۱۳۲، ۱۳۶، ۱۵۹؛ ج۲۸، ص۳۰۹
# الأنساب :۳/۹۵، ط. دارالجنان ـ بیروت و۶/۱۷۰، نشر محمد أمین دمج - بیروت - ۱۴۰۰ هـ.