قورچی‌باشی (قزلباش)
قورچی‌باشی (به معنای رئیس قورچیان) عنوانی برای فرمانده کل قورچیان بود. قورچیان محافظان سلطنتی پادشاهان صفوی بودند.[۱] قورچی‌باشی قدیمی‌ترین درجه دولتی امپراتوری صفویه و یکی از مقامات «بسیار مهم» دولت مرکزی بود. این مقام نظامی پس از وزیر اعظم، دومین مقام عالی‌رتبه نظامی بود.[۲] قورچی‌ها مسلح به تیر و کمان شمشیر، تبرزین و گاهی تفنگ بودند. در دوره‌های ضعف اقتدار مرکزی، این پست بلافاصله توسط افرادی از قبایل برجسته تُرک (قزلباش)، یعنی ایل شاملو و ایل تکلو، تصاحب شد.[۳]
مینورسکی (ایرانشناس روسی) آنها همچون مخازن متحرک جنگ‌افزار توصیف می‌کند. کمپفر در سفرنامه خود آنها را سربازانی بسیار مغرور و شجاع می‌داند که خود را به حق عامل به قدرت رسیدن صفویان می‌دانند. محدوده وظایف قورچی‌باشی (کل کشور) به درستی مشخص نیست، اما وی پس از امیرالامرا یا سپهسالار بالاترین مقام نظامی محسوب می‌شده‌است. در ولایات و ایالات نیز منصب قورچی‌باشی وجود داشته که در محدوده همان ولایت فرماندهی قورچی‌ها را به عهده داشته‌اند.
قورچی‌ها در ابتدا مهم‌ترین بخش سپاه صفوی محسوب می‌شدند اما از زمان شاه عباس اول به بعد اهمیت آنها کاسته شد. شاه عباس اول برای کاهش قدرت آنها قوای نظامی از غلامان و همچنین قوای پیاده مسلح به تفنگ از مردم غیر قزلباش تشکیل داد. اما با این همه حتی در زمان شاه سلیمان تقریباً کمی کمتر از نیمی از نفرات ارتش را همین قورچی‌ها تشکیل می‌دادند. البته باید در نظر داشت که به وجود غلامان و نیروها جدید از استقلال و قدرت آنها کاسته شده بود.
پانویس
ویرایش- ↑ «Encyclopaedia Iranica - ARMY iii. Safavid Period». دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۲۲.
- ↑ مهرالزمان نوبان (۱۳۷۶)، نام مکان‌های جغرافیایی در بستر زمان، تهران: انتشارات ما، ص. ۳۷۳، شابک ۹۶۴-۶۴۹۷-۰۰-۴
- ↑ Floor, Willem (2001). Safavid Government Institutions. Costa Mesa, California: Mazda Publishers. pp. 1–311. ISBN 978-1-56859-135-3. p139.
منابع
ویرایش- سفرنامه کمپفر
- سفرنامه شاردن
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |