ویکی‌پدیا

نارام سین

(تغییرمسیر از نارام‌سین)

نارام‌سین (به آکدی: 𒀭𒈾𒊏𒄠𒀭𒂗𒍪: DNa-ra-am DSîn، به معنای «محبوبِ ایزدِماه سین» که در این زبان علامتِ "𒀭" نشانه‌ای برای نام ایزدان است)، فرمانروای امپراتوری اکد بود. سلطنت او حدوداً ۲۲۵۴ تا ۲۲۱۸ پیش از میلاد به طول انجامید. او سومین جانشین و نوه‌ی شاه سارگون بزرگ، بنیانگذار امپراتوری پهناور اکد، بود.

نارام سین
𒀭𒈾𒊏𒄠𒀭𒂗𒍪
خدای اکد
شاه اکد
شاه سومر
شاه چهارگوشه جهان
شاه کائنات
سنگ‌نگاره‌ای از نارام-سین
سلطنت۲۲۵۴ – ۲۲۱۸ پیش از میلاد
پیشینمنیشتوشو
جانشینشار کاری شری
نام کامل
نارامسین
دودماناکدیان
پدرمنیشتوشو

نارام‌سین امپراتوری اکد را به اوج قدرت و گستردگی خود رساند. او در میان تمامی پادشاهان بین‌النهرین، اولین کسی بود که ادعای الوهیت کرد و خود را "خدای اکد" نامید. علاوه بر این، نارام‌سین اولین پادشاهی بود که لقب "شاه چهارگوشه جهان" را برای خود برگزید، لقبی که نشان‌دهنده‌ی وسعت قلمرو و سلطه و سیطره‌ی او بر جهان شناخته‌شده‌ی آن زمان بود. او به عنوان ایزد محافظ شهر اکده، جایگاهی همچون جایگاه انلیل در نیپور یافت.[۱] در اساطیر میان‌رودان، هر شهر ایزد یا ایزدبانوی محافظ و حامی خود را داشت که مورد پرستش مردم آن شهر بود. یافتن چنین جایگاهی برای نارام‌سین به معنای تحکیم قدرت و مشروعیت بخشیدن به حکومتش بود. نام‌آوری و آوازه‌ی نارام‌سین به اندازه‌ای بود که برخی از حاکمان بعدی، از جمله نارام‌سینِ اهل اشنونا (قرن نوزدهم پیش از میلاد)، نارام‌سینِ اهل آشور (قرن هجدهم پیش از میلاد) و همچنین نارام‌سینِ اهل اوروک، با الهام از او همین نام را برای خود برگزیدند. این امر نشان‌دهنده‌ی تاثیر عمیق نارام‌سین بر فرهنگ و تاریخ بین‌النهرین است، به طوری که حتی پس از گذشت قرن‌ها نام او به عنوان نمادی از قدرت و شکوه یاد می‌شد. این پادشاهان با انتخاب نام نارام‌سین، نه تنها به دنبال بهره‌گیری از اعتبار و شهرت او بودند، بلکه آگاهانه یا ناآگاهانه به نوعی تداوم بخش میراث او در تاریخ میان‌رودان نیز بودند. [۲][۳]

زندگی‌نامه

ویرایش

نارام‌سین فرزند منیشتوشو بود، بنابراین او برادرزاده‌ی شاه ریموش و نوه‌ی سارگون بزرگ و تاشلولتوم محسوب می‌شد. همچنین انهدوآنا، کاهنه‌ی اعظم معبد ایزدبانو اینانا، عمه‌ی نارام‌سین بود. در بیشتر نسخه‌های "فهرست (یا سالنامه‌های] پادشاهان سومری"، نام نارام‌سین پس از مانیشتوشو آمده است، اما در نسخه‌ی "اور سوم" از این فهرست، ترتیب نام‌های ریموش و مانیشتوشو جابه‌جا شده است.[۴][۵]

لازم به ذکر است که نام او در زبان آکدی باستان به طور دقیق "نارام‌سین" یا "نارام-سوعِن" نیست، بلکه باید به صورت "نارام-سویین" (با تلفظ /narām-tsuyin/) یا "نارام-سوئین" (با تلفظ /narām-tsuʾin/) بازسازی شود.[۶]

پادشاهی

ویرایش
 
سنگ‌نگاره احتمالی نارام-سین در دربند گور، جشن پیروزی او بر لولوبی‌ها و پادشاهشان ساتونی[۷] رشته‌کوه قره داغ، سلیمانیه، کردستان عراق.

