محب‌علی نایی
محب‌علی نایی یا ملا محب‌علی نی‌نواز هروی فرزند رستم‌علی خوشنویس متخلص به هراتی و مشهور به نایی خوشنویس٬ نوازنده و شاعر سده دهم هجری است.
او در نستعلیق خفی و جلی (درشت و ریز) بسیار مهارت داشت و از او به عنوان یکی از چهل تن خوشنویس کتابخانه بایسنغر میرزا نام برده‌اند.[۱] او را در خوشنویسی از شاگردان پدرش رستم‌علی ذکر کرده‌اند.[۲] او نی را خوب می‌نواخت از این رو به «نایی» مشهور بود.
محب‌علی کتابدار کتابخانه سلطان ابراهیم میرزا [۳] بود و به همین سبب «ابراهیمی» رقم می‌کرد.[۱] او در این کتابخانه سرپرست خوشنویسان صاحب‌نامی چون مولانا مالک دیلمی و شاه محمود نیشابوری بود که به همراه او و تنی چند از نستعلیق‌نویسان دیگر مانند ملا عیشی هروی و مولانا رستم علی (پدرش که در ابتدا برای بهرام میرزا صفوی کار می‌کرد) مشغول نوشتن نسخه خطی هفت اورنگ جامی شد. این کتاب از مشهورترین نسخه‌های خطی است و اکنون در نگارخانه فری‌یر در واشنگتن است. اتمام این کتاب با بیست و هشت مینیاتوری که دارد نه سال طول کشید.[۴]
سام میرزا صفوی در «تحفه سامی» می‌گوید: که وی خطی خوش داشته و در نی زدن ماهر بوده و همچنین در وصف او می‌نویسد: «اما بسیار بی پروا و لوند و خوش طبع و ظریف است».[۵] این ابیات از اوست:
| نیست غیر از بلا سرایت عشق | زَاول عشق تا نهایت عشق | |
| آه مجنون عشق پیشه کجاست | تا برم پیش او شکایت عشق |
محب علی تنها به کتابداری قناعت نکرد و در احوال شخصی ابراهیم میرزا و امور مملکت‌داری او دخالت می‌کرد. پس از هشت سال که در خدمت این شاهزاده بود، شاه تهماسب او را به قزوین احضار کرد و مدتی در ملازمت سام میرزا بود. سپس از طرف شاه تهماسب ملازم سید منصور کمانه مشهور به «سید بیگ» شد. پس از مدتی به زیارت عتبات رفت و بعد به قزوین بازگشت.[۱]
مرگ محب‌علی هروی را ۹۷۳ ه.ق ذکر کرده‌اند[۳] اما براساس ماده تاریخی که گفته می‌شود سیداحمد مشهدی به خط خود نوشته و حتی بر سنگ قبرش حک کرده‌است[۱] او در قزوین به سال ۹۹۵ ه. ق/۱۵۴۸ م چشم از جهان فرو بست و جنازه او را در مشهد در کنار پدرش به خاک سپردند.[۱] [۳]
پانویس
ویرایش
منابع
ویرایش- گری، بازیل. نقاشی ایران انتشارات عصرجدید. ترجمه شروه، عربعلی. تهران ۱۳۶۹ ش ص ۱۲۵
- رامپوری، سید احمد. مرقع خوشنویسان مختصر تذکره خطاطان هند و ایران (به زبان اردو)، ناشر: داکتر وقارالحسن صدیقی، دهلی نو ۲۰۰۷ م
- بیانی، مهدی. احوال و آثار خوشنویسان. انتشارات علمی. چاپ دوم. تهران ۱۳۶۳ش
- «نایی». لغت‌نامه دهخدا. دریافت‌شده در ۱۳ دی ۱۳۸۹.