پیمان منع گسترش سلاحهای هسته‌ای
پیمان منع گسترش سلاحهای هسته‌ای (به انگلیسی: Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons) یا معاهده عدم اشاعه یا به اختصار ان‌پی‌تی (به انگلیسی: Non-Proliferation Treaty or NPT)، در دوران جنگ سرد، در ژانویه ۱۹۶۷ میلادی برابر با ۱۳۴۷ خورشیدی، به صورت محدود بین چند کشور جهان منعقد شد. این پیمان کشورهای جهان را به دو طبقه برخوردار (کشورهای دارای سلاح هسته‌ای) و غیربرخوردار (کشورهای فاقد سلاح هسته‌ای) تقسیم می‌کند.[۱]ایران نیز دومین کشور آسیایی پس از ژاپن بود که بدستور محمدرضا پهلوی شاه وقت ایران این معاهده را امضا کرد.
نام بلند:
| |||
|---|---|---|---|
 کشورهای جهان برپایه شرکت در پیمان منع گسترش سلاحهای هسته‌ای
| |||
| تاریخ امضا | ۱ ژوئیه ۱۹۶۸ | ||
| مکان امضا | نیویورک، ایالات متحده آمریکا | ||
| تاریخ اجرا | ۵ مارس ۱۹۷۰ | ||
| شرط اجرا | تصویب شده توسط اتحاد جماهیر شوروی، بریتانیا، ایالات متحده و ۴۰ دولت امضا کننده دیگر. | ||
| گروه‌ها | ۱۸۹ (فهرست کامل) امضا نکرده‌ها: هند، اسرائیل، پاکستان، سودان جنوبی | ||
| ضامن | دولت ایالات متحده آمریکا، بریتانیا و اتحاد جماهیر شوروی | ||
| زبان‌ها | انگلیسی، روسی، فرانسوی، اسپانیایی و چینی | ||
 [[wikisource:Nuclear Non-Proliferation Treaty}|Nuclear Non-Proliferation Treaty}]] در ویکی‌نبشته | |||
طبق تعریف کشورهای برخوردار، شامل کشورهایی هستند که تا پیش از اول ژانویه ۱۹۶۷ برابر با ۱۱ دی ۱۳۴۷ سلاح هسته‌ای یا دیگر وسایل منفجره هسته‌ای را تولید و منفجر کرده باشند طبق این تعریف چین، فرانسه، روسیه، انگلیس و آمریکا (اعضای دائمی شورای امنیت) به‌طور رسمی دارای سلاح هسته‌ای شدند. تا کنون ۱۸۹ کشور جهان با امضای آن به پیمان‌نامه پیوسته‌اند. هند و پاکستان، سودان جنوبی و اسرائیل این پیمان‌نامه را نپذیرفته‌اند. کره شمالی نیز پس از نقض پیمان ایالات متحده در نهایت از این پیمان‌نامه خارج شد. [نیازمند منبع]
طبق این معاهده کشورهای دارای سلاح هسته‌ای نباید به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به کشورهای غیر برخوردار در راه تحصیل این سلاح کمک کنند و کشورهای غیربرخوردار متعهد می‌شوند تا در این راه تلاش نکنند، هر چند به موجب ماده ۴ برخوردارها متعهد شده‌اند که فناوری هسته‌ای صلح آمیز را در اختیار غیر برخوردارها قرار دهند.[۱]
اهداف
ویرایشجلوگیری از گسترش سلاحهای هسته‌ای و پیگیری مذاکرات خلع سلاح هسته‌ای یکی از اهداف مهم پیمان مزبور به‌شمار می‌رود. همچنین یاری‌رسانی به کشورهای غیر هسته‌ای در راه به‌کارگیری فناوری صلح آمیز هسته‌ای یکی دیگر از اهداف این پیمان بین‌المللی است.[۱][۲]
نقش ایران در تدوین ان‌پی‌تی
ویرایشدیپلماتهای ایرانی از جمله منوچهر زلی، منوچهر فرتاش، صادق صدریه و جعفر ندیم از ابتدا در تدوین پیمان منع گسترش سلاحهای هسته‌ای دخیل بودند.[۳] فرآیند تأیید آن ۱۸ ماه به طول انجامید که در طی آن پیمان در وزارت امور خارجه مورد بررسی قرار گرفت، توسط کابینه بحث شد، به طور گسترده‌ای در رسانه‌ها مورد توجه قرار گرفت و در نهایت توسط دو مجلس شورای ملی و سنا به تصویب رسید.
ایران در جایگاه یکی از بنیان‌گذاران پیمان منع گسترش سلاحهای هسته‌ای بود و به همین دلیل ریاست کمیته خلع سلاح سازمان ملل متحد را به مدت هشت سال بر عهده گرفت. در سال ۱۹۷۱ میلادی، زمانی که ایران پیشنهاد «خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای» را مطرح کرد، این کار را به پشتوانه نقش برجسته‌اش در تدوین ان‌پی‌تی انجام داد.[۴]
خروج از پیمان
ویرایشماده ده به یک دولت اجازه می‌دهد «اگر احساس کند موارد فوق‌العاده‌ای در رابطه با موضوعات این پیمان، منافع حیاتی کشورش را به مخاطره انداخته‌است» از آن خارج شود، و ۹۰ روز زودتر این را اطلاع دهد. چنین دولتی ملزم به ارائه دلایل برای خروج از ان پی تی در این اطلاع است.
