فضل‌الله توکل

فضل‌الله توکل (زادهٔ ۱۴ آبان ۱۳۲۱ در تهران)، آهنگساز و نوازندهٔ سنتور اهل ایران است.

فضل‌الله توکل
فضل الله توکل در اختتامیه پنجمین جشنواره نوای خرم - تالار وحدت تهران ۲۳ آذر ۱۳۹۷
اطلاعات پس‌زمینه
زاده	۱۴ آبان ۱۳۲۱ تهران
ژانر	موسیقی کلاسیک ایرانی موسیقی ایرانی
ساز(ها)	سنتور
سازهای اصلی
سنتور
آلبوم پرآوازه	نسیما عقیق آوازه خوان

زندگینامه

فضل‌الله توکل در ۱۴ آبان سال ۱۳۲۱ در تهران متولد شد. پدرش افسر ارتش و مادرش دبیر ریاضی و زبان فرانسه بود. او تحصیلات ابتدایی را در مدرسه ایران طی کرد. پس از آن، دوران دبیرستان را در «دبیرستان پهلوی» و سپس در «دبیرستان مروی» گذراند و در سال تحصیلی ۱۳۳۹ دیپلم رشته طبیعی را از دبیرستان مروی دریافت کرد. وی پس از اخذ دیپلم به کشور انگلستان رفت و در دانشگاه کمبریج موفق به اخذ مدرک فوق لیسانس در رشته اقتصاد گردید. همسر وی «بیتا» از خوانندگان زن ایران بوده‌است.

زندگی هنری

فضل الله توکل به جهت معاشرت و آشناییِ پدربزرگِ پدرش با هنرمندان، در سن ۶ یا ۷ سالگی به کلاس «حسین تهرانی» راه یافت و نزد وی دوره تمبک نوازی را سپری نمود. در سن ۹ – ۸ سالگی پدرش برای او یک ساز «سنتور» خرید. پس از آن وی نزد آقای «خائفی» (معلم موسیقی مدرسه) دوره ابتدایی سنتور نوازی را فرا گرفت. سپس به‌علت مأموریت پدر در شیراز، به شاگردی «بهادر نوذری» درآمد و در ادامه دوره‌های مختلف ردیف نوازی ایران را با «علی تجویدی» آغاز کرد. او در سال ۱۳۳۵ به دعوت «علی تجویدی» به عنوان نوازنده سنتور در «ارکستر شماره ۲ رادیو» پذیرفته شد و یکسال بعد در «ارکستر شماره ۳ رادیو» به سرپرستی «پرویز یاحقی» نیز به عنوان نوازنده فعالیت‌های هنری خود را پی گرفت. وی در سال ۱۳۳۷ به دعوت «داوود پیرنیا» به «برنامه گل‌ها» راه یافت. «گل‌های صحرایی شماره ۵» (در دستگاه شور) و «برگ سبز شماره (۶۵)» به همراهی آواز «محمود محمودی خوانساری» و تمبک «امیرناصر افتتاح» از اولین اجراهای تکنوازی او به‌شمار می‌آیند. از او به عنوان تکنواز آثار متعددی در برنامه‌های مختلف گل‌ها (گل‌های جاویدان، برگ سبز، گل‌های رنگارنگ و یک شاخه گل) به جا مانده‌است. پس از اتمام تحصیلات در انگلستان و بازگشت به ایران، از سال ۱۳۴۵ مجدداً همکاری خود را با رادیو ادامه داد. او در سال ۱۳۴۵ با ساخت آهنگ (قهر و ناز) با صدای اکبر گلپایگانی به جرگه آهنگسازان پیوست.

وی در سال‌های بعد با آهنگ‌هایی نظیر «دل بی‌قرار» (ابوعطا)، «نقش غم» (سه گاه)، «آشیانه» (شور) و «مهربونی» با همکاری اکبر گلپایگانی به آهنگ‌سازی و تکنوازی در رادیو ادامه داد. او همچنین آثار متعددی با صدای «حمیرا» به صورت صفحه و نوار کاست منتشر کرده‌است. (ترسم فراموشم کنی، گذشتم، خواهم که رسوا بشی و یادم نمیره، از آن جمله اند)

آهنگسازی

پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ همکاری او با رادیو قطع و مجدداً در سال ۱۳۷۲ این همکاری آغاز شد. وی با همکاری «اسدالله ملک» «ارکستر همنوازان» را در صدا و سیما بنا نهاد. تکنوازی‌های متعددی حاصل این همکاری است که در آرشیو صدا و سیما موجود است.

در سال ۱۳۷۲ همکاری او با «اکبر گلپایگانی» با آهنگ‌های «عشق» و «آهسته آهسته» از سر گرفته شد. در سال ۱۳۷۴ آلبوم موسیقی «آوازه خوان» با ۸ ترانه به آهنگسازی و ترانه‌سرایی فضل‌الله توکل در اختیار عموم قرار گرفت.

در سال ۱۳۷۸ ضمن همکاری مجدد با «اکبر گلپایگانی» و ارائه دو آلبوم «مست عشق» و «عقیق» همکاری خود را با «علیرضا افتخاری» آغاز کرد. حاصل این همکاری آلبوم موسیقی «نسیما» بود. «غم زمانه» و «خاطرات جوانی» از دیگر آلبوم‌های موسیقی وی با صدای «علیرضا افتخاری» است.

شیوه نوازندگی

او در نواختن سنتور و همچنین آهنگسازی دارای سبکی مخصوص به خود است.

وی علاوه بر سنتور بر نوازندگی ویلن نیز تسلط دارد. پرویز یاحقی بارها شیوه سنتور نوازی فضل‌الله توکل را منحصربه‌فرد خوانده بود و او را بی‌رقیب می‌دانست.

اسدالله ملک، جواب‌سازی فضل‌الله توکل و نواختن وی در هنگام همنوازی‌هایش را بسیار تحسین می‌نمود وبارها در محافل هنری وی را برترین نوازنده سنتور دانسته بود.

در برنامه تکنوازان و همنوازان، او پیوسته با تکنوازان و هنرمندانی نظیر حبیب‌الله بدیعی، پرویز یاحقی، همایون خرم و اسدالله ملک همکاری داشته‌است.

آثار

در برنامه تکنوازان و همنوازان او پیوسته با تکنوازان همچون حبیب‌الله بدیعی، پرویز یاحقی، همایون خرم و اسدالله ملک و دیگر اساتید همکاری داشته‌است؛ و حاصل این همکاری تعداد زیادی نوار است که در آرشیوهای گوناگون موجود می‌باشد.

• آلبوم مضراب عشق
• آلبوم زخم عشق
• آلبوم عمری عاشقانه نواختم ۱
• آلبوم عمری عاشقانه نواختم ۲
• آلبوم زمزمه مهتاب
• آلبوم بوی کوچه باغ‌ها (همراه جهانشاه برومند)
• آلبوم سه گاه زند (با گویندگی نادر گلچین) (با تنبک محمود رفیعیان)
• آلبوم کیمیای مهر (با خوانندگی مهرداد پیکرزاده)
• آلبوم سراب آرزو (با خوانندگی احمدرضا نساجان)
• آلبوم نم نم باران کجاست (با خوانندگی مسیح مریمی)
• آلبوم مست عشق (اکبر گلپایگانی)
• آلبوم آوازه خوان (اکبر گلپایگانی)
• آلبوم غم زمانه (با صدای علیرضا افتخاری، به اهتمام فریدون شهبازیان)
• آلبوم نسیما (با صدای علیرضا افتخاری، شعر از حسین منزوی)
• آلبوم پرنده (استاد ایرج)

