جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران

جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران با نام رسمی «دو هزار و پانصدمین سال بنیان‌گذاری شاهنشاهی ایران به‌ دست کوروش بزرگ» نام مجموعه جشن‌هایی است که به‌مناسبت دو هزار و پانصد سال تاریخ مدون شاهنشاهی ایران و در زمان سلطنت محمدرضا شاه پهلوی از تاریخ ۱۲ تا ۱۶ اکتبر ۱۹۷۱ (برابر با سه شنبه ۲۰ مهر تا شنبه ۲۴ مهر ۱۳۵۰) در تخت جمشید برگزار شد. در این جشن‌ها سران حکومتی و پادشاهان ۶۹ کشور جهان شرکت کردند.[۱] این جشن در سال ۱۹۸۰ به عنوان مجلل‌ترین و یکی از پرهزینه‌ترین جشن‌های مهمانی در طول تاریخ بشر، جزو رکوردهای گینس ثبت شد.[۲]

جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران
استوانه کوروش در مرکز نشان رسمی جشن‌های ۲۵۰۰ سالهٔ شاهنشاهی ایران
تاریخ۲۰ تا ۲۴ مهر ۱۳۵۰ (خورشیدی)
مدت۵ روز
مکانتخت جمشید، استان فارس
سازماندهی توسطدودمان پهلوی
نشان رسمی دربار شاهنشاهی ایران دورهٔ پهلوی ۱۳۰۴ خورشیدی تا ۱۳۵۷ خورشیدی
(نگاره نشان پادشاهی در نشان جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران به‌کار رفته است)

سازماندهی جشن‌های ۲۵۰۰ ساله

ویرایش

مقدمات

ویرایش

پیشنهاد برگزاری جشن‌ها اولین‌بار توسط شجاع‌الدین شفا مطرح گردید.[۳]

برای برگزاری جشن‌ها، سازمانی به نام «شورای مرکزی جشن‌های شاهنشاهی» تأسیس شد. اسدالله علم وزیر دربار وقت هم به عنوان رئیس شورای مرکزی جشن‌ها، تعیین شد و سناتور جواد بوشهری هم نیابت علاء را بر عهده داشت.

به گفته محمد باهری با توجه به حضور تقریباً اکثر سران دنیا در این جشن، مراسم با نظم خیلی بالایی اجرا شد که مرهون مدیریت اسدالله علم بود. باهری دربارهٔ اسکان و رفت و آمد سران کشورها می‌گوید که نظم به قدری بالا بود که حتی یک چمدان گم نشد.[۴]

 
اعضای شورای جشن‌های ۲۵۰۰ ساله دریک جلسه به ریاست جواد بوشهری از راست: باقر پیرنیا، غلامعلی اویسی، جواد بوشهری، حسن زاهدی، مهدی شیبانی و ضیاءالدین شادمان
 
نشان رسمی جشن‌های ۲۵۰۰ ساله

جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران در شهر مرودشت و در کنار تخت جمشید (پارسه) با حضور سران کشورهای گوناگون جهان برگزار شد. از میهمانان در خیمه‌های بزرگی که به همین مناسبت سفارش داده شده بود، پذیرایی شد. شرکت فرانسوی مزون ژانسِن، طراحی و دکور خیمه‌های جشن‌های ۲۵۰۰ ساله را بر عهده داشت.[۵]

زدنیک لیشکا، آهنگ‌ساز برجسته اهل چکسلواکی، قطعاتی را برای جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران، تحت عنوان «میراث دوران‌ها» ساخته و تنظیم کرد.

آغاز مراسم در پاسارگاد و در جوار آرامگاه کوروش بود که طی آن شاه نطق خود را خواند و سپس سران و پادشاهان ۶۹ کشور جهان، به کوروش بزرگ ادای احترام کردند.

