تمدن ایلام نام تمدنی باستانی در منطقه‌ای است که بخش بزرگی در جنوب غربی ایران از خوزستان، ایلام کنونی، چهارمحال بختیاری، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، شمال پارس کنونی (اَنشان) و لرستان را در پایان هزاره سوم قبل از میلاد دربرمی گرفت؛ ولی در دورهٔ هخامنشیان به منطقه جغرافیایی دشت شوش تقلیل یافت.
در اینجا فهرستی از نام‌های همهٔ شاهان شناخته شدهٔ ایلام و فرمانروایانِ وابسته به ایلام آورده شده‌است.
دوران ایلام کهن ح۲۷۰۰ تا ح۱۵۰۰ پیش از میلاد
ویرایش
نخستین شاهان ایلامی ح۲۷۰۰ تا ح۲۶۰۰ پ. م
ویرایش
| نخستین شاهان ایلام،[۱] ح۲۷۰۰- ح۲۶۰۰پ. م
|
| نام دیهیمی
|
نگاره
|
فرنام
|
زادروز- مرگ
|
آغاز شاهی
|
پایان شاهی
|
خویشاوندی
|
یادداشت
|
| هومبابا
|
|
|
مرگ ح۲۶۸۰پ. م
|
ح۲۷۰۰پ. م
|
ح۲۶۸۰پ. م
|
|
همزمان با گیلگمش شاه اوروک
|
| هومبان شوتور (یا خومباستیر)
|
|
|
|
|
|
|
|
| خاندان یکم اوان، ح۲۶۰۰- ح۲۵۵۰پ. م
|
| نام دیهیمی
|
نگاره
|
فرنام
|
زادروز- مرگ
|
آغاز شاهی
|
پایان شاهی
|
خویشاوندی
|
یادداشت
|
| شاه ناشناس
|
|
شاه اوان
|
|
ح۲۵۸۰پ. م
|
|
|
همزمان با اورنونگل شاه اوروک[۴]
|
| علیرضا کبیر
|
حاج نوروزی
|
شاه محمد فاتح
|
|
|
|
|
|
| کورایشک
|
|
شاه اوان
|
|
|
ح۲۵۵۰پ. م
|
|
۳۶ سال همزمان با لوگل انه موندو شاه ادب و اورننشه شاه لاگاش
|
| خاندان دوم اوان، ح۲۵۵۰-ح۲۲۷۰پ. م
|
| نام دیهیمی
|
نگاره
|
فرنام
|
زادروز- مرگ
|
آغاز شاهی
|
پایان شاهی
|
خویشاوندی
|
یادداشت
|
| پلی
|
|
شاه اوان
|
|
ح۲۵۰۰پ. م
|
|
|
|
| تته یکم
|
|
شاه اوان
|
|
|
|
|
|
| اوکو تنهیش
|
|
شاه اوان
|
|
|
|
|
|
| هیشوتش
|
|
شاه اوان
|
|
|
|
|
|
| شوشون ترنه
|
|
شاه اوان
|
|
|
|
|
|
| نپی ایلهوش
|
|
شاه اوان
|
|
|
|
|
|
| کیکو سیوه تمتی
|
|
شاه اوان
|
|
|
|
|
|
| هیشپ رتپ یکم
|
|
شاه اوان
|
|
|
|
|
|
| لوه ایشن
|
|
شاه اوان
|
مرگ ح۲۳۲۵پ. م
|
|
ح۲۳۲۵پ. م
|
پسر هیشپ رتپ یکم
|
|
| هیشپ رتپ دوم
|
|
شاه اوان
|
|
ح۲۳۲۵پ. م
|
|
پسر لوه ایشن
|
|
| امه سینی[۵]
|
|
شاه اوان
|
مرگ ۲۳۱۱پ. م
|
ح۲۳۱۵پ. م
|
۲۳۱۱پ. م
|
|
|
| هلو
|
|
شاه اوان
|
|
|
|
|
|
| هیته
|
|
شاه اوان
|
|
ح۲۲۷۰ پ. م
|
ح۲۲۷۰ پ. م
|
|
همزمان با نرم سین شاه اکد
|
| خاندان سوم اوان، حدود ۲۱۰۰ تا حدود ۲۰۷۸پیش از میلاد
|
| نام دیهیمی
|
نگاره
|
فرنام
|
زادروز- مرگ
|
آغاز شاهی
|
پایان شاهی
|
خویشاوندی
|
یادداشت
|
| کوتیک اینشوشینک[۶]
|
|
شاه اوان
|
|
ح۲۱۰۰پ. م
|
|
پسر شینپی هیش هوک
|
همزمان با اورنمو شاه اور. شوش در سال‌های ۲۰۷۸ و ۲۰۱۶پ. م به دست سپاهیان اور گشوده شد. پس از وی شاهان سیماشکی رهبری ایلام را در دست گرفتند.