نارام-سین قبایل مختلف تپه‌های شمالی را در زاگرس، توروس و کوه‌های آمانوس شکست داد و امپراتوری خود را تا حد دریای مدیترانه و ارمنستان وسعت بخشید. «استوانه پیروزی» او، پیروزی او بر ساتونی، حاکم لولوبی در رشته‌کوه زاگرس را به تصویر می‌کشد. سالنامه‌های پادشاهان سومری طول سلطنت او را ۵۶ سال ذکر می‌کنند و حداقل ۲۰ سال‌نام‌ِ او مشخص است که به اقدامات نظامی علیه مکان‌های مختلفی مانند اوروک و شوبارتو اشاره دارد. یک سال‌نامِ ناشناخته به عنوان «سالی که نارام-سین بر سیموروم در کیراشنیوه پیروز شد و بابا-فرماندار سیموروم و دو «انسی» آرامی را به اسارت گرفت»، ثبت شده است.[۸][۹] نام‌سال‌های دیگرِ او به ساخت و سازهای او در معابد اکد، نیپور و زابالا اشاره دارد. او همچنین در ناگار و نینوا مراکز اداری تأسیس کرد. به طور کلی نمی‌توان ترتیب مشخصی برای نام‌‌سال‌های نارام‌سین تعیین کرد، به جز اولین نام‌سال که "سالی که نارام‌سین از معبد انلیل سلاحی آسمانی/آن دریافت کرد" است. با این حال، می‌توان آن‌ها را بر اساس وجود نشانه‌ی الوهیت در نام او، به دوران پیش از الوهیت و پس از آن (که فرض می‌شود اندکی پس از "شورش بزرگ" رخ داده باشد) تقسیم کرد.

در دوران سلطنت نارام‌سین، کنترل مستقیمِ پادشاهیِ اکد بر دولت-شهرها افزایش یافت. او با انتصاب برخی از پسرانِ پُرشمارِ خود به عنوان فرمانداران مناطق کلیدی و دخترانش به عنوان کاهنه‌های اعظم، کنترل خود را بر دولت-شهرهای مختلف حفظ کرد. او همچنین دستگاهِ ثبت‌وضبط (منشی‌گری) اسناد حکومتی را اصلاح کرد.[۱۰][۱۱]

تسلیم شدن پادشاهان سومری

ویرایش

او تعدادی از فرمانروایان محلی را پس از تسلیم شدن در جای خود باقی گذاشت. از جمله مسکیگال، فرمانروای دولت-شهر اداب، و کارسوم، فرمانروای شهر گم‌شدۀ نیقوم. همچنین، لوگال-اوشومگال فرمانروای لاگاش نیز جزو ابقاءشدگان بود. کتیبه‌های متعددی متعلق به لوگال-اوشومگال، که بعدها به خدمت شار کالی شری، جانشین نارام‌سین، نیز درآمد، به ویژه مهرها، شناخته شده است که به او به عنوان فرماندار لاگاش و دست‌نشاندۀ (𒀵, arad، "خدمتکار" یا "بنده") نارام‌سین اشاره می‌کنند[۱۲].[۱۳].[۱۴][۱۵][۱۶] یکی از این مهرها اعلام می‌کند:[۱]

ای نارام-سین، ایزد توانای اکد، شاه چهارگوشه جهان، لوگالووشومگال، کاتب، «انسی» از لاگاش، خاک پای توست.