ناتو استدلال می‌کند در صورتی که این پیمان دیگر قابل اعمال نباشد وضعیت «جنگ عمومی» وجود دارد که عملاً به دولت‌های درگیر اجازه می‌دهد بدون اطلاع آن را ترک کنند. این استدلال برای پشتیبانی از سیاست به اشتراک گذاری سلاحهای هسته‌ای ناتو ضروری است. استدلال ناتو بر اساس عبارت «لزوم به‌کارگیری حداکثر تلاش برای جلوگیری از خطر وقوع چنین جنگ‌هایی» در مقدمه پیمان است که به خواست دیپلمات‌های آمریکایی گذاشته شده و استدلال می‌کند که در آن زمان پیمان در ایفای کارکرد خود برای پیشگیری از یک جنگ عمومی ناکام مانده و بدین ترتیب دیگر الزام‌آور نخواهد بود.[۵]
کره شمالی نیز با استفاده از این ماده پیمان اعتراض برانگیخته است. ماده ۱ تنها کشور را به ارائه اطلاع سه ماه پیشتر ملزم می‌کند و به دیگر کشورها امکان زیر سؤال بردن تفسیر آن کشور از «منافع حیاتی کشورش» را نمی‌دهد. در سال ۱۹۹۳، کره شمالی اطلاع خروج از ان پی تی را داد. به هر روی، کره شمالی پس از ۸۹ روز با آمریکا بر سر متوقف کردن برنامه هسته اش تحت چارچوب مورد توافق به توافق رسید و اطلاع خروجش را «تعلیق» کرد. در سال ۲۰۰۲، آمریکا کره شمالی را به نقض چارچوب مورد توافق از طریق پی گرفتن یک برنامه مخفی غنی سازی اورانیوم متهم کرد و ارسال محموله‌های نفت سنگین سوختی تحت توافق را معلق کرد. کره شمالی در پاسخ بازرسان آژانس را اخراج، تجهیزات آن را قطع، و در ۱۰ ژانویه ۲۰۰۳ اعلام کرد به تعلیق اطلاع قبلی خود برای خروج از ان پی تی پایان می‌دهد. کره شمالی گفت تنها یک روز دیگر برای خروج از ان پی تی کافیست، چرا که پیشتر ۸۹ روز اطلاع داده بوده.[۶]
شورای حکام آژانس این تفسیر را رد کرد.[۷] بیشتر کشورها بر این باور بودند که یک اطلاع سه‌ماهه جدید لازم است، و برخی این که اطلاع کره شمالی واجد شرایط الزام به «موارد فوق‌العاده» و «منافع حیاتی» مندرج در پیمان بوده را زیر سؤال بردند. بیانیه مشترک ۱۹ سپتامبر ۲۰۰۵ در پایان دور چهارم گفتگوهای شش جانبه از کره شمالی خواست به ان پی تی «بازگردد» که تلویحاً این را به رسمیت می‌شناخت که این کشور خارج شده.
جستارهای وابسته
ویرایش- پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای (CTBT)
- ابتکار جهانی مبارزه با تروریسم هسته‌ای (GICNT)
- فهرست کشورهای دارنده سلاح هسته‌ای
- پروتکل الحاقی به معاهده منع گسترش سلاحهای هسته‌ای
- پیمان پلیندابا
- پیمان سمیپالاتینسک
- پیمان راروتونگا
- پیمان بانکوک
- پیمان تلاتلولکو
- وضعیت عاری از سلاحهای هسته‌ای مغولستان
- پیمان فضایی ماورای جو
- پیمان کنترل تسلیحات در کف دریا
- گفتگوی محدودسازی جنگ‌افزار راهبردی (SALT)
- پیمان منع تسلیحات هسته‌ای
- سلاح کشتارجمعی (WMD)
منابع
ویرایش- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ «قانون پیمان بین‌المللی منع گسترش سلاحهای هسته ای». مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ مه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۵-۰۱.
- ↑ Gillis, Melissa (October 2017). Disarmament: A Basic Guide (PDF) (به انگلیسی) (4 ed.). Office for Disarmament Affairs New York: United Nations. pp. pp 26-30. Retrieved 1 May 2018.
{{cite book}}:|صفحات=has extra text (help) - ↑ The World and the ‘Imminent’ Iranian Bomb, Asharq Al-Awsat
- ↑ The World and the ‘Imminent’ Iranian Bomb, Asharq Al-Awsat
- ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامis_it_legalوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ "North Korea Profile – Nuclear Overview". Nti.org. Archived from the original on 22 September 2011. Retrieved 25 November 2010.
- ↑ "Media Advisory 2003/48 – IAEA Board of Governors Adopts Resolution on Safeguards in North Korea – 12 February". Iaea.org. 11 February 2003. Retrieved 25 November 2010.
پیوند به بیرون
ویرایش- معاهده ان‌پی‌تی چیست؟ در یوتیوب (به فارسی)