|
- هَتانیش (۷ سال در حدود ۲۵۳۰پ. م)[۸]
- زیزی (تاریخ نامشخص)
- اوراَدَد (تاریخ نامشخص)
- اورایشکور (پیش از ۲۰۴۱ تا پس از ۲۰۳۷پ. م)
- وَرَدنَنَر (پس از ۲۰۳۷پ. م)
- اته لومش شاهنشاه ایلام و شاه توکریش پیش از۲۳۵۰پ. م
- ایماش کوش شاهنشاه توکریش پس از ۲۲۹۰پ. م
- کیکلی پاتالیش شاه توکریش پس از ۲۲۹۰پ. م
- (...)هی (پیش از ۲۳۷۱پ. م)
- (...)رو (ح۲۳۱۶پ. م)
- شاه ناشناس شریهوم (تا ۲۳۰۵پ. م) همچنین او شاه انشان بوده‌است.
- شاه ناشناس یکم انشان (تا ۲۳۰۵پ. م) همچنین شاه شریهوم بود. از اکدیان شکست خورد و اسیر شد.
- شَلَبوم[۱۰] (پیش از ۲۰۶۸ تا ۲۰۶۴پ. م) با دختر شولگی شاه اور ازدواج کرد.
- لیبوم[۱۰] (از ۲۰۶۴پ. م) چند نبرد با اور داشت.
- شاه ناشناس دوم انشان (ح۲۰۴۱ تا ۲۰۳۷پ. م) با دختر شوسین شاه اور ازدواج کرد.
- شاه ناشناس سوم انشان (تا ۲۰۱۷پ. م) با دختر ایبی سین شاه اور ازدواج کرد.
- ایمه سو (همزمان با شوایلیشو شاه ایسین) پسر کیندتو شاه سیماشکی. تندیس نانار را به ایسین بازگرداند.
- اِپَرتی دوم (همزمان با آیدین دَگَن شاه ایسین) سوکل ماه و شاه انشان و شوش. با دختر آیدین دَگَن شاه ایسین در ۱۹۷۳پ. م ازدواج کرد.[۱۱]
- شاه ناشناس یکم در
- اورسین
- شاه ناشناس دوم در
- آنوم موتبل
- مننه
- نقیموم
- سومو یموتبله
- منیوم
- تمتی شیلهک
- کوتیر مبوک
- ریم سین یکم
- ریم سین دوم
- لکتی شیخو
- شاه ناشناس سوم در
- تن دیه
- تمریتو
| خاندان اپرتی،[۱][۱۴] حدود ۱۹۷۵ تا حدود ۱۵۰۰ پیش از میلاد
|
| نام دیهیمی
|
نگاره
|
فرنام
|
زادروز- مرگ
|
آغاز شاهی
|
پایان شاهی
|
خویشاوندی
|
یادداشت
|
| اپرتی دوم
|
|
شاه سیماشکی، شاه انشان و شوش، سوکل ماه
|
|
ح۱۹۷۳پ. م
|
|
در ۱۹۷۳پ. م با دختر آیدین دگن شاه ایسین ازدواج کرد.[۱۵]
|
همزمان با آیدین دگن شاه ایسین
|
| شیلههه
|
|
شاه انشان و شوش، سوکل ماه
|
|
|
|
پسر اپرتی دوم
|
|
| کوک نشور یکم
|
|
سوکل ماه
|
|
|
|
پسر (خواهرزاده) شیلههه[۱۶]
|
|
| اته هوشو
|
|
سوکل و ایپیر شوش، شبان مردم شوش، شبان این شوشینک
|
مرگ پس از ۱۸۹۴پ. م
|
؟۱۹۲۸پ. م
|
پس از ۱۸۹۴پ. م
|
پسر کوک نشور یکم (؟)
|
|
| تتپ مده
|
|
شبان مردم شوش
|
|
پس از ح۱۸۹۰پ. م
|
|
پسر کوک نشور یکم (؟)
|
|
| پلرایشن
|
|
سوکل ماه
|
|
|
|
|
|
| کوک سنیت
|
|
|
|
|
|
پسر پلرایشن (؟)
|
|
| کوک کیروش
|
|
سوکل ماه، سوکل ایلام و سیماشکی و شوش
|
|
|
|
پسر لن کوکو و برادرزاده پلرایشن
|
|
| تم سنیت
|
|
|
|
|
|
پسر کوک کیروش
|
|
| کوک نهونته
|
|
|
|
|
|
پسر کوک کیروش
|
|
| کوک نشور دوم
|
|
سوکل ماه، سوکل ایلام، سوکل ایلام و سیماشکی و شوش
|
|
|
|
پسر کوک نهونته (؟)
|
|
| شیروکدوه
|
|
سوکل ماه
|
|
ح۱۷۹۰پ. م
|
|
|
همزمان با شمشی ادد یکم شاه آشور
|
| شیموت ورتش یکم
|
|
|
|
|
|
پسر شیروکدوه
|
|
| سیوه پلر هوپک
|
|
سوکل ماه، سوکل شوش، شاهزاده ایلام
|
|
پیش از ۱۷۶۵پ. م
