گذشته چراغ راه آینده است
گذشته چراغ راه آینده است کتابی دربارهٔ تاریخ معاصر ایران است. این کتاب در اواسط دههٔ پنجاه خورشیدی توسط چند نویسندهٔ ناشناس نوشته و به صورت زیرزمینی به چاپ رسید. نویسندگان این کتاب خود را با نام مستعار «جامی» معرفی کرده‌بودند. چاپ کتاب به صورت تدریجی صورت گرفت و سپس کامل شد. این کتاب پس از انقلاب بهمن ۱۳۵۷ چندین بار و هر بار در ده‌ها هزار نسخه چاپ و منتشر شده‌است.
| نویسنده(ها) | گروه «جامی»: غلامعلی دهقان محمدعلی فرزانه محمدحسین مبین |
|---|---|
| زبان | فارسی |
تعداد جلد | ۲ |
| موضوع(ها) | تاریخ معاصر ایران |
تاریخ نشر | به دفعات |
نویسندگان
ویرایشچاپ زیرزمینی کتاب گذشته چراغ راه آینده است در زمان پهلوی نام نویسندهٔ مشخصی را بر روی خود نداشت و به جای آن از نام مستعار «جامی» استفاده شده‌بود. به همین دلیل به مدتی طولانی همگان بر این گمان بودند که این کتاب توسط سازمانی سیاسی و به صورت گروهی نوشته شده‌است.
با این وجود بعدها مشخص شد که غلامعلی دهقان، محمدعلی فرزانه و محمدحسین مبین نویسندگان این اثر بوده‌اند. غلامعلی دهقان (۱۳۰۵ در تبریز - ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۵ در تهران) پزشک و تاریخ نگار آذربایجانی و عضو فرقهٔ دموکرات آذربایجان بود. دو نویسندهٔ دیگر نیز محمدعلی فرزانه (۱۳۰۲ در تبریز - ۱۳۸۴ در گوتنبرگ) پژوهشگر فلولکلور، زبان و ادبیات ترکی آذربایجان، و سید محمدحسین مبین (۱۳۰۶ در تبریز - ۱۳۹۴ در تبریز) پزشک جذام شناس و تاریخ نگار، هر دو از فعالان سیاسی چپ آذربایجان بودند.[۱][۲]
گفته می‌شود که این کتاب نویسندهٔ چهارمی هم دارد که هنوز ناشناخته باقی مانده‌است.[۱]
موضوع
ویرایشکتاب گذشته چراغ راه آینده است در ۱۲ فصل تدوین شده‌است. فصل‌های کتاب به شرح زیر است:
- اشغال نظامی ایران به وسیله متفقین
- سقوط دیکتاتوری رضاشاه و برقراری آزادی نسبی
- کارنامه دولت فروغی
- امتیاز نفت شمال ایران
- اوضاع سیاسی کشور در آستانه نهضت دموکراتیک آذربایجان
- نهضت دموکراتیک آذربایجان
- دولت «حسن‌نیت» قوام‌السلطنه و «حل مسالمت‌آمیز» مسئله آذربایجان
- اوضاع ایران پس از شکست نهضت آذربایجان
- نهضت مردم ایران برای ملی کردن نفت در سراسر کشور
- دکتر مصدق بر سریر قدرت
- کودتای ۲۸ مرداد و شکست نهضت ملی و استقرار دیکتاتوری نظامی در ایران
- کشور ما پس از کودتای ۲۸ مرداد