تمدن زاگرس رافدین
تمدن زاگرس رافدین به تمدن جغرافیای رشته کوه زاگرس و دامنه‌های آن از جمله دشت و دامنه آن منتهی به رودهای کارون، دجله و فرات گفته می‌شود. این جغرافیا زادگاه تمدنهای نخستین است انسانها در حدود ۴۰ هزار سال قبل در دره‌های این کوهستان بتدریج از زندگی شکارچی به دشتها آمده و زندگی کشاورزی و یکجانشینی را شروع کردند و در فصل سرما و گرما بین دشت و کوه مهاجرت فصلی داشتند حوزه تمدن زاگرس رافدین در آن زمان پوشیده از جنگل و دارای انواع متنوع حیوانات همانند جنگلهای امروزی در آفریقا بودند. آنچه تمدن بینالنهرین یا تمدن رافدین یا تمدن زاگرس نامیده می‌شود در واقع یک مجموعه به هم پیوسته‌است و مناسب است تمدن زاگرس رافدین خوانده شود. زاگرس خاستگاه اساطیر کهن - رب النوع ها- ایزدها و اله‌ها است که از جمله آنها می‌توان به اسطوره گیلگمش اشاره کرد.[۱][۲] [۱]
زمین‌شناسی
ویرایش
گسل جوان زاگرس (نارنجی)
راندگی اصلی زاگرس (زرد)
گسل زاگرس بلند (آبی)
کمربند چین‌خورده و رانده زاگرس یک کمربند طولانی حدوداً ۱۸۰۰ کیلومتری (۱۱۰۰ مایل) از سنگهای پوسته‌ای تغییر شکل یافته‌است که در جبهه برخوردی بین صفحات عربی و اوراسیا تشکیل شده‌است.[۳]
رشته کوه‌های زاگرس حاصل یک فعالیت تکتونیکی یعنی برخورد دو صفحه تکتونیکی اوراسیا و عربستان هستند.[۴] این چین خوردگی متوقف نشده و دگرگونی زمین در غرب ایران و منطقه زاگرس همچنان ادامه دارد. چین خوردگی‌های متعدد و وجود گنبدهای نمکی فراوان، زاگرس را به منطقه‌ای نفت خیز تبدیل کرده‌است.
از نظر زمین‌شناسی، زاگرس به دو یا سه بخش مجزا قابل تفکیک است: زاگرس شمالی، زاگرس میانی و زاگرس جنوبی. تفاوت زاگرس شمالی و جنوبی در نوع چین خوردگی‌ها و نیز در نحوهٔ قرارگیری چین‌ها بر روی گنبدهای نمکی است.
کوه‌ها
ویرایش
بلندترین قله‌های این رشته کوه به ترتیب، دنا (۴۴۰۹ متر) بلندترین قله زاگرس جنوبی، زردکوه بختیاری (۴۲۲۱ متر) بلندترین قله زاگرس مرکزی، اشترانکوه (۴۱۰۰ متر) بلندترین قله زاگرس شمالی، قالی کوه (۴۱۰۰ متر)، بل (۳۹۴۳ متر) و کینو (۳۷۱۰ متر) هستند.
سالشمار رویداهای تمدن زاگرس رافدین
ویرایش- ۴۰ هزار سال پیش انسانها بین دشتهای اطراف و کوه‌ها و غارهای زاگرس برای شکار در تابستان و زمستان کوچ منظم زمستانی و تابستانی داشتند.
- ۵ تا ۷ هزار سال پیش کشاورزی در دشتها و دامنه زاگرس و رودخانه‌های اطراف رونق می‌گیرد.
- در سال ۵۳۹ پیش از میلاد، میانرودان توسط کوروش بزرگ فتح شد و سپس توسط شاهنشاهی هخامنشی (۵۳۹–۳۳۲ پیش از میلاد) اداره شد. پارس‌ها فرهنگ بومی، مذهب، مردمان آشور و بابل را حفظ کردند و در آن دخالت نکردند. در این دوره زبان سریانی و خط سریانی در آشور تکامل یافت و قرن‌ها بعد وسیله‌ای برای گسترش مسیحیت سریانی در شرق نزدیک شد.
- در سال ۱۴۱ پیش از میلاد مهرداد یکم وارد رافدین شده و شهر سلوکیه را آزاد می‌نماید.[۵]
- ۱۱۵ میلادی: اشغال آشوریه، رافدین و تیسفون توسط تراژان.[۵]
- ۱۱۷ میلادی: مرگ تراژان. عقب‌نشینی هادریانوس از ارمنستان و رافدین.[۵]
- ۲۸۳ میلادی: کاروس امپراتور روم رافدین (بینالنهرین) را فتح می‌کند اما سپاهیانش پس از مرگ او بلافاصله آن سرزمین را ترک می‌کنند.[۵]
- ۲۹۷ میلادی: گالریوس نِرسه را شکست می‌دهد. بنا بر پیمان‌نامه نصیبین نِرسه از ارمنستان و رافدین عقب‌نشینی می‌کند.[۵] (تاریخ ارمنستان)
جستارهای وابسته
ویرایشپانویس
ویرایش- ↑ «تمدن زاگرس رافدین - ادیان نخستین، 1400- مجله دریای پارس». مجله. ۱۴۰۰.
- ↑ «باستانشناسی پیش از تاریخ بینالنهرین، حسن طلایی 1390». مجله پژوهشی انتقادی.
- ↑ «Cooper, M. (2007). Structural style and hydrocarbon prospectivity in fold and thrust belts: a global review. Geological Society, London, Special Publications, 272(1), 447-472». Geological Society of London Publications.
- ↑ Ghanbarian, Mohammad Ali; Yassaghi, Ali; Derakhshani, Reza (2021-05-24). "Detecting a Sinistral Transpressional Deformation Belt in the Zagros". Geosciences (به انگلیسی). 11 (6): 226. doi:10.3390/geosciences11060226. ISSN 2076-3263.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ ۵٫۴ CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org
منابع
ویرایش- باستانشناسی پیش از تاریخ بینالنهرین، حسن طلایی ۱۳۹۰
- تمدن زاگرس رافدین - ادیان نخستین، مجله دریای پارس اسفند ۱۴۰۰.
- طلایی، حسن (۱۳۹۴ ،(باستانشناسی پیش از تاریخ بینالنهرین، تهران: سمت.
- ماتیوز، راجر (۱۳۹۱ ،(باستانشناسی بینالنهرین: نظریات و رهیافتها، ترجمة بهرام آجرلو، تبریز: پروژة ترجمة حسنلو؛ دانشگاه هنر اسلامی تبریز
- Mesopotamia
- Ancient Mesopotamia
- مرتضی راوندی، تاریخ اجتماعی ایران، جلد ۱، ۱۶۴–۱۶۸.
- زاگرس سرچشمه و زادگاه تمدن، مجله ایرانشناسی 1399 [۲]