— مهر لوگال-وشومگال به عنوان رعیت نارام سین.[۱۳][۱۷]

شورش بزرگ

ویرایش

یکی از مهم‌ترین رویدادهای دوران پادشاهی نارام‌سین، شورش گسترده‌ای بود که علیه امپراتوری اکد رخ داد. این امپراتوری که توسط پدربزرگ او، سارگون، اولین فرمانروای اکد، بنیان نهاده شده بود، در غرب تا سوریه و مکان‌هایی مانند تل براک و تل لیلان، در شرق تا ایلام و حکومت‌های وابسته به آن منطقه، در شمال تا جنوب آناتولی، و در جنوب تا خلیج فارس گسترش یافته و تمامی قدرت‌های سنتی سومری مانند اوروک، اور و لاگاش را در بر می‌گرفت. همه‌ی این نهادهای سیاسی، تاریخی طولانی به عنوان قدرت‌های مستقل داشتند و در طول عمر امپراتوری اکد، گاه‌وبیگاه خواهان استقلال می‌شدند.[۱۸]

در برهه‌ای از سلطنت نارام‌سین، قیامی فراگیر رخ داد. ائتلافی بزرگ از شهر-ایالت‌ها به رهبری ایفور-کیس از کیش (سومر) و آمار-گیریِد از اوروک، با همراهی اِنلیل-نیزو از نیپور، و همچنین دولت‌-شهرهای "کوثا، تیوا، سیپار، کازالو، کیریتاب، [آپی]اک و جی‌اِن" و همچنین "کوه‌نشینان آموری" شکل گرفت. شهر بورسیپا نیز از جمله شهرهایی بود که به این شورش پیوست. [۱۹]

ما از این وقایع از طریق تعدادی کتیبۀ بابلی باستان از کتیبه‌های قدیمی‌تر و همچنین یک سند معاصر با آن از دوران آکدی باستان آگاهی داریم. تندیس باستکی که در سال ۱۹۷۴ میلادی کشف شد، پایه‌ی یک تندیس مسی به اندازه‌ی طبیعی از نارام‌سین بود. در این کتیبه آمده است:

نارام‌سین، پادشاه قدرتمند اکد، هنگامی که چهارگوشه‌ی جهان با هم علیه او شورش کردند، به یاری عشق و محبتی که ایزدبانو ایشتار به او ارزانی داشت، در 9 نبرد در طول یک سال پیروز شد و پادشاهانی را که آن‌ها (شورشیان) علیه او بر انگیخته بودند، اسیر کرد. از آنجایی که او بنیان‌های شهرش را از خطر محافظت کرد، شهروندان شهرش از ایشتار در اِآنا، اِنلیل در نیپور، داگان در توتول، نین‌هورساگ در کِس، اِآ در اِریدو، سین در اور، شَمَش در سیپار، و نرگال در کوتا درخواست کردند که نارام‌سین به ایزد شهرشان تبدیل شود و آنها در اکد معبدی وقف شده برای او ساختند. اما کسی که این کتیبه را بردارد، خدایان شَمَش، ایشتار، نرگال، مأمور پادشاه، یعنی همه‌ی آن خدایانی که در بالا ذکر شد، بنیان‌هایش را برکنند و نسلش را نابود کنند.

پس از این اتفاقات، نارام‌سین خود را به عنوان خدا معرفی کرد و همچنین سارگون و منیشتوشو را پس از مرگ به مرتبه‌ی الوهیت رساند، اما این کار را برای ریموش انجام نداد. بازتاب این شورش در آثار ادبی بعدی سومری مانند "شورش بزرگ علیه نارام‌سین"، "نارام‌سین و لشکر دشمن" و "گولا-آن و هفده پادشاه علیه نارام‌سین" منعکس شده است.

فتح آرمانوم و ابلا

ویرایش

فتح آرمانوم و ابلا در سواحل مدیترانه توسط نارام-سین در چندین کتیبه او ذکر شده‌است:

«در حالی که از زمان پیدایش بشر، تا به حال هیچ پادشاهی که آرمانوم و ابلا، خدای نرگال، را به وسیله سلاح (خود) نابود کرده باشد، راه را برای نارام سین، قدرتمند، باز نکرده و آرمانوم و ابلا را به او بخشیده‌است. بعلاوه آمانوس، کوه سدر و دریای علیا را به او داد و با سلاح‌های خدای داگان، که پادشاهی او را بزرگ می‌کند، نارام سین، قدرتمند، آرمانوم و ابلا را فتح کرد.»