|
پس از ۱۷۶۵پ. م
|
پسر شیروکدوه
|
|
| کودوزولوش یکم
|
|
سوکل ماه، سوکل شوش
|
|
|
|
پسر شیروکدوه
|
|
| کوتیرنهونته یکم
|
|
سوکل ماه
|
|
ح۱۷۱۰پ. م
|
|
پسر کودوزولوش یکم
|
|
| اته مره هلکی
|
|
|
|
|
|
پسر کودوزولوش یکم (؟)
|
|
| تته دوم
|
|
سوکل
|
|
|
|
برادر اته مره هلکی
|
|
| لیله ایرتش
|
|
|
|
|
|
پسر کودوزولوش یکم
|
|
| تمتی اگون
|
|
سوکل ماه، سوکل شوش
|
|
|
|
پسر کوتیرنهونته یکم
|
|
| کوتیر شیلههه
|
|
سوکل ماه، سوکل
|
|
|
|
پسر تمتی اگون
|
|
| کوک نشورسوم
|
|
سوکل ایلام، سوکل شوش
|
|
پیش از ۱۶۴۶پ. م
|
پس از ۱۶۴۶پ. م
|
پسر کوتیر شیلههه
|
|
| تمتی رپتش
|
|
|
|
|
|
پسر کوتیر شیلههه
|
|
| شیموت ورتش دوم
|
|
|
|
|
|
پسر کوک نشورسوم
|
|
| شیرتوه
|
|
شاه شوش
|
|
|
|
پسر کوک نشورسوم
|
|
| کودوزولوش دوم
|
|
سوکل ماه، شاه شوش
|
|
|
|
پسر شیموت ورتش دوم
|
|
| تن اولی
|
|
سوکل ماه، سوکل
|
|
|
|
|
|
| تمتی هلکی
|
|
سوکل ماه، سوکل ایلام و سیماشکی و شوش
|
|
|
|
پسر تن اولی
|
|
| کوک نشورچهارم[۵]
|
|
سوکل ماه
|
|
|
|
پسر تن اولی
|
|
| کوتیک متلت[۴]
|
|
|
|
ح۱۵۰۰پ. م
|
|
پسر تن اولی
|
|
دوران ایلام میانه ح۱۵۰۰ تا ح۱۰۰۰ پیش از میلاد
ویرایش
| خاندان کیدینو،[۱۴] حدود ۱۵۰۰ تا حدود ۱۳۷۰پ. م
|
| نام دیهیمی
|
نگاره
|
فرنام
|
زادروز- مرگ
|
آغاز شاهی
|
پایان شاهی
|
خویشاوندی
|
یادداشت
|
| کیدینو
|
|
شاه انشان و شوش
|
|
سده ۱۵پ. م
|
|
|
|
| اینشوشینک سونکیر نپیپیر
|
|
شاه انشان و شوش
|
|
|
|
|
|
| تن روهوراتیر دوم
|
|
شاه انشان و شوش
|
|
سده ۱۵پ. م
|
|
|
|
| شله
|
|
شاه انشان و شوش
|
|
|
|
|
|
| تمتی اهر
|
|
شاه انشان و شوش
|
|
ح۱۳۷۰پ. م
|
|
|
همزمان با کدشمن انلیل یکم شاه کاسی بابل
|
دوران ایلام نو ح۱۰۰۰ تا ح۵۰۰ پیش از میلاد
ویرایش
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ Qashqai, Chronicle of Elamites.
- ↑ سه شاه نخست این خاندان بر میانرودان نیز حاکم بوده‌اند
- ↑ Legrain, 1922; Cameron, 1936; The Cambridge History of Iran; Hinz, 1972; The Cambridge Ancient History; Majidzadeh, 1991; Majidzadeh, 1997; Vallat "Elam ...", 1998.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ Cameron, 1936.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ Potts, 1999.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ Hinz, 1972.
- ↑ Legrain, 1922; Cameron, 1936; D’yakonov, 1956; Hinz, 1972; The Cambridge Ancient History; Majidzadeh, 1991; Majidzadeh, 1997; Vallat "Elam ...", 1998.
- ↑ همچنین شاه میانرودان بوده‌است.
- ↑ Legrain, 1922; Cameron, 1936; D’yakonov, 1956; The Cambridge History of Iran; Hinz, 1972; The Cambridge Ancient History
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ Legrain, 1922.
