گویش بالاگریوه‌ای زبان لری
لری بالاگِریوِه‌ای یکی از گویشهای لری در جنوب غرب استان لرستان است.[۳] بیشترین گویش‌وران این گویش زبان لری از ایل بالاگریوه ساکن در پلدختر، اندیمشک، جنوب خرم‌آباد، دورود، ازنا، شوش، دره شهر، کوهدشت و … ساکن می‌باشند.[۴][۵]
| گویش بالاگریوه ای | |
|---|---|
Default
| |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۳–۶۳۹ | lrc |
گویش بالاگریوه‌ای از گروه گویشهای جنوب غرب ایران است. دانشنامه ایرانیکا زبان لری را به دو دسته لری شمالی و جنوبی تقسیم کرده‌است و رودخانه دز را به نوعی مرز دو دسته لری شمالی و جنوبی قرار داده‌است که در این تقسیم‌بندی گویش بالاگریوه‌ای در کنار لری خرم‌آبادی، گویش نهاوندی و گویش بروجردی جز گویشهای لری شمالی قرار دارد. زبان لری و گویشهای مختلف آن شاخه‌ای از گویشهای ایرانی جنوب غربی است.[۶]
جغرافیا
لرستان: شهرستان‌های، رومشکان، خرم‌آباد، پلدختر، دورود، کوهدشت و بخش‌هایی از ازنا و الشتر
ایلام:شهرستان‌های، دره شهر، دهلران، آبدانان.[۷][۸][۹]
خوزستان:اندیمشک، شوش، دزفول.
قواعد و دستور زبان
افعال
در لری بالاگریوه‌ای، نشانه ((می)) برای افعال مضارع اخباری و استمراری و ماضی استمراری و مستمر وجود ندارد. مثال:
فارسی: می‌زَنَم (مضارع اخباری) - می‌زَدَم (ماضی استمراری یا مستمر)
لری خرم‌آبادی: می‌زِنِم (مضارع اخباری) - می‌زَم (ماضی استمراری یا مستمر)
لری بختیاری: ایزنُم (مضارع اخباری) - ایزَدُم (ماضی استمراری یا مستمر)
لری بالاگریوه‌ای: زِنم (مضارع اخباری یا استمراری) - زَم (ماضی استمراری یا ساده یا مستمر)
- ساختار فعل مضارع استمراری در لری بالاگریوه‌ای:
ها + فعل مضارع اخباری (= مضارع استمراری) + ضمیر
مثال ==> فارسی: دارم می‌شنوم
لری بالاگریوه‌ای :ها + اِشنو + اِم =ها اِشنواِم
معنی چند کلمهٔ بالاگریوه‌ای
| فارسی معیار | لری بالاگریوه‌ای |
|---|---|
| گنجشک | مِلیچه |
| غروب | ایواره |
| آفتاب | اَفتاو |
| خانه | مالگَه_هونه |
| باران | بارو |
| چشم | تیه |
| چرا؟ | سی چیِه؟ |
| سنگ | بَرد |
| بالا | وارو |
| پایین | حار |
| کسی را روی کول گذاشتن | قِلِن شوو گِرِتَ |
| مادر | دا |
| مادربزرگ | نِنِه |
| پدر | بُوِه |
| پدربزرگ | پاپا |
| کسی که تازه با چیزی آشنا شده (ندیده) | نِئی وِدی |
| دایی | حالو |
| خاله | هاله |
| عمه | کِچی |
| عمو | تاتِه |
| کُنج | سیک |
| خواهر | دَدَ، خوهَر |
| برادر | گیه، گَگَه |
| آن طرف | وولا، اُولا |
| الان | ایسِه |
| آبشار | تاف |
| قبل | وِرَز |
| کاسه | جوم |
| ستاره | آسارِه |
| انداخت، زاده | وَن |
| پسر عمو | عاموزا، تاتِه زا |
| پنجره | نیم دری |
| لیوان | گیلاس |
| چاقو | رونجه |
| عمو | عامو،تاته |
| باد و خاک | باد طوس |
پانویس
- ↑ "Language by Country" (به انگلیسی). فهرست لینگوییست. ۱۰ سپتامبر ۲۰۱۴. Archived from the original on 10 September 2014. Retrieved 10 September 2014.
- ↑ "Luri, Northern" (به انگلیسی). اتنولوگ. Archived from the original on 9 February 2014. Retrieved 21 September 2014.
- ↑ «LORI LANGUAGE ii. Sociolinguistic Status of Lori». Iranica. دریافت‌شده در ۳ فوریه ۲۰۱۳.
- ↑ کرد زعفرانلو کامبوزیا عالیه، ملکی مقدم اردشیر، سلیمانی آرزو. ۱۳۹۲. مقایسه فرایندهای واجی همخوان‌های گویش لری بالاگریوه با فارسی معیار جستارهای زبانی (پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی)، بهار ۱۳۹۲: (۱۴ ۱۳):۱۵۱–۱۷۹.
- ↑ شتدار، علی‌محمد. لرها و لرستان از دیدگاه ولادیمیر مینورسکی. علوم انسانی، «ایران شناخت»، ۱۳۷۶. ۱۶۷
- ↑ «LORI DIALECTS». Iranica. دریافت‌شده در ۳ فوریه ۲۰۱۳.
- ↑ «دهلران دائرة المعارف بزرگ اسلامی».
- ↑ «معرفی استان ایلام اداره عشایر». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ فوریه ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۸ فوریه ۲۰۲۳.
- ↑ «دهلران | مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی». www.cgie.org.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۸.
 | این یک مقالهٔ خرد مرتبط با زبان است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |