کشتی پرسپولیس
کشتی پرسپولیس یا ناو پرسپولیس یا آن‌چنان‌که در دورهٔ قاجار مصطلح بود جهاز پرسپولیس، نخستین ناو جنگی مدرن ایران بود[۱] که به سفارش دولت ایران توسط شرکت آلمانی آ.گ وزر AG Weser در سال ۱۲۶۳ خورشیدی ساخته شده و وارد خلیج فارس گردید.[۶]
| |
| پیشینه | |
|---|---|
| مالک (دولت عَلیّهٔ ایران) |  |
| نام: | پرسپولیس |
| نام‌گذاری: | پرسپولیس |
| سازنده: | آ.گ وزر |
| شماره یارد کشتی: | ۷۵ |
| آغاز کار: | ۲۹ اکتبر ۱۸۸۴ (۸ آبان ۱۲۶۳ خورشیدی) |
| اعزام: | ۱۸۸۵ |
| تاریخ صدمه: | ح. 1925 |
| بندر اصلی: | خرمشهر |
| سرنوشت: | اسقاط شده در حدود سال ۱۹۳۶ |
| مشخصات اصلی | |
| وزن: | ۱٬۲۰۰ تن[۱][۲][۳] |
| درازا: | ۶۷٫۵ متر (۲۲۱ فوت ۵ اینچ)[۴] |
| پهنا: | ۱۰٫۰ متر (۳۲ فوت ۱۰ اینچ)[۴] |
| نیرومحرکه نصب شده: |
|
| پیشرانه: | ۱ محور[۳] |
| سرعت: | ۱۰ گره (۱۹ کیلومتر بر ساعت)[۲][۳] |
| جنگ‌افزار: | ۵ قبضه توپ ته‌پر (۱۹۰۳)[۲] |
تاریخچه
ویرایش
محمدحسن اعتمادالسلطنه (صنیع الدوله) در کتاب مطلع الشمس ذیل خاطرات ۲۰ جمادی الثانی ۱۳۰۱ ه.ق (۲۹ فروردین ۱۲۶۳) می‌نویسد:
دو فروند کشتی بخار یکی بزرگ جنگی با تمام استعداد و لوازم حربیه بجهت بحر العجم و دیگری کوچکتر برای شط العرب به جهت حمل متاع و مسافر به توسط مخبرالدوله وزیر علوم و تلگراف و معادن بجهت دولت ابتیاع می‌شود.[۷]
مهدی‌قلی هدایت در صفحه ۴۲ کتاب خاطرات و خطرات زیر عنوان خرید کشتی ۱۳۰۰ می‌نویسد:
سیاست ناصرالدین شاه اقتضاء کرده بود به آلمان نزدیک شود. اخوی صنیع الدوله مأمور شد در آلمان بدهد کشتی برای بندر بوشهر بسازند. به برلن رفت و اخوی محمدقلی خان را همراه برد. در برم (فرانسوی: Brême) از بنادر پروس به کیفیات معین سفارش داد. در این اثنا (۱۳۰۱) پدرم نیز عازم برلن شد و کسی مقصود آن را نمی‌دانست. در آن وقت زخمی در زانو داشت. دکتر آلبو Albo معلم طب دارالفنون از حرکت منع می‌کرد. ممنوع نشدند. و محل تعجب همه بود. شیندلر[۸] صاحب مهندس تلگرافخانه را همراه بردند.
همچنین محمدحسن اعتمادالسلطنه (صنیع الدوله) در کتاب روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه ذیل خاطرات ۱۳ ذی قعده ۱۳۰۱ ه.ق (۱۴ شهریور ۱۲۶۳) می‌نویسد:
دیروز مخبرالدوله که تازه از فرنگ آمده از شهر آمد. وزراء حضور رسیدند. وزیر علوم را دیدم خیلی شکسته و پیر شده است. کشتی از آلمان خریده است به هفتاد و پنج هزار تومان.
کشتی پرسپولیس توسط شرکت آ.گ وزر به سفارش دولت ایران ساخته و شماره تولید ۷۵ به آن اختصاص داده شده و در ۲۹ اکتبر ۱۸۸۴ مطابق با ۸ آبان ۱۲۶۳ خورشیدی به آب انداخته شد.[۹]
این کشتی در دوره ناصرالدین‌شاه[۱۰] و در ربیع‌الاول ۱۳۰۲ ه.ق (دی ۱۲۶۳) از بندر برمر آلمان راهی بندر بوشهر شد.[۱۱]
همچنین محمدحسن اعتمادالسلطنه (صنیع الدوله) در کتاب روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه ذیل خاطرات جمادی الاولی ۱۳۰۳ ه.ق (بهمن ۱۲۶۴) می‌نویسد:
چند سال قبل در خدمت بودم. روزنامه فوائدی که دولت انگلیس از غوص مروارید بحر عمان می‌برد خوانده شد. شاه به خیال افتادن کشتی ابتیاع فرمایند. بهار آن سال مخبرالدوله تعهد ابتیاع کشتی را نمود. مرتضی خان پسر خودش را که در برلن تحصیل می‌کرد به تهران احضار نمود. سی هزار تومان پول گرفت که ابتیاع کشتی نماید. مرتضی خان فرنگ رفت مبلغی از پول را تلف کرد. مخبرالدوله شنید. ناخوشی را بهانه کرد، اجازه فرنگ رفتن خواست. برلن رفت. سی هزار تومان قیمت کشتی عاقبت به نود هزار تومان رسید.
