گلین (همسر ناصرالدین‌شاه)

گلین خانم(زاده ۱۲۴۷ ه‍جری قمری)؛ نخستین همسر عقدی ناصرالدین‌شاه و مادر اولین ولیعهد او سلطان محمود میرزا بود. او دختر احمدعلی میرزا نوزدهمین پسر فتحعلی شاه بود که در چهارده سالگی به عقد ناصرالدین شاه درآمد و از او دارای چهار فرزند شد.

گلین خانم
مادر ولیعهد مرحوم
عکسی از گلین خانم، که توسط ناصرالدین‌شاه گرفته شده
مادر ولیعهد
پیشین	ملک‌جهان خانم مهدعلیا
جانشین	خجسته خانم تاج‌الدوله
زاده	۱۲۰۹ ه‍.ش تهران
درگذشته	عصر مظفری تهران
همسر(ان)	ناصرالدین‌شاه (ا. ۱۲۲۳)
فرزند(ان)	فخرالملوک سلطان محمود میرزا افسرالدوله سلطان محمد میرزا
نام کامل گلین خانم قوانلوی‌قاجار
دودمان	قاجار (قوانلو)
پدر	احمدعلی میرزا

مشخصات و سرنوشت

نام این دختر را ام‌سلمه گزارش کرده‌اند که به «گلین خانم» مشهور است. او نوه فتحعلی شاه قاجار است که به همسری ناصرالدین شاه، یعنی نوهٔ عموی خود درآمده است. وی را از خوش‌نویسان عصر قاجار گزارش کرده‌اند که در قرن سیزدهم هجری فعالیت‌های هنری داشته‌است. زین‌العابدین اصفهانی یکی از استادان او در آموزش خوش‌نویسی بود. وی در خط نسخ مهارت بسیار داشته‌است و چند اثر از وی به جا مانده‌است. او علاوه بر خوش‌نویسی، در صنعت شعر نیز سررشته داشت. وی از مادری اهل گرجستان به نام زیباچهر خانم متولد شد. شهرت او در صنعت شعر به «عصمت قاجار» است. از استادان دیگرش در خوش‌نویسی می‌توان به علی آقا فرزند محمدعلی خان نظم‌الدوله اشاره کرد. او علاوه بر خطاطی و شعر، در صنعت تهذیب نیز سررشته داشت. وی به دلیل وسعت اطلاعاتش در امور مختلف، محل رجوع سوالات شاهزادگان دربار بود.

گلین خانم در پیری

میراث و آثار

از وی آثار متنوعی باقی مانده‌است که معروفترین آنها متن دعای صباح و کتاب الدعا است که اخیراً در کتابخانه و موزه ملی ملک به نمایش گذاشته شده‌است. کتاب الدعا به خط نسخ در سال ۱۲۴۳ هجری قمری روی کاغذ فُستُقی الوان با جلد ترمه نگاشته شده‌است که دعاهای صباح و گشایش در روزی پس از نماز بامداد در این نسخه خطی آمده‌است. اثر دیگر معروف وی دعای صباح است که در سال ۱۲۵۵ قمری به خط نسخ خَفی و به شیوه رَنگه-نویسی در صفحه‌های نه سطری نگارش یافته‌است. از وی آثار دیگری در موزه آستان قدرس رضوی، آستانه کربلا و آستانه نجف و کتابخانه کاخ گلستان نیز وجود دارد. از دیگر آثار او، یک جلد قرآن است که به خط نسخ در سال ۱۳۰۲ هجری قمری نگاشته شده‌است.

فرزندان

ردیف	نام	تولد (هـ. خ/هـ.ق.)	مرگ (هـ. خ/هـ. ق)	توضیحات
۱	فخرالملوک	۱۲۲۵/۱۲۶۳	۴ رمضان ۱۲۷۱/۱۳۱۱	اولین فرزند رسمی ناصرالدین شاه بود که با مهدی خان اعتضادالدوله ازدواج کرد.
۲	محمود میرزا	۱۷ رجب ۱۲۲۷/۱۲۶۵	۲۵ جمادی‌الثانی ۱۲۲۸/۱۲۶۶	اولین پسر ناصرالدین شاه بود که در چهار ماهگی (۱۷ ذی‌القعده ۱۲۶۵) به ولیعهدی رسید و در یازده ماهگی درگذشت.
۳	افسرالدوله	۱۲۳۸/۱۲۷۵	۱۲۷۹/۱۳۱۹	با ابوالفتح میرزا مویدالدوله ازدواج کرد.
۴	محمد میرزا	رجب ۱۲۴۳/۱۲۸۰	ربیع‌الاول ۱۲۴۴/۱۲۸۱	در هشت ماهگی درگذشت.

در رسانه

• توسط فاطمه گودرزی در فیلم سینمایی جنگجوی پیروز (به کارگردانی مجتبی راعی) در سال ۱۳۷۷ به تصویر کشیده شد.
• توسط سمیرا حسن‌پور در سریال شبکه نمایش‌خانگی جیران (به کارگردانی حسن فتحی) در سال ۱۴۰۲—۱۴۰۰ به تصویر کشیده شد.

جستارهای وابسته

• پروین خانم قاجار

پانویس و منبع

خاندان‌های حکومتگر ایران، باقر عاقلی، ص ۶۵