نسیء

نَسیء (به عربی: النسیء، آوانگاری: به معنی لغوی تأخیر انداختن) یک ویژگی تقویم هجری قمری بود که در قرآن نیز مرتبط با چهار ماه حرام مطرح شده‌است. در عربستان قبل از اسلام از تقویم قمری استفاده می‌شد که در آن هر ۲ یا ۳ سال یکبار یک ماه اضافه وجود داشت. این ماه اضافه باعث می‌شد که فصل‌ها حدوداً در زمان قبلی خود بمانند. وظیفه تعیین این ماه بر عهده قبیله بنی‌کنانه بود. این تعریف از نسیء ابتدا توسط ابو مشعر البلخی و سپس توسط ابوریحان بیرونی و المسعودی و بعضی دانشمندان غربی استفاده شد. از این رو هر دو یا سه سال، ابتدای سال یک ماه به تأخیر می‌افتاد. این نوع تقویم با تقویم عبری (تقویم یهودیان) که در آن نیز هر چند سال یکبار یک ماه اضافه وجود دارد همخوانی دارد. بر اساس نظر ابومشعر، اعراب این روش را از یهودیان یادگرفته بودند. از این رو در آن زمان تقویم اعراب و تقویم یهودیان تقریباً یکسان بود.

آیه نسیء

در سال ۱۰ هجری و بعد از اینکه قبله از بیت‌المقدس (اورشلیم) به مکه تغییر پیدا کرد، یک آیه نازل شد که در آن نسیء ممنوع شد:

إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِندَ اللَّـهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِی کِتَابِ اللَّـهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذٰلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ فَلَا تَظْلِمُوا فِیهِنَّ أَنفُسَکُمْ وَقَاتِلُوا الْمُشْرِکِینَ کَافَّةً کَمَا یُقَاتِلُونَکُمْ کَافَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّـهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ ﴿۳۶﴾ إِنَّمَا النَّسِیءُ زِیَادَةٌ فِی الْکُفْرِ یُضَلُّ بِهِ الَّذِینَ کَفَرُوا یُحِلُّونَهُ عَامًا وَیُحَرِّمُونَهُ عَامًا لِّیُوَاطِئُوا عِدَّةَ مَا حَرَّمَ اللَّـهُ فَیُحِلُّوا مَا حَرَّمَ اللَّـهُ زُیِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمَالِهِمْ وَاللَّـهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ ﴿۳۷﴾

در حقیقت شمار ماه‌ها نزد خدا از روزی که آسمانها و زمین را آفریده در کتاب [علم] خدا دوازده ماه است که از آن [دوازده ماه] چهار ماه [ماه] حرام است این است آیین استوار پس در این [چهار ماه] بر خود ستم مکنید و همگی با مشرکان بجنگید چنان‌که آنان همگی با شما می‌جنگند و بدانید که خدا با پرهیزگاران است. جز این نیست که جابجا کردن [ماه‌های حرام] افزودن بر کفر است که کافران به وسیله آن گمراه می‌شوند آن را یکسال حلال و یکسال [دیگر] آن را حرام می‌دانند تا زمان‌هایی که خدا حرام کرده‌است را زیرپاگذارند و در نتیجه آنچه را خدا حرام کرده [بر خود] حلال گردانند زشتی اعمالشان برایشان آراسته شده‌است و خدا گروه کافران را هدایت نمی‌کند. - سوره توبه آیه ۳۶ و ۳۷.

از این رو در صورتی که این تفسیر صحیح باشد زمان رخدادهای اتفاق افتاده در بین سال‌های ۱ تا ۱۰ هجری ممکن است یک تا ۳ ماه با آنچه به صورت غالب مورد استفاده قرار می‌گیرد تفاوت داشته باشد.