کنترل داخلی

طبق تعریف توسط کارگروه سازمان‌های پشتیبان مالی کمیسیون تردوی (موسوم به COSO) - در نشریه کنترل داخلی-چارچوب یکپارچه - کنترل داخلی فرایندی است که برای فراهم کردن اطمینان معقول از دستیابی به سه گروه اهداف

1. اثربخشی و کارایی عملیات،
2. اتکاپذیری گزارشگری مالی، و
3. رعایت قوانین و مقررات لازم‌الاجرا

کنترل داخلی

طراحی می‌شود، و توسط مدیران و کارکنان سازمان به اجرا در می‌آید. گروه اول به اهداف اساسی یک واحد اقتصادی شامل اهداف مرتبط با عملکرد، سودآوری، و حفاظت از دارایی‌ها اشاره دارد. گروه دوم، به فرایند تهیه و تنظیم گزارش‌های مالی اتکاپذیر برای مقاصد عمومی مربوط می‌شود. گروه سوم، نیز با رعایت قوانین و مقررات حاکم بر فعالیت‌های مختلف واحد اقتصادی سر و کار دارد. هر یک از این گروه‌ها ضمن این که جنبه‌های مشترکی دارند، به نیازهای متفاوتی می‌پردازند که زمینه‌های تمرکز صریح و دقیقی را برای برآورده ساختن نیازهای گوناگون به‌دست می‌دهند (به نقل از ویکی‌پدیای انگلیسی).

انواع کنترل داخلی شامل عملیاتی و حسابداری نیز هستند.

اجزای کنترل داخلی

طبق تعریف ارائه‌شده توسط کارگروه سازمان‌های پشتیبان مالی کمیسیون تردوی (موسوم به COSO) - در نشریه کنترل داخلی-چارچوب یکپارچه - کنترل داخلی از پنج جزء زیر تشکیل می‌شود (به نقل از ویکی‌پدیای انگلیسی):

1. محیط کنترلی
2. ارزیابی ریسک
3. فعالیت‌های کنترلی
4. اطلاعات و ارتباطات
5. پایشگری

الزامات کنترل داخلی در ایران

• طبق ماده ۲۵ دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران(مصوب ۱ دی ۱۳۸۶، سازمان بورس و اوراق بهادار): «متقاضی پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران باید فرم درخواست پذیرش خود را به پیوست مدارک ذیل این ماده در قالب فرم‌های بورس براساس تابلوی موردنظر، از طریق مشاور پذیرش به بورس تسلیم کند. یکی از این مدارک - بند ۱۵ این ماده - تاییدیه حسابرس دربارهٔ کفایت سیستم کنترل‌های داخلی شرکت است؛ به نحوی که این سیستم متضمن حفظ و رعایت حقوق و منافع سهامداران به صورت یکسان باشد».
• طبق ماده ۱۲ دستورالعمل کنترل‌های داخلی ناشران پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران (مصوب ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۱، سازمان بورس و اوراق بهادار): «هیئت مدیره همه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران مکلفند از استقرار و به‌کارگیری کنترل‌های داخلی مناسب و اثربخش به منظور دستیابی به اهداف شرکت اطمینان حاصل کنند. برای ایفای این مسئولیت، هیئت‌مدیره شرکت‌ها باید سیستم کنترل‌های داخلی را با توجه به چارچوب کنترل‌های داخلی ذکر شده در فصل دوم این دستورالعمل، حداقل به‌طور سالانه بررسی و نتایج آن را در گزارشی تحت عنوان گزارش کنترل‌های داخلی درج و افشا کنند.»

جستارهای وابسته

• حسابداری
• حسابرسی
• حسابرسی داخلی
• مدیریت ریسک

پیوند به بیرون

• رهنمودهای بین‌المللی کنترل داخلی بایگانی‌شده در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine، وب‌گاه رسمی کارگروه سازمان‌های پشتیبان مالی کمیسیون تردوی_COSO
• معرفی کنترل داخلی در قالب 9 پرسش و پاسخ [[ماهنامه حسابدار|حسابدار] شماره 130 (‎4 صفحه - از 34 تا 37 ) نویسندگان: امیر پوریانسب، کیهان مهام[ وبگاه رسمی پایگاه مجلات تخصصی نور]

منابع

• خلاصه (انگلیسی) ویرایش اول (۱۹۹۲) نشریه کنترل داخلی-چارچوب یکپارچه بایگانی‌شده در ۲ دسامبر ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine، کارگروه سازمان‌های پشتیبان مالی کمیسیون تردوی (COSO)، به نقل از وب‌گاه رسمی کارگروه سازمان‌های پشتیبان مالی کمیسیون تردوی (COSO)
• متن کامل (انگلیسی) ویرایش اول (۱۹۹۲) نشریه کنترل داخلی-چارچوب یکپارچه، کارگروه سازمان‌های پشتیبان مالی کمیسیون تردوی (COSO)، به نقل از وب‌گاه رسمی مجله حسابرس، سازمان حسابرسی
• متن کامل (انگلیسی) پیش‌نویس ویرایش دوم (۲۰۱۳) نشریه کنترل داخلی-چارچوب یکپارچه، کارگروه سازمان‌های پشتیبان مالی کمیسیون تردوی (COSO)، به نقل از وب‌گاه رسمی مجله حسابرس، سازمان حسابرسی
• قنبریان، رضا، کنترل‌های داخلی: از گذشته تا به امروز، ماهنامه حسابدار (انجمن حسابداران خبره ایران)، شماره ۲۳۷، آذر ۱۳۹۰، صص 53-49. (مشاهده متن کامل).
• گفت‌وگو با بزرگ اصل، موسی؛ پوریانسب، امیر؛ حساس یگانه، یحیی؛ شمس احمدی، منصور؛ قاسمی، محسن؛ مداحی، آزاده؛ ملک‌آرایی، نظام‌الدین؛ مهام، کیهان؛ دستورالعمل کنترل داخلی: بایدها، اگرها، اماها، ماهنامه حسابدار (انجمن حسابداران خبره ایران)، شماره ۲۳۷، آذر ۱۳۹۰، صص 13-3. (مشاهده متن کامل).
• چمپلین، جک جی. مقدمه‌ای بر چارچوب‌های کنترل داخلی، ماهنامه حسابدار (انجمن حسابداران خبره ایران)، شماره ۲۲۶، دی ۱۳۸۹، صص 60-56. (مشاهده متن کامل).