ده میلیون بیننده، این مراسم را از تلویزیون تماشا کردند. پس از پایان پیام شاه، ۱۰۱ تیر توپ در آسمان پاسارگاد شلیک شد. تاج گل باشکوهی در پای آرامگاه کوروش نهاده شد.[نیازمند منبع]

هزینه برگزاری جشن‌ها

ویرایش

اسدالله علم وزیر دربار طی مصاحبه‌ای با روزنامه اطلاعات جمع مخارج جشن‌ها را ۱۶ میلیون ۸۰۰ هزار دلار اعلام کرد:[۶]

  • هزینه پذیرایی از کلیه سران کشورها و میهمانان داخلی و خارجی و خبرنگاران و ایران‌شناسان ۱۸٫۱۲ میلیون تومان معادل ۲٫۳ میلیون دلار
  • هزینه ساختمان اقامتگاه سران و دهکده توریستی ۴۷٫۱۸ میلیون تومان معادل ۶٫۳ میلیون دلار
  • هزینه رژه و تجهیزات افراد ۱٫۶ میلیون تومان معادل ۲۰۰ هزار دلار
  • هزینه انتشار کتب در داخل و خارج کشور ۱۴ میلیون تومان
  • هزینه خرید اتومبیل که بعداً فروخته می‌شود ۵ میلیون تومان (هزینه آن صاحبان صنایع، بازرگانان و صاحبان بانک‌ها پرداخت کردند)
  • هزینه جاده‌سازی و راه‌سازی جز برنامه عمرانی کشور بوده و بودجه آن قبلاً تأمین شد.
  • خبرنگاران خارجی و فیلم‌بردارن با هزینه خود به ایران مسافرت کرده بودند و در ایران فقط تسهیلات لازم در اختیارشان گذاشته شد.
  • جمع مخارج جشن‌ها معادل ۰٫۰۰۲۵ (۲۵ ده هزارم) کل بودجه کشور بوده است.

هزینه برگزاری جشن‌ها و ساخت تأسیسات جانبی و بناها معادل حدود ۱۲۰۰ میلیون تا ۳۰۰۰ میلیون تومان (معادل حدود ۲۲۰ میلیون دلار با نرخ برابری سال ۱۳۵۰) از سوی منابع مختلف ذکر شده است. البته رقم هزینه شده برای این مراسم به گفته عبدالرضا انصاری که مسوول مستقیم برگزاری جشن بود نزدیک به دویست میلیون تومان بود که ۶۰ میلیون آن از محل کمک بخش خصوصی، ۵۰ میلیون از محل کمک دولتی و بقیه از محل ذخیره دفتر برگزاری جشن‌های شاهنشاهی ایران تأمین شد. برای تأمین هزینه برگزاری جشن‌ها از سال ۱۳۳۹ تا پایان جشن، از روش‌های مختلفی استفاده گردید. از جمله صرفه جویی در هزینه‌های سازمان‌ها و ادارات دولتی و همچنین تخصیص بودجه.[۷][۸]

این در حالی‌ست که ژان لوروریه هزینه جشن‌ها و پروژه‌های عمرانی مرتبط را پانصد میلیون دلار و ویلیام شوکراس، سیصد میلیون دلار برآورد می‌کند.[۹][۱۰] البته این هزینه شامل ساختن بنای یادبود شهیاد در تهران، توسعه زیرساخت مخابراتی شهرستان اسدآباد همدان، توسعه فرودگاه شیراز و ساخت و تجهیز هتل‌های تهران و شیراز و راه‌سازی نیز بود. در پایان این جشن‌ها دوازده میلیون تومان در صندوق کمیته برگزاری جشن‌ها باقی‌ماند که به مسجد اعظم آیت‌الله بروجردی در قم اختصاص یافت که با مخالفت آیت الله بروجردی مواجه شد.[۱۱][۱۲]

ادعاشده که در آخرین شب حضور سران کشورها در ایران، از رستوران ماکسیم[۱۳] در پاریس سفارش شام داده شده بود.

میهمانان خارجی جشن

ویرایش
 
مراسم شام جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران
 
محمدرضاشاه پس از ادای احترام به آرامگاه کورش بزرگ در جریان برگزاری جشن‌های ۲۵۰۰ سالهٔ شاهنشاهی ایران
 
مدال یادبود سال کوروش بزرگ با نشان ویژه جشن‌های دوهزار و پانصدمین سال شاهنشاهی ایران
 
سری سکه‌های طلا و نقره تهیه شده بمناسبت جشن‌های دوهزار و پانصد ساله شاهنشاهی؛ ضرب کانادا به سفارش دربار
 
سکهٔ نقرهٔ یادبود جشن دو هزار و پانصد ساله

۲۰ پادشاه و امیر، ۵ ملکه، ۲۱ شاهزاده، ۱۶ رئیس‌جمهور، ۳ نخست‌وزیر، ۴ معاون رئیس‌جمهور و ۶۹ وزیر خارجه از ۶۹ کشور در مراسم شرکت کردند.[نیازمند منبع]

