مولکول

مولکول (به فرانسوی: molécule) کوچک‌ترین واحدی از یک ماده است که از دو یا چند اتم که با استفاده از نیروی حاصل از پیوند شیمیایی به یکدیگر متصل شده و کنار هم قرار گرفته‌اند تشکیل شده‌است. یک مولکول می‌تواند جورهسته باشد یعنی فقط از اتم‌های یک نوع عنصر شیمیایی تشکیل شده باشد مانند اتم‌های مولکول اکسیژن(O_۲)؛ یا می‌تواند ناجورهسته باشد یعنی عناصر تشکیل دهنده آن بیشتر از یک نوع باشد مانند مولکول آب (H_۲O) که از دو عنصر هیدروژن و یک عنصر اکسیژن تشکیل شده‌است.

نمایش مدل فضاپرکن مولکول آب که از اتصال دو عنصر هیدروژن و یک اکسیژن به یکدیگر تشکیل شده‌است.

نسبت اتم‌ها در یک مولکول خاص همیشه ثابت است یا به عبارتی دیگر فرمول مولکولی آن قابلیت ساده‌شدن ندارد. برای مثال در مولکول آب نسبت اتم‌های هیدروژن به اکسیژن همیشه ۲ است. تعداد اتم‌های موجود در یک مولکول به وسیله فرمول شیمیایی آن نشان داده می‌شود. البته باید توجه داشت که فرمول شیمیایی به تنهایی نشان‌دهنده ویژگی‌های ماده نیست. ممکن است دو ماده فرمول شیمیایی یکسانی داشته باشند، اما ویژگی‌های آن‌ها کاملاً متفاوت باشد. برای مثال اتانول و دی‌متیل اتر فرمول شیمیایی یکسان اما خواص شیمیایی متفاوت دارند که به این مواد ایزومر گفته می‌شود. این نوع ایزومرها، ایزومر ساختاری هستند. گونه دیگری از ایزومرها نیز وجود دارند که فرمول شیمیایی آن‌ها یکسان است اما شکل فضایی آن‌ها متفاوت است و دارای خواص فیزیکی و بیولوژیکی متفاوت نیز هستند. این نوع ایزومرها، ایزومر فضایی نامیده می‌شوند.

مولکول

یک مولکول، مجموعه‌ای از اتم‌های یک مادهٔ مشخص دارای فرمول شیمیایی است. کلمهٔ مولکول از زبان لاتین گرفته شده و به معنی تودهٔ کوچکی از مواد می‌باشد. برای مثال مولکول متان(CH₄) از یک اتم کربن و چهار اتم هیدروژن تشکیل شده‌است یا یک مولکول آب(H₂O) از یک اتم اکسیژن و دو اتم هیدروژن تشکیل شده‌است. یک مولکول ذره‌ای خیلی کوچکی است که دارای قابلیت حرکت و مستعد دادن واکنش شیمیایی با مواد دیگر است، در حالی که اتم از ذرات کوچک ثابت‌تری تشکیل شده و جابجایی آنها نیازمند انرژی بسیار زیادی است که برای انجام واکنش‌های هسته‌ای ضروری است.

خاصیت مولکول‌ها

مولکول‌های یک ماده در حال جنبش و حرکت دایمی هستند. این جنبش مولکول‌ها حرکت براونی نام دارد که برای اولین بار توسط روبرت براون در سال ۱۸۲۱میلادی کشف شده‌است. وقتی ماده به شکل گاز است مولکول‌ها دارای جنبش بسیار زیاد هستند و فضای بین مولکولها زیاد است. در حالت مایع فضای بین مولکولی کمتر و جنبش مولکول‌ها نیز کمتر است. در حالت جامد مولکول‌ها به صورت منظم چیده شده‌اند و دارای چرخش به دور یک فضای مشخص هستند. دمای یک ماده نشانگر میزان جنبش مولکول‌های آن ماده است.

نیروی واندروالسی نیروی ضعیفی‌ست که عامل جاذبه بین مولکول‌هاست.

ماکرومولکول‌ها

مولکولهایی که دارای اندازهٔ خیلی بزرگ هستند و حداقل از چندین هزار اتم تشکیل شده‌اند: مثل پروتئین‌ها، اسیدهای نوکلئیک و کربوهیدراتها.

ترکیبات غیر مولکولی

شامل دو دستهٔ بزرگ هستند: ترکیبات فلزی و یونی.

فلزات

فلزات از دسته‌ای از اتم‌های مرتبط با هم تشکیل شده که دارای پیوند فلزی باشند.

ترکیبات یونی

یک ترکیب شیمیایی، که یون‌های مثبت و منفی ذره‌های سازنده آن است. در این ترکیب‌ها هیچ واحد مولکولی مشخصی وجود ندارد. و به‌طور کل اگر بخواهیم به زبان ساده‌تر بگوییم ترکیب یونی ترکیبی است که میان یک فلز و یک نافلز رخ می‌دهد؛ که فلز با از دست دادن الکترون به کاتیون و نا فلز با گرفتن الکترون به آنیون تبدیل می‌شود.