نظریه زمینه‌ای

تئوری داده‌بنیاد یا نظریه مبنایی یا تئوری برخاسته از داده‌ها یا تئوری بنیادی یک روش تحقیقی عام، استقرایی و تفسیری است که در سال ۱۹۶۷ توسط بارنی گلیزر و انسلم استراوس به وجود آمد.

«نظریه‌ی برپایه»، روش تحقیقی برآمده از سنت‌های علوم اجتماعی در دانشگاه‌های کلمبیا و شیکاگو طی اوایل نیمه دوم سده بیستم است. دوران پیدایی و برآمدن این روش تحقیق، زمانه نقد اثبات‌گرایی و مابعد اثبات‌گرایی است. دورانی که عقلانیت انتقادی در برابر عقلانیت ابزاری اهمیت یافته است.

پیش‌زمینه

تئوری داده‌بنیاد این امکان را برای پژوهشگران در حوزه‌های موضوعی گوناگون فراهم می‌آورد تا به جای تکیه بر نظریه‌های موجود، خود تئوری و گزاره را تدوین کنند. این تئوری‌ها و گزاره‌ها به گونه‌ای سیستماتیک و بر پایه داده‌های واقعی پرداخته می‌شود. هر تئوری و گزاره‌ای که بر اساس این روش تدوین می‌شود بر زمینه‌ای مستند از داده‌های واقعی بنیاد نهاده شده‌است.

در واقع تئوری داده بنیاد روشی است برای دستیابی به شناخت پیرامون موضوع مورد مطالعه و موضوع یا موضوعاتی که پیش از این در مورد آن‌ها تحقیق جامعی نشده‌است و دانش ما در آن زمینه محدود است.

روایی هر تئوری داده‌بنیاد به سنجش با سنجه‌های گوناگون از جمله سنجه‌های برادفورد هیل بستگی دارد.

پیوند به بیرون

• The Grounded Theory Institute (Glaser tradition)
• Grounded Theory Online (Supporting (Glaserian) GT researchers)
• Grounded Theory Review
• Sociology Press
• An Introduction to GT by the Action Research Unit, Southern Cross University Management School

برای مطالعه بیشتر

• Strauss, A. (1987). Qualitative analysis for social scientists. Cambridge, England: Cambridge University Press.
• Glaser, B. (1992). Basics of grounded theory analysis. Mill Valley, CA: Sociology Press.
• Charmaz, K. (2006). Constructing Grounded Theory: A Practical Guide Through Qualitative Analysis. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Clarke, A. (2005). Situational Analysis: Grounded Theory After the Postmodern Turn. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Kelle, Udo (2005). "Emergence" vs. "Forcing" of Empirical Data? A Crucial Problem of "Grounded Theory" Reconsidered. Forum Qualitative Sozialforschung / Forum: Qualitative Social Research [On-line Journal], 6(2), Art. 27, paragraphs 49 & 50. [۱]
• Mey, G. & Mruck, K. (Eds.) (2007). Grounded Theory Reader (HSR-Supplement 19). Cologne: ZHSF. 337 pages
• Thomas, G. & James, D. (2006). Re-inventing grounded theory: some questions about theory, ground and discovery. British Educational Research Journal, 32 (6), 767–795.
• Goulding, C. (2002). Grounded Theory: A Practical Guide for Management, Business and Market Researchers. London: Sage.
• Stebbins, Robert A. (2001) Exploratory Research in the Social Sciences. Thousand Oaks, CA: Sage.

گلاسر

• Glaser BG, Strauss A. Discovery of Grounded Theory. Strategies for Qualitative Research. Sociology Press [۲], 1967
• Glaser BG. Theoretical Sensitivity: Advances in the methodology of Grounded Theory. Sociology Press [۳], 1978.
• Strauss A, Corbin J. Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques. Sage, 1990.
• Glaser BG. Basics of Grounded Theory Analysis. Emergence vs Forcing. Sociology Press [۴], 1992
• Glaser BG (ed). Examples of Grounded Theory: A Reader. Sociology Press [۵], 1993.
• Glaser BG (ed). More Grounded Theory Methodology: A Reader. Sociology Press