کنترل ایلام

ویرایش
 
نارام-سین از ایلام در شرق تا ابلا و آرمانوم در غرب لشکرکشی کرد.

ایلام حداقل به‌طور موقت از زمان سارگون تحت سلطه اکد بود.[۲۰] احتمالاً پادشاه ایلامی خیتا با نارام-سین پیمان صلح امضا کرده‌است که می‌گوید: «دشمن نارام-سین دشمن من است، دوست نارام-سین دوست من است».".[۲۱][۲۲][۲۳]پیشنهاد شده‌است که معاهده رسمی به نارام-سین اجازه می‌دهد تا در مرزهای شرقی خود صلح داشته باشد تا بتواند به طور مؤثرتری با تهدید گوتیوم مقابله کند. این معاهده حاکی از آن است که خیتا نیروهای ایلامی را در اختیار نارام سین قرار داد، او دخترش را به عقد پادشاه اکدی درآورد، و موافقت کرد که مجسمه‌های نارام سین را در نیایشگاه‌های شوش برپا کند.[۲۴] در واقع، معروف است که نارام-سین در دوران سلطنت خود نفوذ شدیدی بر شوش داشت و معابد و کتیبه‌هایی به نام خود ساخت و زبان اکدی را جایگزین زبان ایلامی در اسناد رسمی کرد.[۲۵]

در زمان نارام سین، «فرمانداران نظامی کشور ایلام» (شاکانکوها) با نام‌های معمولی اکدی، مانند ایلی‌شمانی یا اپیرموپی، شناخته می‌شوند.[۲۶][۲۷][۲۸][۲۹] این نشان می‌دهد که این فرمانداران ایلام از مقامات امپراتوری اکد بوده‌اند.[۲۶]

نفرین اکد

ویرایش
 
ستون پیروزی نارام-سین حدود ۲۲۳۰ پ. م، او را نشان می‌دهد که لولوبی‌ها، قبیله‌ای در رشته‌کوه زاگرس و پادشاه آنها ساتونی را شکست می‌دهد، آنها را زیر پا می‌گذارد و نیزه می‌کند. ساتونی، درست ایستاده، به نارام-سین التماس می‌کند که او را نجات دهد.[۳۰] نارام-سین نیز دو برابر سربازانش است. در قرن دوازدهم قبل از میلاد به شوش برده شد، جایی که در سال ۱۸۸۹ یافت شد.
ویدئوهای بیرونی
 
  Victory Stele of Naram-Sin, Smarthistory

یکی از اسطوره‌های میانرودانی، شعری تاریخ‌نگاری با عنوان «نفرین اکد:انتقام ایکور»، توضیح می‌دهد که چگونه امپراتوری ایجاد شده توسط سارگون اکدی سقوط کرد و پایتختش شهر اکد ویران شد. این اسطوره صدها سال پس از زندگی نارام-سین نوشته شد و تلاش شاعر برای توضیح چگونگی موفقیت گوتی‌ها در فتح سومر است. پس از یک قطعه آغازین که شکوه اکد را قبل از نابودی آن توصیف می‌کند، این شعر می‌گوید که چگونه نارام سین با غارت ایکور (معبد انلیل در نیپور) خدای اصلی انلیل را خشمگین کرد. انلیل با خشم خود گوتیان را از تپه‌های شرق دجله به پایین فراخواند و طاعون، قحطی و مرگ را در سراسر میانرودان به ارمغان آورد. قیمت غذا تورم بالایی پیدا کرد، با این شعر که ۱ بره فقط نصف سیلا (حدود ۴۲۵ میلی لیتر) غلات، نصف سیلا روغن یا نصف مینا" (حدود ۲۵۰ گرم) پشم.[۳۱] برای جلوگیری از این نابودی، هشت نفر از خدایان (یعنی اینانا، انکی، سین، نینورتا، اوتو، ایشکور، نوسکو و نیسابا) حکم کردند که شهر اکد باید نابود شود تا بقیه سومر در امان بماند و آن را نفرین کردند. این دقیقاً همان چیزی است که اتفاق می‌افتد و داستان با نوشتن سرنوشت اکد توسط شاعر به پایان می‌رسد و کلمات نفرین خدایان را قبلاً منعکس می‌کند:

جاده‌های ارابه‌هایش، خشک و بی‌روح، جز گیاهِ زاری چیزی به بار نیاورد.

در کنار کانال‌هایش، بر سواحل و مسیرهایی که روزگاری قایق‌ها در آن می‌خرامیدند، دیگر هیچ انسانی قدم نمی‌گذارد؛ گویی بزهای وحشی، جانوران موذی، مارها و عقرب‌های کوهستانی صاحبان آن سرزمین شده‌اند.

دشت‌هایش که روزگاری پر از گل‌ها و گیاهان روح‌نواز بود، اینک جز نیزارهای غم‌انگیز چیزی به خود نمی‌بیند.

اکد، که آب‌های شیرین و گوارا در آن جاری بود، اینک آب‌هایش طعم تلخ شکست و ویرانی را به کام می‌چشاند.

هر که گفت "در آنجا سکنی خواهم گزید"، آشیانه‌ای جز ویرانه نیافت.

هر که گفت "در اکد خواهم خوابید"، خوابی جز کابوس ندید.

تهاجمات گوتیان

ویرایش

این یورش‌های گوتیان واقعاً ویرانگر بود، اما مشخص نیست که آنها چقدر بر سومر تأثیر منفی گذاشتند. در مقطعی از دوره اکدی، گوتیان پایتختی را در شهر ادب تأسیس کردند.[۳۲] نارام-سین ممکن است ۲۲۱۹ پ. م امپراتوری خود را به پسرش شار کالی شری پس از مرگش در سال کم و بیش دست نخورده واگذار کرده باشد یا ممکن است کمی بیشتر از خود اکد گذشته باشد.[۳۳] نام‌های سال شار کالی شری بیانگر تداوم تسلط بر نیپور و حداقل بابل است.[۳۴] گوتی‌ها بیش از ۱۰۰ سال در آنجا ماندند تا اینکه با ایالت اور سوم به عنوان قدرت سیاسی غالب جایگزین شدند.[۳۵][۳۶]

در فرهنگ عامه

ویرایش

در سال ۲۰۲۱ پادشاه نارام سین شخصیتی در بازی ویدئویی "خانه خاکستر" است که داستان اصلی در معبد شخصی او رخ می‌دهد.[۳۷] در بازی، او «خدا پادشاه» خودخوانده اکد است و پس از نفرین شدن توسط خدا انلیل درگیر جنگ با گوتیان است. او پس از غارت معبدش دچار جنون شد. صدای نارام سین و ضبط حرکت توسط سامی کریم انجام شد.

کتیبه نارام‌سین

ویرایش

از نارام-سین نوه سارگون یک لوح سنگی از جنس آهک به طول ۲۰۰ سانتی‌متر باقی مانده که در آن پیروزی نارام-سین و سپاهش با شکست دادن قوم لولوبی، قبیله‌ای در کوه‌های زاگرس (ایران)، نقش شده‌است. در لوح نارام سین بزرگی اندازه شاه تأکید بر قدرتمندی و پیروزی او دارد.[۳۸]

نارام-سین پس از تصرف شوش، به نواحی کوهستانی مغرب ایران نیز، حرکت کرد و با لولوبی‌ها که در آن نواحی مسکن داشتند نیز جنگید و پیروز شد و یادگار این پیروزی را لوحه‌ای سنگی به صورت نقش برجسته نمایش داد و آن را در معبد شهر «سیپار» قرار داد. بعدها ایلامی‌ها موفق شدند اکدی‌ها را از شهرهای خود بیرون کنند و این سنگ را نیز به شوش آوردند، و قرنها بعد فرانسوی‌ها در ضمن کاوش‌های شوش آن را پیدا کرده به موزه لوور در پاریس بردند و اکنون در آن موزه موجود است.

