گاز خردل

ترکیب شیمیایی خطرناک

گاز خردل (1,5-dichloro-3-thiapentane) ترکیبی شیمیایی دارای عنصرهای کلر و گوگرد است که به عنوان سلاح شیمیایی در جنگ جهانی اول و نیز جنگ ایران و عراق توسط عراق به کار رفت. هر چند این ماده در دمای معمولی به صورت مایع است اما معمولاً از آن به عنوان گاز خردل نام برده می‌شود.

گاز خردل
شناساگرها
شماره ثبت سی‌ای‌اس ۵۰۵-۶۰-۲ ✔Y
کم‌اسپایدر ۲۱۱۰۶۱۴۲ ✔Y
KEGG C19164 ✔Y
ChEBI CHEBI:25434 ✔Y
ChEMBL CHEMBL۴۵۵۳۴۱ ✔Y
جی‌مول-تصاویر سه بعدی Image 1
  • ClCCSCCCl

  • InChI=1S/C4H8Cl2S/c5-1-3-7-4-2-6/h1-4H2 ✔Y
    Key: QKSKPIVNLNLAAV-UHFFFAOYSA-N ✔Y


    InChI=1/C4H8Cl2S/c5-1-3-7-4-2-6/h1-4H2
    Key: QKSKPIVNLNLAAV-UHFFFAOYAK

خصوصیات
فرمول مولکولی C۴H۸Cl۲S۱
جرم مولی ۱۵۹٫۰۸ g mol−1
شکل ظاهری بدون رنگ اگر خالص باشد.
معمولاً رنگی بین زرد کمرنگ تا قهوه‌ای تیره دارد.
بویش مانند سیر یا ریشه ترب کوهی است.[۱]
چگالی 1.27 گرم بر میلی‌لیتر (در حالت مایع)
دمای ذوب ۱۴٫۴ °C, 287.6 K, 57.9 °F
دمای جوش ۲۱۷ درجه سلسیوس (۴۲۳ درجه فارنهایت؛ ۴۹۰ کلوین)
انحلال‌پذیری در آب ناچیز
خطرات
MSDS External MSDS
خطرات اصلی بسیار سمی (T+)
خطرناک برای محیط‌زیست (N)
تاول زا
لوزی آتش
NFPA 704 four-colored diamondSpecial hazards (white): no code
نقطه اشتعال
ترکیبات مرتبط
ترکیبات مرتبط نیتروژن موستارد
به استثنای جایی که اشاره شده‌است در غیر این صورت، داده‌ها برای مواد به وضعیت استانداردشان داده شده‌اند (در 25 °C (۷۷ °F)، ۱۰۰ kPa)
 ✔Y (بررسی) (چیست: ✔Y/N؟)
Infobox references

این گاز جزو عوامل تاول‌زا طبقه‌بندی می‌شود و دارای اثرات مخرب و دراز مدت بر روی پوست، چشم، سیستم تنفسی و دستگاه گوارشی است. گاز خردل عامل آلکیله‌کننده و سرطان‌زا نیز هست.

تاریخچه

ویرایش

گاز خردل نخستین بار در سال ۱۹۱۷ به عنوان سلاح شیمیایی در جنگ جهانی اول به کار گرفته شد. پس از جنگ جهانی اول وسیع‌ترین مورد کاربرد این سلاح شیمیایی در جنگ ایران و عراق بود.[۲] بر اساس گزارش‌های بازرسان سازمان ملل متحد، عراق از سال ۱۳۶۲ تا ۱۳۶۷ در موارد متعددی از بمبهای حاوی گاز خردل علیه رزمندگان ایرانی و نیز افراد غیرنظامی ساکن روستاها و شهرهای مرزی ایران مانند سردشت، بانه و حمله شیمیایی به حلبچه استفاده کرد.[۳] در سال‌های اخیر شواهدی مبنی بر استفاده از گاز خردل در جنگ سوریه نیز پیدا شده‌است.[۴]

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. FM 3–8 Chemical Reference handbook; US Army; 1967
  2. "Sulfur mustard-induced poikiloderma: A case report" (به انگلیسی). imforma healthcare. 2011.
  3. شهریار خاطری-احمد جنتی محب (۱۳۸۶جنگ شیمیایی عراق علیه ایران به روایت اسناد سازمان ملل متحد، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۶۶۶۰-۵۲-۶
  4. ُSohra Rahmani، https://www.sciencedirect.com/science/referenceworks/9780128012383، صفحه.