گویش یهودی بخارا

بخاری
بخاری
בוכארי, бухорӣ, Bukhori
زبان بومی در	اسرائیل، ازبکستان، تاجیکستان، افغانستان
قومیت	یهودیان بخارایی
شمار گویشوران	ناشناخته (۶۰٬۰۰۰ در اسرائیل و ازبکستان اشاره‌شده ۱۹۹۵); ۵۰٬۰۰۰ آمریکا
تبار	هندواروپایی هندوایرانی ایرانی ایرانی غربی جنوب غربی فارسی تاجیکی بخاری; ; ; ; ; ; ;
سامانه نوشتاری	عبری، سیریلیک، لاتین
کدهای زبان
ایزو ۳–۶۳۹	bhh
گلاتولوگ	bukh1238

گویش یهودی بخارا که بخاری (فارسی تاجیکی: бухорӣ عبری: בוכארי) نیز نام دارد، گویشی یگانه از زبان پارسی است که در آسیای میانه و در میان یهودیان بخارایی کاربرد دارد. هرچند نام پرمعناتر برای این گویش یهودی-پارسی یا یهودی-تاجیکی می‌باشد.

بخارایی گویشی از زبان پارسی است که دارای شمار فراوانی وام‌واژه‌های عبری است. همچنین شمار کمتری وام‌واژه از زبان‌های پیرامونی مانند ازبکی و روسی دارد. اگر چه تاریخ کهنی دارد ولی هنوز هم برای پارسی‌زبانان و یهودیان ایرانی دریافتنی است. واژگان این زبان آمیزه‌ای از پارسی (تاجیکی)، عبری، عربی و ازبکی است.

امروزه، این زبان در میان شماری پیرامون ۱۰٬۰۰۰ تن یهودی ازبکستان و سرزمین‌های پیرامونی بازمانده‌است و هر چند بیشتر گویشورانش در اسرائیل و ایالات متحده‌اند.

همانند دیگر زبان‌های یهودی، برای نگارش بخارایی از خط عبری بهره می‌گیرند، ولی در سدهٔ گذشته، در پی حضور شوروی، این زبان با خط لاتین (دههٔ ۱۹۲۰) و سپس سیریلیک (دههٔ ۱۹۴۰) نگاشته شد و بسیاری از یهودیان بخارایی تنها خط سیریلیک تاجیکی آموختند. امروزه بیشتر کتاب‌های یهودی-تاجیکی (بخارایی) به خط سیریلیک تاجیکی چاپ می‌شوند و اندکی نیز به خط عبری اند. افزون بر این، از ۱۹۴۰، هنگامی که مدرسه‌های یهودیان بخارایی در آسیای میانه بسته شد، کاربرد الفبای عبری به جز در نیایش‌نامه‌ها کمتر شد و انتشار کتاب‌ها و روزنامه‌های یهودیان بخارایی با خط سیریلیک تاجیکی رواج یافت. اکنون، بسیاری از یهودیان بخارایی سالمندتر، که به بخارایی سخن می‌گویند و به مدرسه‌های تاجیکی یا روسی آسیای میانه رفته‌اند تنها، الفبای سیریلیک تاجیکی را می‌دانند و در هنگام خواندن و نوشتن به کار می‌گیرند.

منابع

↑ بخاری at اتنولوگ (18th ed., 2015)
↑ Gordon, Raymond G., and Barbara F. Grimes, ed. (2005). Ethnologue: Languages of the World (15th ed.). Dallas, Texas: SIL International.
↑ Tolmas, Chana. 2006. Bukharan Jews: history, language, literature, culture. Israel: World Bukharian Jewish Congress.
↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Bukharic". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. {{cite book}}: Invalid |display-editors=4 (help)

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Bukhori language». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۳ فوریهٔ ۲۰۱۱.

[e18-1] بخاری at اتنولوگ (18th ed., 2015)

[e15-2] Gordon, Raymond G., and Barbara F. Grimes, ed. (2005). Ethnologue: Languages of the World (15th ed.). Dallas, Texas: SIL International.

[Tolmas,_Chana_2006-3] Tolmas, Chana. 2006. Bukharan Jews: history, language, literature, culture. Israel: World Bukharian Jewish Congress.

[Glottolog-4] Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Bukharic". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. {{cite book}}: Invalid |display-editors=4 (help)

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]