همچنین مهدی‌قلی هدایت در صفحه ۴۳ کتاب خاطرات و خطرات می‌نویسد:
اخوی حسینقلی خان به پدرم که در برلن است می‌نویسد: تشریف بردن جنابعالی را به جند وجه در شهر تفسیر کرده‌اند و ظاهراً ام الفساد میرزا جواد خان است. بعضی می‌گویند مرتضی خان پولها را بازی کرده است. بعضی می‌گویند جناب مخبرالدوله از مخارج عروسی احترام‌السلطنه عاجز شده است و به قول دیگر پولهای زیادی برده‌اند به بانک بگذارند.
کانون پژوهش‌های دریای خلیج فارس با استناد به روزنامه مظفری شماره نهم به سال ۱۳۲۰ ق (۱۲۸۱ خورشیدی) می‌نویسد:
اولین رئیس ایرانی این کشتی جناب احمدخان دریابیگی بود که از رؤسای قشون و از شاگردان پیاده‌نظام مدرسه دارالفنون به‌شمار می‌رفت و به دلیل لیاقتی که از خود ابراز داشته بود، به ریاست کشتی پرسپولیس منصوب گردید.[۱۲]
احمدخان دریابیگی همچنین اولین لباس نیروی دریایی ایران را طراحی، ناخدایان و مهندسان ایرانی را به جای آلمانی‌ها مسئول امور کشتی نمود و برای ناخدایان و کارکنان کشتی حقوق منظمی تعیین نمود.[۱۳]
کشتی پرسپولیس در دوره رضاشاه پهلوی در فاصله دو کیلومتری جنوب شرق بندر بوشهر پهلو گرفت که با گذشت زمان به زیر آب رفت.[نیازمند منبع]
در اخبار شنبه ۲۳ فروردین سال ۱۳۰۶ خورشیدی، پس از ۴۱ سال استفاده از کشتی پرسپولیس و ضرورت تعمیر آن چنین آمده است:[۱۴]
برطبق راپرت واصله از حکمران بنادر، کشتی پرسپولیس اخیراً محتاج به تعمیر گردیده است. از طرف وزارت داخله شرحی به وزارت مالیه نوشته شده که چون کشتی مزبور مورد احتیاج مأمورین کشف قاچاق و غیره می‌باشد، مقتضی است هر چه زودتر برای تعمیر آن اقدام‌های لازم به عمل آید.
ویژگی‌ها
ویرایشاین ناو همراه با کشتی دیگری (به نام کشتی شوش) به قیمت سی هزار لیره انگلیس از آلمان خریداری شد. ناو پرسپولیس، ۶۰۰ تن گنجایش و ۴۵۰ اسب بخار توان داشت و بیش از ۴ توپ جنگی را حمل می‌کرد.
وضعیت کنونی
ویرایشلاشهٔ این کشتی در سال ۱۳۸۶ ه.خ در زمان فرماندهی امیر دریادار اشرفی بر منطقهٔ دوم دریایی ارتش و توسط کارکنان خدمات بندری و یگان غواصی این منطقه از گل بیرون کشیده شد و نخست به اسکله و سپس به موزه منتقل گردید.[نیازمند منبع]
این کشتی هم‌اکنون در «موزه دریا و دریانوردی خلیج فارس» در بوشهر قرار دارد و در دست بازسازی است.[۱۵]
در لهجه محلی به این کشتی پاچم پولیس می‌گویند.[۱۶]
جستارهای وابسته
ویرایشپانویس
ویرایش- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ Gray, Randal, ed. (1985), "Persia", Conway's All the World's Fighting Ships 1906–1921, Conway Maritime Press, p. 419, ISBN 978-0-85177-245-5
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ Brassey, Earl Thomas, ed. (1903), "Ships Belonging to Powers Whose Navies Are of Lesser Importance: Persia", The Naval Annual, Praeger Publishers, p. 329, ISBN 978-0-85177-245-5
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامConway's1979وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامThielوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ Scott-Keltie, J., ed. (2016), "Persia", The Statesman's Year-Book 1904, Springer, p. 965, ISBN 978-0-230-27033-6
- ↑ Ward, Steven R. (2014). Immortal: A Military History of Iran and Its Armed Forces (Updated ed.). Georgetown University Press. p. 144. ISBN 978-1-62616-065-1.
- ↑ اعتمادالسلطنه، محمدحسن. «مطلع الشمس، جلد 1، صفحه 289».
- ↑ مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Albert Houtum Schindler». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۳ اکتبر ۲۰۲۴.
- ↑ Thiel، Reinhold (۲۰۰۵). Die Geschichte der Actien-Gesellschaft "Weser" 1843–1983 (in German), vol. I. Bremen: H.M. Hauschild GmbH. ص. ۱۸۹. شابک ۳-۸۹۷۵۷-۲۷۱-۰.
- ↑ مهدوی، عبدالرضا هوشنگ، تاریخ روابط خارجی ایران، انتشارات امیر کبیر، تهران، چاپ چهارم، ۱۳۶۹، ص ۲۷۷. -۲ هدایت، محمدتقی مخبرالسلطنه، گزارش ایران، نشر نقره، تهران، چاپ دوم، ۱۳۶۳، ص ۴۸.
- ↑ «تشکیل ناوگان دریایی در خلیج فارس». دنیای اقتصاد (۴۲۷۷). ۸ اسفند ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ اکتبر ۲۰۱۹.
- ↑ «پرسپولیس نخستین ناو جنگی معاصر در دریای پارس». www.persiangulfstudies.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۱۰.
- ↑ کتاب «۲۵۰۰ سال روی دریاها» تألیف دریابد فرج‌الله رسائی
- ↑ www.Asalouye.com::[پیوند مرده]
- ↑ بهره‌برداری از موزه شعر و ادب دشتی «خورموج» در سال ۸۷[پیوند مرده]
- ↑ «مرمت نخستین ناو جنگی تاریخی در بوشهر».
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Iranian vessel Persepolis». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۳۰ دسامبر ۲۰۲۳.