پادشاهان

ویرایش

شاهزادگان

ویرایش

فهرست رئیس‌جمهورها و نخست‌وزیران

ویرایش

سایر مقامات

ویرایش

رژه تاریخ

ویرایش
 
گارد جاوید هخامنشی در رژه تاریخ مقابل تخت جمشید

نام رژه‌ای که در روز دوم جشن در مقابل تخت جمشید برگزار شد و در این برنامه ارتش ایران در دوره‌های مختلف تاریخی ایران از برابر شاه و میهمانان رژه رفتند. برنامه با تقدیم نامه‌ای از سوی ملت به شاه ایران به وسیله دو سوار که از مجلس شورای ملی در تهران تا مرودشت را با اسب طی کرده بودند شروع شد. آغاز رژه با به حرکت درآمدن درفش کاویانی در مقابل صف سربازان بود و در ردیف دوم درفش همانشان کوروش و ارتش هخامنشی قرار داشتند.[۱۴]

یادمان‌ها

ویرایش

کتاب‌شناسی

ویرایش
  • Maxim's, Mirror of Persian Life, by Jean-Pascal Hesse

مستندهای تلویزیونی

ویرایش

نگارخانه

ویرایش
 
مدال‌های یادبود جشن‌های دوهزار و پانصد سال شاهنشاهی ایران از جنس طلا (۸/۹۷ گرم) و نقره (۱۱/۴۱ گرم)
 
مدال یادبود طلا بمناسبت جشن‌های ۲۵۰۰ ساله بوزن ۳۷/۸۱ گرم

پانویس

ویرایش
  1. UN Treasure Honors Persian Despot, Spiegel
  2. «پر زرق و برق ترین مهمانی شاهانه ایرانیِ ثبت شده در گینس». ایسنا. ۲۰۲۲-۱۰-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۳۱.
  3. شجاع‌الدین شفا؛ حکایت دین‌ستیزی از دیار قم، بی‌بی‌سی فارسی
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد مصاحبه با محمد باهری نوار شماره ۲۰
  5. عمارت ثابت پاسال: وقتی معماری، تاریخ و ایدئولوژی در هم می‌آمیزند، بی‌بی‌سی فارسی
  6. «ارقام هزینه جشن‌های شاهنشاهی اعلام شد». اطلاعات. ش. ۱۳۶۳۰. ۲ آبان ۱۳۵۰. ص. ۴. تاریخ وارد شده در |سال=، عدم تطابق|سال= / |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  7. «جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی». وبگاه مهر میهن. دریافت‌شده در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۱.
  8. «تصویب‌نامه شماره ۱۷۹۸۸ مورخ ۱۳۳۹٫۶٫۲۴ هیئت وزیران راجع به اختصاص نصف اضافه درآمد غیر مستقیم جهت مصارف تهیه وسائل جشن دو هزار و پانصدمین سال شاهنشاهی». وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۱.
  9. ایران بر ضد شاه، صفحه ۴۱. ترجمهٔ احمد فاروقی. انتشارات امیر کبیر. ۱۳۵۸. پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  10. آخرین سفر شاه صفحه ۴۸. ترجمهٔ عبدالرضا هوشهنگ مهدوی. انتشارات البرز. ۱۳۷۷. پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  11. «سیدرضی شیرازی: آقای بروجردی تأکید داشت از حکومت پول نگیرد، حتی برای ساخت مسجد اعظم کمک شاه را قبول نکرد».
  12. مستند هرگز نخواب کوروش از تلویزیون من و تو، پخش: آبان ۱۳۹۰; http://www.manoto1.com/videos/kourosh بایگانی‌شده در ۸ سپتامبر ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine
  13. MAXIM'S, MIRROR OF PARISIAN LIFE by JEAN-PASCAL HESSE
  14. کتاب راهنمای رژه، دفتر برگزاری جشن‌های شاهنشاهی ایران، ۱۳۵۰
  15. مذاکره بر سر نمایش منشور کوروش در ایران, بی‌بی‌سی فارسی
  16. گفتگو با حسین امانت، طراح میدان و برج آزادی تهران، بی‌بی‌سی فارسی

منابع

ویرایش

پیوند به بیرون

ویرایش
رسانه