ترانه‌شناسی

مقالهٔ اصلی: ترانه‌شناسی فضل‌الله توکل

خواننده	نام ترانه	ترانه‌سرا	آهنگساز	تنظیم	آلبوم
اکبر گلپایگانی	ساقی	فضل‌الله توکل	فضل‌الله توکل	مجید اخشابی	مست عشق
	عبادت
	باغبان خسته			علی تجویدی
	سرنوشت
	مهربان
	عشق پاک
	ساز و آواز			اسداله ملک
	قهر و ناز				قهر و ناز
	شب				دل ای دل
	نقش غم				چرا عاشق نباشم
	آوازه خوان خسته	آرش سزاوار			آوازه خوان خسته
	شعر ناگفته	فضل‌الله توکل
علیرضا افتخاری	دروغه	فضل‌الله توکل	فضل‌الله توکل		غم زمانه
	ای داد بی داد
	رویا
	رنگارنگ
	یا رب
	صدای خسته
	مژده بهار
	غم زمانه
	تنها	فضل‌الله توکل	فضل‌الله توکل	بهنام صبوحی	خاطرات جوانی
	لحظه شمار: این ترانه توسط احمد آزاد و بهرام فروهر نیز اجرا شده است.
	تا به کی
	مشق
	نمیدونی
	ای کاش
	باران
	عشق تازه	فضل‌الله توکل
	شب پر ستاره (بی کلام)
	شب پر ستاره (راه)	فضل‌الله توکل
	رفیق	فضل الله توکل	فضل الله توکل		نوای اساتید
	گندم طلایی	اکبر آزاد
	به یاد استاد تاج	مشفق کاشانی
	گلهای اطلسی	حسین منزوی	فضل الله توکل	بهنام صبوحی ، تهمورس پورناظری	نسیما
	ساقی
	دل ای دل
	گمشده
	حصار
	خزان گل نسرین
	آواز به همراهی سه تار
	مولا
بهرام حصیری	روزگار	فضل‌الله توکل	فضل‌الله توکل
ایرج	پرنده	فضل‌الله توکل	حسین صمدی
حمیرا	ترسم فراموشم کنی	فضل‌الله توکل	فضل‌الله توکل
	خواهم که رسوا شوی
	آسمون (با دلم تو همزبونی)	هما میرافشار	فضل‌الله توکل	ویولون از پرویز یاحقی
مهستی	دل شکسته	فضل‌الله توکل	انوشیروان روحانی	انوشیروان روحانی	بی نوا دل
هوشمند عقیلی	اولین دیدار	فضل‌الله توکل	فضل‌الله توکل		دخترک فال بین
معین	ای دریغ	فضل‌الله توکل	فضل‌الله توکل	پیام طونی	طلوع
	شراب			آرا
	روزگار			عارف شکوری
هایده	دل سرده سرده	تورج نگهبان	فضل‌الله توکل		خراباتی
	راضی مشو	تورج نگهبان	فضل‌الله توکل	فضل‌الله توکل	خراباتی
مازیار	غربت	رضا عبداللهی	فضل‌الله توکل		همسر
بیتا	وسوسه	فضل‌الله توکل	فضل‌الله توکل
	سلام بر پیری	معینی کرمانشاهی	فضل‌الله توکل
	آخرین برگ	فضل‌الله توکل	فضل‌الله توکل	واروژان
	حیفه	فضل‌الله توکل	فضل‌الله توکل	واروژان
احمد آزاد	دروغه	فضل‌الله توکل	فضل‌الله توکل	لقمان ادهمی	بگو آبادی کجاست
شیلا	رفتم از یادت	فضل‌الله توکل	فضل‌الله توکل		چشمون من
لیلا فروهر	بدون ایران نمیمیره	فضل‌الله توکل	فضل‌الله توکل	مجیک

پیوند به بیرون

• «زندگینامه فضل‌الله توکل». همشهری آنلاین. دریافت‌شده در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۷.
• علیرضا سعیدی (۲۰ آذر ۱۳۹۵). «اعطای نشان درجه یک هنری به فضل الله توکل/ دو اثر استاد رونمایی شد». خبرگزاری مهر. دریافت‌شده در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۷.