گز (درخت)

سرده‌ای از گزیان

گـَز یا گِز (نام علمی: Tamarix) سرده‌ای است از تیره گزیان. گز درختی شورپسند بومی مناطق خشک اوراسیا و آفریقاست و شامل ۵۵ گونه بوده که حدود ۳۵ گونهٔ آن در خاورمیانه و ۲۳ گونه از آن در ایران یافت می‌شود.[۱]

گز (درخت)
گز (درخت)، Tamarix
رده‌بندی علمی
فرمانرو: گیاهان
(طبقه‌بندی‌نشده): گیاهان گلدار
(طبقه‌بندی‌نشده): دولپه‌ای‌های نو
راسته: میخک‌سانان
تیره: گزیان
سرده: گز

پراکندگی در ایران

ویرایش
 
شکوفه درخت گز
 
شاه‌گز کهنسال، بوشهر، روستای عطیبه

حدود ۲۳ گونه درخت گز در ایران می‌روید که مشهورترین آنها:

  • شاه‌گز تنومندترین و کهنسالترین گونه که گاهی از ۱۵ متر هم فراتر می‌رود.
  • کورگز (گز شاهی) نوع نسبتاً بلند اما باریکتر از شاه گز
  • شورگز (گز سنبله بلند) در حواشی رودها ودره‌های شور می‌روید.
  • یلقون (با اسم علمی تاماریکس پالازی) که در حوالی کرج یافت می‌شود.
  • تاماریکس تتراندر که در حوالی شیراز می‌روید.
  • تمیس که در جنگل‌های شمالی ایران دیده می‌شود.[۲]

شاه‌گز گونه خاص و مشهور گز در جنوب ایران، درختی است کهن‌سال، این درخت به علت رسیدن ریشه‌اش به آب سطحی زمین عمر طولانی دارد، گویند که در بعضی مناطق گرمسیر[۳] بیش از هزار سال عمر کرده است. غالباً بیشترین ارتفاع این درخت به ۱۰ تا ۱۵ متر می‌رسد.[۳] گز درختی است دارای برگ‌هایی باریک، نوک تیز و فشرده به هم و شورمزه دارد که حتی مورد تغذیه حیوانات نیز قرار نمی‌گیرد.[۳]

گونه‌ها

ویرایش
  • شاه‌گز Tamarix stricta
  • گز سنبله باریک Tamarix leptopetala
  • کورگز Tamarix aphylla
  • گز آتشین Tamarix hispida
  • گز انگبین Tamarix gallica
  • گز پرشاخه Tamarix ramosissima
  • گز چینی Tamarix chinensis
  • گز گل‌ریز Tamarix parviflora
  • گز سنگالی Tamarix senegalensis
  • Tamarix africana
  • Tamarix alii
  • Tamarix amplexicaulis
  • Tamarix androssowii
  • Tamarix aralensis
  • Tamarix aravensis
  • Tamarix arceuthoides
  • Tamarix aucheriana
  • Tamarix austromongolica
  • Tamarix baluchistanica
  • Tamarix boveana
  • Tamarix brachystachys
  • Tamarix canariensis
  • Tamarix dalmatica
  • Tamarix dioica
  • Tamarix dubia
  • Tamarix duezenlii
  • Tamarix elongata
  • Tamarix ericoides
  • Tamarix eversmannii
  • Tamarix florida
  • Tamarix gansuensis
  • Tamarix gennessarensis
  • Tamarix gracilis
  • Tamarix hampeana
  • Tamarix hohenackeri
  • Tamarix indica
  • Tamarix jintaensis
  • Tamarix jordanis
  • Tamarix karelinii
  • Tamarix kasakhorum
  • Tamarix kermanensis
  • Tamarix komarovii
  • Tamarix korolkowii
  • Tamarix kotschyi
  • Tamarix kutchensis
  • Tamarix laxa
  • Tamarix leptostachya
  • Tamarix litwinowii
  • Tamarix macrocarpa
  • Tamarix mascatensis
  • Tamarix meyeri
  • Tamarix mongolica
  • Tamarix negevensis
  • Tamarix nilotica
  • Tamarix octandra
  • Tamarix pakistanica
  • Tamarix palaestina
  • Tamarix passerinoides
  • Tamarix pycnocarpa
  • Tamarix sachensis
  • Tamarix salina
  • Tamarix sarenensis
  • Tamarix smyrnensis
  • Tamarix sultanii
  • Tamarix szowitsiana
  • Tamarix taklamakanensis
  • Tamarix tarimensis
  • Tamarix tenuissima
  • Tamarix tetragyna
  • Tamarix tetrandra
  • Tamarix usneoides

در شاهنامه

ویرایش

در نبرد رستم و اسفندیار، رستم، با راهنماییِ سیمرغ، با تیری از چوب درخت گز بر چشمِ اسفندیار زد.

منابع

ویرایش
  1. تنوع زیستی منطقه حفاظت‌شده مند، حسین مصطفوی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، (۱۳۸۶)، ص ۱۸۲.
  2. ساعی، کریم. جنگل‌شناسی. ج۱، ص ‎۱۹۸–۲۰۰‏. به نقل از: دهخدا، علی‌اکبر. لغت‌نامه دهخدا. مدخل گز.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ محمدیان، کوخردی، محمد، “ «به یاد کوخرد» “، جلد دوم. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی
  • ^ کتاب: محمدیان، کوخردی، محمد، “ «به یاد کوخرد» “، ج۲. چاپ ششم، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
  • محمدیان، کوخردی، محمد، “ «به یاد کوخرد» “، جلد دوم. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.