جستارهای وابسته

ویرایش

پانویس

ویرایش
  1. ↑ Steinkeller, Piotr. "The Divine Rulers of Akkade and Ur: Toward a Definition of the Deification of Kings in Babylonia". History, Texts and Art in Early Babylonia: Three Essays, Berlin, Boston: De Gruyter, 2017, pp. 107-157
  2. ↑ Lambert, W. G. (1986-10). "Narām-Sîn of Ešnunna or Akkad?". Journal of the American Oriental Society. 106 (4): 793. doi:10.2307/603538. ISSN 0003-0279. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  3. ↑ von Dassow, Eva (2009-01). "Narām-Sîn of Uruk: A New King in an Old Shoebox". Journal of Cuneiform Studies. 61 (1): 63–91. doi:10.1086/jcs25608633. ISSN 0022-0256. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  4. ↑ Thomas, Ariane (2015-01-28). "The Akkadian Royal Image: On a Seated Statue of Manishtushu". Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie. 105 (1). doi:10.1515/za-2015-0008. ISSN 0084-5299.
  5. ↑ Biggs, Robert D. (2005-10). "Literatur, Politik und Recht in Mesopotamien: Festschrift für Claus Wilcke. Edited by Walther Sallaberger, Konrad Volk, and Annette Zgoll. Orientalia Biblica et Christiana 14. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2003. Pp. xii + 386. € 98". Journal of Near Eastern Studies. 64 (4): 315–317. doi:10.1086/498376. ISSN 0022-2968. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  6. ↑ Alkhafaji, N. , & Marchesi, G. (2020). Naram-sin's war against armanum and ebla in a newly-discovered inscription from tulul al-baqarat. Journal of Near Eastern Studies, 79(1), 1. doi:http://dx.doi.org/10.1086/707663
  7. ↑ Bromiley, Geoffrey W. (1995). The International Standard Bible Encyclopedia. Wm. B. Eerdmans Publishing. p. 186. ISBN 978-0-8028-3785-1.
  8. ↑ Cohen, Mark E. “A New Naram-Sin Date Formula. ” Journal of Cuneiform Studies, vol. 28, no. 4, 1976, pp. 227–32
  9. ↑ Year-Names of Naram-Sin of Agade
  10. ↑ Álvarez García, Juan (2019-12-11). "Foster, B. R. (2016), The Age of Agade. Inventing empire in ancient Mesopotamia, Londres y Nueva York: Routledge, 438 págs". Panta Rei. (1). doi:10.6018/pantarei/2019/9. ISSN 2386-8864.
  11. ↑ Oelsner, Joachim (2022-11-01). "Van Ess, Margarete (Hg.): Uruk – Altorientalische Metropole und Kulturzentrum. 8. Internationales Colloquium der Deutschen Orient-Gesellschaft 25. und 26. April 2013, Berlin. Im Auftrag des Vorstands der Deutschen Orient-Gesellschaft. Wiesbaden: Harrassowitz 2021. XVII, 495 S. m. Abb. 8° = Colloquien der Deutschen Orient-Gesellschaft 8. Hardbd. € 78,00. ISBN 978-3-447-11368-7". Orientalistische Literaturzeitung. 117 (3): 211–215. doi:10.1515/olzg-2022-0072. ISSN 2196-6877.
  12. ↑ "Sumerian Dictionary". oracc.iaas.upenn.edu. Archived from the original on 1 March 2020. Retrieved 17 January 2023.
  13. ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ Radau, Hugo (2005). Early Babylonian History: Down to the End of the Fourth Dynasty of Ur (به انگلیسی). Wipf and Stock Publishers. pp. 6–7. ISBN 978-1-59752-381-3.
  14. ↑ Woolley, Leonard (1938). The Summerians. p. 83.
  15. ↑ The Art Of Ancient Mesopotamia (Art Ebook) (به انگلیسی). p. 53.
  16. ↑ Seal image M4 in: The Art Of Ancient Mesopotamia (Art Ebook) (به انگلیسی). p. 53.
