نجف دریابندری
نجف دریابندری (۱ شهریور ۱۳۰۸ در آبادان – ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹ در تهران) متفکر، مترجم و نویسنده ایرانی بود.[۲] برگردان(Transcreation) کتاب‌های وداع با اسلحه و پیرمرد و دریا نوشته ارنست همینگوی، از جمله برگردان‌های شناخته شده او هستند.[۳]
نجف دریابندری | |
|---|---|
 در مرداد ۱۳۹۳ | |
| زاده | ۱ شهریور ۱۳۰۸[۱] آبادان، استان خوزستان، ایران |
| درگذشته | ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹ (۹۰ سال) تهران، ایران |
| پیشه | مترجم، نویسنده، مقاله‌نویس |
| ملیت | ایرانی |
| همسر(ها) | ژانت د. لازاریان فهیمه راستکار |
| فرزند(ان) | نوشین و آرش از ژانت لازاریان سهراب از فهیمه راستکار |
زندگی و زمانه
ویرایشآغاز زندگی
ویرایشنجف دریابندری فرزند ناخدا خلف دریابندری (زاده چاه‌کوتاه) و مریم (زاده بوشهر) است. سال تولد نجف دریابندری، ۱۳۰۸ در آبادان آورده شده است. به گفته خودش در سال ۱۳۰۷ در محله حمام جرمنی آبادان زاده شده، اما سال تولد در شناسنامه‌اش ۱۳۰۸ نوشته شد.[۴] دورهٔ ابتدایی را در مدرسه ۱۷ دی گذرانده و وارد دبیرستان رازی آبادان شد.[۵] او در سال سوم دبیرستان تحصیل را رها کرد و به دنبال کار رفت.[۶]
حضور انگلیسی‌ها در تأسیسات نفتی آبادان و رفت و آمد آنان در سطح شهر و کاربرد آن زبان، وی را به یادگیری زبان انگلیسی علاقه‌مند ساخت به گونه ای که این زبان را به‌طور خودآموز[۷] با تماشای فیلم‌های زبان اصلی برای کارمندان انگلیسی شرکت نفت و گفتگو با انگلیسی‌ها آموخت.
نخستین ترجمه
ویرایشنجف دریابندری در سال ۱۳۳۱ نخستین اثر خود را که برگردان کتاب وداع با اسلحه، نوشتهٔ ارنست همینگوی بود، برای چاپ به تهران فرستاد. او این کتاب را از ابراهیم گلستان گرفته و دیگر به او پس نداده بود.[۸]
زندان
ویرایشنجف دریابندری همزمان با چاپ این کتاب در سال ۱۳۳۳ به دلیل عضویت در حزب توده ایران در آبادان دستگیر شد. او تا پای اعدام رفت اما در نهایت به زندان محکوم شد. و پس از یک سال به زندان تهران منتقل شد. نجف دریابندری در زندان به مسائل فلسفی علاقه‌مند شد و در آن مدت، کتاب تاریخ فلسفه غرب اثر برتراند راسل را برگردان کرد که بعدها توسط انتشارات سخن به چاپ رسید. وی پس از تحمل چهار سال زندان، در سال ۱۳۳۷ آزاد شد و به کارهای گوناگونی روی آورد.[۹] پس از زندان، رابطه او با حزب توده پایدار نماند.[۸]
آزادی و کار
ویرایشنجف دریابندری در نهایت به عنوان سردبیر در مؤسسه انتشارات فرانکلین مشغول به کار شد. در آنجا به برگردان آثار ادبی رمان‌نویسان و نمایشنامه‌نویسان سرشناس آمریکایی پرداخت و کتاب‌هایی همچون پیرمرد و دریا اثر ارنست همینگوی و ماجراهای هاکلبری فین اثر مارک تواین را برگردان کرد.[۱۰]
دریابندری مدت ۱۷ سال با مؤسسهٔ فرانکلین همکاری کرد و در حدود سال ۱۳۵۴ همکاری خود را با این مؤسسه قطع کرد. پس از آن برای برگردان متون فیلم‌های خارجی با سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران قرارداد بست. پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران از این کار نیز کناره گرفت و به‌طور جدی به برگردان و نویسندگی پرداخت. از جمله نوشته‌های وی می‌توان به برگردان کتاب‌های یک گل سرخ برای امیلی و گوربه‌گور نوشته ویلیام فاکنر، رگتایم و بیلی باتگیت نوشته ئی.ال. دکتروف، معنی هنر از هربرت رید و پیامبر و دیوانه نوشته جبران خلیل جبران اشاره کرد.[۱۰]
دیدار با برتراند راسل
ویرایشنجف دریابندری طی سفری که در سال ۱۳۴۲ به لندن داشت، نامهای به برتراند راسل می‌نویسد و از او می‌خواهد که با یکدیگر دیداری داشته باشند. با موافقت راسل، آنها در ۲۹ مرداد ۱۳۴۲، در خانه راسل واقع در پترین‌دای‌دراث (Penrhyndeudraeth) در ولز یکدیگر را ملاقات کردند. همسر اول نجف دریابندری، ژانت لازاریان نیز در این ملاقات همراه او بود.