- ↑ Vallat , "Elam ...", 1998.
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ Cameron, 1936; The Cambridge History of Iran; Hinz, 1972; The Cambridge Ancient History; Majidzadeh, 1991; Majidzadeh, 1997; Vallat "Elam ...", 1998.
- ↑ تصور می‌شود که سیماشکی در نزدیکی اصفهان کنونی قرار داشته‌است.
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ ۱۴٫۳ Cameron, 1936; The Cambridge History of Iran; Hinz, 1972; The Cambridge Ancient History; Majidzadeh, 1991; Majidzadeh, 1997; Vallat, "Elam ...", 1998.
- ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ Vallat, "Elam ...", 1998.
- ↑ لفظ "روهوشاک" در زبان ایلامی به عنوان معادلی برای واژهٔ اکدی به معنی "خواهرزاده" آمده‌است ولی به احتمال زیاد اشاره به ازدواجی فامیلی بین خواهر و برادر دارد. نگاه کنید به: Vallat, "Elam ...", 1998.
- ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ ۱۷٫۲ Vallat , François. Elam: The History of Elam.
- ↑ همچنین شاه بابل نیز بوده‌است
- ↑ Cameron, 1936; The Cambridge History of Iran; Hinz, 1972; The Cambridge Ancient History; Majidzadeh, 1991; Vallat, 1995; Majidzadeh, 1997; Vallat, "Elam ...", 1998; Reade, 2000; Henkelman, 2003; Tavernier, 2004. Waters, 2006.
- ↑ Cameron, 1936; The Cambridge History of Iran; Hinz, 1972; The Cambridge Ancient History; Majidzadeh, 1991; Vallat, 1995; Majidzadeh, 1997; Vallat, "Elam ...", 1998; Reade, 2000; Henkelman, 2003; Tavernier, 2004.
- ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ Vallat, 1998. Reade, 2000. Henkelman, 2003. Tavernier, 2004.
- ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ ۲۲٫۲ Vallat, 1996. Tavernier, 2004.
- ↑ Vallat, 1996.
- ↑ Vallat, 2002.
- ↑ Vallat, 2002. Tavernier, 2004.
- ↑ Vallat, "Elam ...", 1998. Henkelman, 2003. Tavernier, 2004.
- Cameron, George, "History of Early Iran", Chicago, 1936 (repr. , Chicago, 1969; tr. E. -J. Levin, L’histoire de l’Iran antique, Paris, 1937; tr. H. Anusheh، ایران در سپیده دم تاریخ، Tehran, 1993)
- D’yakonov, I. M. , "Istoriya Midii ot drevenĭshikh vremen do kontsa IV beka de e.E" (The history of Media from ancient times to the end of the 4th century BCE), Moscow and Leningrad, 1956; tr. Karim Kešāvarz as Tāriḵ-e Mād, Tehran, 1966.
- Henkelman , wouter. Defining Neo-Elamite History. ARTA , 2003.
- Hinz, W. , "The Lost World of Elam", London, 1972 (tr. F. Firuznia، دنیای گمشده ایلام، Tehran, 1992)
- Legrain, Leon, "Historical Fragments", Philadelphia, The University of Pennsylvania Museum Publications of the Babylonian Section, vol. XIII, 1922.
- Majidzadeh, Yusef, "History and civilization of Elam", Tehran, Iran University Press, 1991.
- Majidzadeh, Yusef, "History and civilization of Mesopotamia", Tehran, Iran University Press, 1997, vol.۱.
- Qashqai, H., Chronicle of early Iran history, Tehran, Avegan press, 2011 (in Persian: گاهنمای سپیده دم تاریخ در ایران)
- Qashqai, H., Chronicle of Elamites, Tehran, Avegan press, 2011 (in Persian: گاهنمای ایلامیان)
- Reade , Julian E. Elam after the Assyrian Sack of Susa in 647 B.C. NABU, 2000.
- Tavernier , Jan. Some Thoughts on Neo-Elamite Chronology. ARTA , 2004.
- The Cambridge Ancient History
- The Cambridge History of Iran
- Vallat , François. Elam: The History of Elam. Encyclopaedia Iranica , vol. VIII pp. 301-313. London/New York , 1998.
- Vallat , François. Shutruk-Nahunte , Shutur-Nahunte et l'imbroglio neo-elamite. NABU , 1995.
- Vallat , François. Le royaume elamite de SAMATI. NABU , 1996.
- Vallat , François. Les pretendus fonctionnaires Unsak des texts neo-elamites et achemenides. ARTA , 2002.
- Vallat , François. Le royaume elamite de Zamin et les 'Letters de Nineveh'. Iranica Antique , 33 , 1998. pp. 95–106.
- Waters, M.W. , 2006. A Neo-Elamite royal family. Iranica antiqua, 41, pp. 59–70.