  17. ↑ "CDLI-Archival View RT 165". cdli.ucla.edu. Archived from the original on 13 June 2021. Retrieved 17 January 2023.
  18. ↑ Weiss, Harvey (1983). "Excavations at Tell Leilan and the Origins of North Mesopotamian cities in the Third Millennium B.C." Paléorient. 9 (2): 39–52. doi:10.3406/paleo.1983.4340. ISSN 0153-9345.
  19. ↑ Steve Tinney, A New Look at Naram-Sin and the "Great Rebellion", Journal of Cuneiform Studies, vol. 47, pp. 1-14, 1995
  20. ↑ Gershevitch, I. (1985). The Cambridge History of Iran (به انگلیسی). Cambridge University Press. p. 8. ISBN 978-0-521-20091-2.
  21. ↑ Edwards, I. E. S.; Gadd, C. J.; Hammond, N. G. L. (1971). The Cambridge Ancient History (به انگلیسی). Cambridge University Press. p. 651. ISBN 978-0-521-07791-0.
  22. ↑ Hansen, Donald P. (2002). Leaving No Stones Unturned: Essays on the Ancient Near East and Egypt in Honor of Donald P. Hansen (به انگلیسی). Eisenbrauns. p. 233. ISBN 978-1-57506-055-2.
  23. ↑ "Site officiel du musée du Louvre". cartelfr.louvre.fr.
  24. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام CAH651<ref name= وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  25. ↑ Edwards, I. E. S.; Gadd, C. J.; Hammond, N. G. L. (1971). The Cambridge Ancient History (به انگلیسی). Cambridge University Press. pp. 444–445. ISBN 978-0-521-07791-0.
  26. ↑ ۲۶٫۰ ۲۶٫۱ Potts, D. T. (2016). The Archaeology of Elam: Formation and Transformation of an Ancient Iranian State (به انگلیسی). Cambridge University Press. p. 100. ISBN 978-1-107-09469-7.
  27. ↑ "CDLI-Archival View". cdli.ucla.edu.
  28. ↑ Álvarez-Mon, Javier (2020). The Art of Elam CA. 4200–525 BC (به انگلیسی). Routledge. p. 216. ISBN 978-1-00-003485-1.
  29. ↑ "Site officiel du musée du Louvre". cartelfr.louvre.fr.
  30. ↑ Roux, Georges (1995). La Mésopotamie. Essai d'histoire politique, économique et culturelle. Le Seuil. p. 141. ISBN 9782021291636.
  31. ↑ Samuel Noah Kramer (2010-09-17). The Sumerians: Their History, Culture, and Character. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-45238-8.
  32. ↑ M. Molina, "The palace of Adab during the Sargonic period", D. Wicke (ed.), Der Palast im antiken und islamischen Orient, Colloquien der Deutschen Orient-Gesellschaft 9, Wiesbaden: Harrassowitz 2019, pp. 151-20
  33. ↑ Samuel Noah Kramer (2010-09-17). The Sumerians: Their History, Culture, and Character. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-45238-8.
  34. ↑ "Year Names of Sharkalisharri [CDLI Wiki]". cdli.ox.ac.uk.
  35. ↑ Budge, E. A. Wallis, Sir (2005). Babylonian Life and History. New York: Barnes & Noble. ISBN 0-7607-6549-9. OCLC 63278058.
  36. ↑ Reade, Julian (2000). Mesopotamia. British Museum Press. pp. 67–68. ISBN 0-7141-2181-9. OCLC 43501084.
  37. ↑ "The Dark Pictures Anthology: House of Ashes Preview". The Sixth Axis (TSA) (به انگلیسی). 27 May 2021. Retrieved 5 November 2021.{{cite web}}: نگهداری CS1: url-status (link)
  38. ↑ "صفحهٔ اصلی". Wikipedia, the free encyclopedia. 2022-01-31.

منابع

ویرایش
  • معین، محمد (۱۳۵۸). فرهنگ فارسی، جلد ششم. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.

پیوند به بیرون

ویرایش
برگرفته از «https://fa.wiki.x.io/w/index.php?title=نارام_سین&oldid=40598908»