نوشته‌ها
ویرایشسبک کار
ویرایشنگارش روان و خوشخوان و سبک منحصر به فرد دریابندری، به ویژه در برگردان، او را به یکی از محبوب‌ترین مترجمان ایرانی تبدیل کرده بود.[۸]
دریابندری به غیر از برتراند راسل، نوشته‌های فیلسوفان دیگری همچون آیزایا برلین را نیز برگردان کرد.[۸]
طنز از درونمایه‌های نوشته‌های نجف دریابندری بود. کتاب مستطاب آشپزی، کار مشترک نجف دریابندری و همسرش فهیمه راستکار، با سبک طنز یکی از محبوب‌ترین کتاب‌های آشپزی ایران تبدیل شد تا جایی که ۳۰بار دوباره چاپ شد.[۸]
برگردان کتاب بازمانده روز نوشته کازو ایشی گورو و لحن و زبانی که نجف دریابندری در برگردان ادبیات انگلیسی به کار برده یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های روش یگانه او در برگردان است.[۸]
دریابندری از فارسی به انگلیسی هم برگردان‌هایی دارد. از جمله برگردانِ نیمی از نسخه‌ای از اشغال بهرام بیضایی[۱۱] و برگردان بیشتر کتابِ درد بی‌خویشتنِ خودش[۱۲] که هیچ‌کدام هنوز منتشر نشده‌اند.[۱۳]
جایزهٔ ترجمه
ویرایشدریابندری به مناسبت برگردان آثار ادبی آمریکایی جایزه تورنتون وایلدر از دانشگاه کلمبیا گرفت.[۱۴]
ثبت ملّی
ویرایشدر تاریخ ۱۰ مرداد ۱۳۹۶ کمیته ملی ثبت میراث فرهنگی ناملموس در سالن کانون فرهنگی فجر تشکیل جلسه داد و در این جلسه نجف دریابندری به‌عنوان گنجینه زنده بشری در میراث خوراک در فهرست حاملان میراث ناملموس (نادره‌کاران) به‌ثبت رسید.[۱۵]
زندگی شخصی
ویرایشهمسر نخست دریابندری، ژانت د. لازاریان، از روزنامه‌نگاران پرآوازه و گالری‌داران ارمنی‌تبار و همسر دوم او فهیمه راستکار از هنرپیشگان سینما و تئاتر و از دوبلورهای سرشناس بود. او دو فرزند از همسر نخست و یک پسر از همسر دوم خود داشت.[۱۶]
بیماری
ویرایشنجف دریابندری در ۲۳ آبان ۱۳۹۳ در پی سکته مغزی در آی سی یو بستری شد[۱۷][۱۸] و پس از بهبودی حالش در ۳ آذر ۱۳۹۳ از بیمارستان مرخص شد.[۱۹]
درگذشت
ویرایشنجف دریابندری در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹ پس از یک دورهٔ طولانی بیماری در سن ۹۰ سالگی در تهران درگذشت.[۲۰][۲۱]
اسم مستعار
ویرایشبر اساس کتاب نامهای مستعار نویسندگان و شاعران معاصر ایران به قلم عباس مافی نجف دریابندری با امضای «مهرداد رهسپار» هم به نویسندگی پرداخته است.
