ایوان موزائیک
ایوان موزائیک از بناهای شهر باستانی بیشاپور است که در شهرستان کازرون قرار دارد. این بنا در قرن سوم میلادی به‌دستور شاپور یکم، پادشاه ساسانی احداث شد. ایوان موزائیک در سال ۱۳۱۰ به‌عنوان یکی از نخستین آثار ملی ایران به ثبت رسید. این سازه همچنین به‌عنوان بخشی از مجموعهٔ بیشاپور در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده‌است.[۱]
| میراث جهانی یونسکو | |
|---|---|
 | |
| مکان |  ایران، کازرون، شهر باستانی بیشاپور |
| معیار ثبت | فرهنگی: (ii), (iii), (vi) |
| شمارهٔ ثبت | ۱۵۶۸ |
| تاریخ ثبت | ۲۰۱۸ (طی نشست چهل‌و‌دوم) |
| اطلاعات ثبت ملی | |
| شماره ثبت ملی | ۲۴ |
| تاریخ ثبت ملی | ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ |
| دیرینگی | شاهنشاهی ساسانی |
موقعیت جغرافیایی
ویرایشایوان موزائیک در انتهای دالان شرقی و غربی تالار تشریفات و همجوار با آتشکدهٔ بزرگ در شمال شرقی شهر باستانی بیشاپور، از پایتخت‌های شاهنشاهی ساسانی در ۱۵ کیلومتری غرب کازرون واقع شده‌است.[۲]
تاریخچه و کاربری
ویرایشایوان موزائیک در نیمه دوم سدهٔ سوم میلادی به دستور شاپور یکم، پادشاه ساسانی در شهر بیشاپور احداث شد. این ایوان جایگاه اختصاصی و اندرونی شاپور ساسانی بوده‌است.[۳] نخستین کاوشگر این بنا، رومن گیرشمن، باستان‌شناس فرانسوی بود که در کتاب هنر ایران در دوران پارتی و ساسانی به توصیف موزائیک‌ها پرداخت. در عملیات کاوشی که از سال ۱۳۵۳ به‌سرپرستی علی‌اکبر سرافراز، باستان‌شناس ایرانی در شهر بیشاپور صورت گرفت، آواربر‌داری از ایوان موزائیک و محوطهٔ آن انجام شد.[۴]
معماری
ویرایش
این بنا به‌صورت دو ایوان که در جهت عکس یکدیگر قرار گرفته و دارای طاق‌های هلالی‌شکل و تزئیات گچ‌بری و رنگ‌آمیزی‌شده بوده، ساخته‌شده‌است. کف ایوان‌ها با نوعی قالی موزائیکی با طرح‌ها و نقوش انسانی و گیاهی تزئین شده بوده‌اند. سطوح جانبی ایوان‌ها را با گچ‌بری‌های ستون‌نما که روی آن‌ها رنگ‌های سرخ و حاشیه‌های سیاه و نوارهای آبی‌رنگ نقاشی شده بود، پوشانده‌اند. ایوان موزائیک غربی نمونه‌ای از شاهکار هنر معماری و طرح‌های تزئینی دورهٔ ساسانی است که مشرف به حیاطی مستطیلی‌شکل است. این حیاط نزدیک به ۳۳ متر طول و ۲۰ متر پهنا دارد و علاوه بر شبه‌ستونهای تزئینی، خود حیاط نیز با موزائیک‌های منقوش به شکل گل و گیاه و تصاویر ظریف آراسته شده بوده و یک ردیف سنگ سیاه به صورت بوم و زمینه در جهت هماهنگی و تناسب با این تزئینات و نقوش به کار رفته‌است. موضوع نقوش موزائیک‌ها شامل نقش زن تاج‌باف، نقش زن نوازنده (چنگ‌نواز) و نقوش گیاهی و انسانی‌است. این نقوش را بر روی ملات اصلی در کف محل مورد نظر گسترانده و با سنگ‌های رنگین کوچک به ابعاد مشخص روی ملات می‌نشانند که به صورت فرش موزائیکی تجلی می‌نموده‌است.[۵]
منابع
ویرایشپانویس
ویرایش- ↑ «رویدادهای بیشاپور». منظر باستان‌شناسی ساسانی فارس. دریافت‌شده در ۳۱ اوت ۲۰۲۴.
- ↑ «آشنایی با معبد آناهیتا (الهه آب) در شهر باستانی و بی نظیر بیشاپور در استان فارس». گروه مهندسی خطیر. دریافت‌شده در ۳۱ اوت ۲۰۲۴.
- ↑ «بیشاپور، شهری در عمق تاریخ». ایسنا. دریافت‌شده در ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴.
- ↑ «پیشینه کاوش‌های تاریخی بیشاپور». منظر باستان‌شناسی ساسانی فارس. دریافت‌شده در ۳۱ اوت ۲۰۲۴.
- ↑ «ایوان موزائیک». منظر باستان‌شناسی ساسانی فارس. دریافت‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۲۴.