میهر (اسطوره ارمنی)

میهر (اساطیر ارمنی) که نام او از ایزد مهر ایرانی برگرفته شده مربوط به شکل هند و ایرانی میترا به معنی دوست، خیرخواه، عهد و پیمان است. میهر در مجموعه ایزدان ارمنی فرزند آرامازد است و قدیمی‌ترین ایزد خورشید و نور آسمانی در میان ارمنیان محسوب می‌شود. او را در دوران عصر هلنیستی که ایزد آهنگری و آتش بوده یکی دانسته‌اند و محتملاً معبد گارنی به او اهداء شده بود. پرستش میهر به عنوان ایزد خورشید، در میان ارمنیان بسیار گسترده بوده‌است. نام و کردار و منش میهر به قدری محبوب بوده که به نام «میهر بزرگ» و فرزندش «مهیر کوچک» وارد حماسه قهرمانی داوید ساسونی شده‌است.

تاریخ

در زمان هخامنشیان، ساتراپ ارمنستان در جشن‌های مخصوص به میهر، برای شاه ایران بیست هزار کره اسب به عنوان هدیه فرستاده است. پرستش میترا-میهر از سده سوم قبل از میلاد در کشورهای آسیای صغیر از جمله در ارمنستان کوچک، (هایک کوچک) پس از تسلط روم بر این کشورها گسترش یافت. پرستش میهر در غرب با پرستش آن در زمان زرتشتی‌گری به‌طور محسوسی متفاوت بوده‌است. در غرب تکیه بر خصوصیات مهر از نظر نظم خورشیدی، جنگ آوری، به وجود آوردن نعمت‌های زمینی پس از کشتن گاو نر و همچنین اعمالی در راستای نجات بشر بوده‌است و تمام این صفات بنابر آنچه در داوید ساسونی آمده، در پرستش میهر نزد ارمنیان نیز دیده می‌شود.

در حماسه ارمنی، مهیر کوچک به عنوان ناجی جهان معرفی می‌شود که از صخره‌ای به نام «سنگ کلاغ وان» (در دین زرتشت کلاغ، پرنده حامی آتش مقدس است) خارج خواهد شد تا مردم زجر کشیده را از دست ارواح خبیث و شیاطین نجات دهد و پادشاهی پُر از سعادت و خوشبختی را بنا نماید. در این مورد روایتی است که در آن گفته شده که:

«مهیر هنگام شکار، کلاغی را زخمی می‌کند و کلاغ وارد غاری در یک صخره می‌شود. مهیر به دنبال آن وارد غار شده ولی در غار بسته می‌شود و او در آنجا زندانی می‌شود تا روز قیامت از آنجا خارج شده و جهان را از شر و بدی نجات دهد.»

جستارهای وابسته

منابع

احمد نوری‌زاده. تاریخ و فرهنگ ارمنستان، تهران: چشمه، ۱۳۷۶، شابک:۷–۲۲۰–۳۶۲–۹۶۴–۹۷۸
احمد نوری‌زاده، صد سال شعر ارمنی (از اواخر قرن نوزدهم تا اواخر قرن بیستم). تهران:نشر چشمه، شابک:۹–۲۱۶–۳۶۲–۹۶۴–۹۷۸
تاریخ کلیسای ارمنی، نگارش دکتر ادیک باغداساریان، تهران ۱۳۸۰. شابک:۲–۰۷۴۵-۰۶-۹۶۴
بررسی ریشه شناختی واژه‌های آرامازد، اهورامزدا و ماشتوتس، نویسنده: آنوشیک ملکی، فصلنامه فرهنگی پیمان - شماره ۶۶ - سال هفدهم - زمستان ۱۳۹۲
اشتراکات اساطیری و باورها در منابع ایرانی و ارمنی، نویسنده:ماریا آیوازیان، نشر: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (۲۶ اردیبهشت، ۱۳۹۱)، شابک:۰–۵۶۰–۴۲۶–۹۶۴–۹۷۸
تعاملات تاریخی و فرهنگی ایران و ارمنستان از عصر کهن تاکنون، نویسنده: دکتر مهران شیراوند، فصلنامه فرهنگی پیمان - شماره ۵۸ - سال پانزدهم - زمستان ۱۳۹۰
آیین مهر و تأثیر آن بر فرهنگ ایرانی، اسلامی، ارمنی، مسیحی و فرهنگ مشترک جهانی، نویسنده: گارگین فتایی، فصلنامه فرهنگی پیمان - شماره ۳۳ - سال نهم - پاییز ۱۳۸۴
امشاسپندان و ایزدان در تاریخ اساطیری ایران، فصلنامه فرهنگی پیمان - شماره ۲۸ - سال هشتم - تابستان ۱۳۸۳
مانوک آبقیان، افسانه‌های ملی ارمنی در نگارش تاریخ ارمنیان مؤسس خورناتسی
یشت فرزانگی: جشن نامه دکتر محسن ابوالقاسمی، نشر: هرمس (۲۹ بهمن، ۱۳۸۴)، شابک:۰–۳۶۳–۲۱۸–۹۶۴
باورها، دین، پرستش اسطوره‌های ارمنیان کهن. چاپ ایروان سال ۲۰۰۱ میلادی