تألیف دربارهٔ نجف دریابندری
ویرایشمهدی مظفری ساوجی سلسله گفت‌وگوهایی با نجف دریابندری انجام داده، که در قالب دو کتاب با عناوین گفت‌وگو با نجف دریابندری (انتشارات مروارید، چاپ اول، ۱۳۸۸، چاپ ششم، ۱۴۰۲) و یادداشت‌های روزانه، سی روز با نجف دریابندری (انتشارات نگاه، ۱۳۹۳، چاپ سوم، ۱۳۹۵، چاپ چهارم، با عنوان روزنوشت یک گفت‌وگو با نجف دریابندری، انتشارات مروارید، ۱۳۹۹) منتشر شده‌اند.
کتاب صوتی مستند شنیداری گفت‌وگو با نجف دریابندری حاصل حدود ۲۳ ساعت گفتگوی مهدی مظفری ساوجی با دریابندری است که سال ۱۴۰۰ توسط انتشارات ماه‌آوا منتشر شد.
سیروس علی‌نژاد معرفی جامعی از این کتاب منتشر کرده است.[۲۲]
جستارهای وابسته
ویرایشپانویس
ویرایش- ↑ نجف دریابندری، مترجم و نویسنده، در آی سی یو بستری شد بی‌بی‌سی فارسی، ۲۳ آبان ۱۳۹۳
- ↑ «نجف دریابندری نویسنده و مترجم درگذشت». خبرگزاری فارس. ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ «نجف دریابندری درگذشت». ایرنا. ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ ۱۰۸۶ (۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹). «نجف دریابندری درگذشت». خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا).
- ↑ «آبادان بار دیگر رونق می‌گیرد». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۰ اسفند ۱۳۸۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۳ ژوئن ۲۰۲۰.
- ↑ «زندگینامه: نجف دریا بندری (۱۳۰۹–۱۳۹۹)». همشهری‌آنلاین. ۳ مهر ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ سیروس علی‌نژاد (۱۱ مهر ۱۳۸۸). «کتاب گفتگو با نجف دریابندری». بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ ۸٫۴ ۸٫۵ «نجف دریابندری، نویسنده و مترجم ایرانی درگذشت». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ «نجف دریابندری درگذشت». رادیو زمانه. ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ سیروس علی‌نژاد (۱۴ مهر ۱۳۸۵). «آثار نجف دریابندری». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ مظفری ساوجی، «یادداشت‌های روزانه»، ۷۱–۷۳.
- ↑ مظفری ساوجی، «یادداشت‌های روزانه»، ۳۸.
- ↑ «نجف دریابندری: باید گلستان سعدی را بارها بخوانیم». خبرگزاری میراث فرهنگی. خبرگزاری میراث فرهنگی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ ژوئیه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۴ اوت ۲۰۰۹.
- ↑ «نجف دریابندری، مترجم و نویسنده سرشناس، درگذشت». رادیو فردا. ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ ««نجف دریابندری» ثبت ملی شد». خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا). ۱۱ مرداد ۱۳۹۶.
- ↑ ۲۰۳۳ (۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹). «نجف دریابندری در کنار همسرش در کرج به خاک سپرده می‌شود». خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا).
- ↑ «نجف دریابندری به آی‌سی‌یو رفت». خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا). ۲۳ آبان ۱۳۹۳.
- ↑ علی‌نژاد، سیروس (۷ آذر ۱۳۹۳). «نجف دریابندری؛ کسی که بیش از یک آدم است». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ «نجف دریابندری از بیمارستان مرخص شد». بی‌بی‌سی فارسی. ۳ آذر ۱۳۹۳.
- ↑ «نجف دریابندری درگذشت». خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا). ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ «نجف دریابندری درگذشت». خبرگزاری مهر. ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ «BBC فارسی - فرهنگ و هنر - کتاب گفتگو با نجف دریابندری». www.bbc.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
منابع
ویرایش- زندگینامه: نجف دریابندری
- گفتگو با نجف دریابندری در بی‌بی‌سی فارسی
- برنامهٔ گزارش زندگی- شمارهٔ ۱۸۲- نجف دریابندری
- دریابندری، نجف (۱۳۴۲). «دیدار کوتاه نجف دریابندی با برتراند راسل». تهران: روزنامه کیهان.
- مظفری ساوجی، مهدی (۱۳۹۲). یادداشت‌های روزانه: ۳۰ روز با نجف دریابندری. تهران: انتشارات نگاه. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۵۱-۸۵۶-۱.
- مافی، عباس. نامهای مستعار نویسندگان و شاعران معاصر ایران. تهران:انتشارات دائره المعارف بزرگ اسلامی. ۱۳۹۶.
