ویکی‌پدیا

فری‌بی‌اس‌دی

سیستم‌عامل آزاد و متن‌باز شبه‌یونیکسی
(تغییرمسیر از فری بی اس دی)
این نسخهٔ پایداری است که در ۱۰ ژوئیهٔ ۲۰۲۴ بررسی شده است. ۱ تغییر در حال انتظار نیازمند بازبینی است.

فری‌بی‌اس‌دی (به انگلیسی: FreeBSD) یک سیستم‌عامل همه‌منظوره و شبه‌یونیکس است که پروژهٔ FreeBSD آن را توسعه می‌دهد. FreeBSD یکی از نخستین سیستم‌عامل‌های متن‌باز است و به‌صورت مستقیم از بی‌اس‌دی یونیکس مشتق شده‌است.[۲] بی‌اس‌دی یونیکس سیستم‌عاملی بود که بین سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۳ در دانشگاه برکلی توسعه می‌یافت. سیستم‌عامل FreeBSD به گونهٔ یک نرم‌افزار آزاد توسعه می‌یابد، این گفته به این معنی است که کدهای منبع FreeBSD در دسترس همگان است و هر کسی می‌تواند آن را دریافت کرده و برای نیازهای گوناگون خود به‌کار بَرَد، همچنین می‌تواند آن را تغییر داده و سپس دوباره آن را منتشر کند. این ویژگی دست‌مایه‌ای شده برای افراد و شرکت‌های گوناگون، تا محصول تجاری و غیرتجاری گوناگونی را بر پایهٔ FreeBSD به وجود آورند. هرچند که FreeBSD یکراست از بی‌اس‌دی یونیکس مشتق شده‌است، اما از دید قانونی، FreeBSD نمی‌تواند یک «یونیکس» نامیده شود، چرا که هم‌اکنون، «یونیکس» یک نشان تجاری ثبت‌شده برای اوپن گروپ است.[۳] نخستین نسخهٔ FreeBSD در سال ۱۹۹۳ منتشر شد.

فری‌بی‌اس‌دی
بوت‌لودر FreeBSD 10 با لوگوی هنر اسکی
توسعه‌دهندهپروژه فری‌بی‌اس‌دی
خانوادهبی‌اس‌دی
وضعیت توسعهدر جریان
مدل منبعنرم‌افزار آزاد
انتشار پایدار[۱]
مخزن
روش روزآمدسازیfreebsd-update و کامپایل از کد منبع
مدیر بستهپورت‌های فری‌بی‌اس‌دی، pkgng
گونه هستههسته یکپارچه با ماژول هسته قابل بارگذاری
پروانهپروانه دو بندی بی‌اس‌دی، پروانه مستندات فری‌بی‌اس‌دی
وبگاه رسمی
وضعیت پشتیبانی
پشتیبانی جامعه کاربری

FreeBSD سیستم‌عاملی سازگارپذیر است و از سخت‌افزارها و معماری‌های زیادی پشتیبانی می‌کند. همانند دیگر سیستم‌عامل‌های خانوادهٔ BSD، هسته سیستم‌عامل FreeBSD و همهٔ برنامه‌های فضای کاربر آن، همانند پوسته یونیکس و فرمان‌هایی مانند cat و ps، همگی در یک مخزن کد منبع نگهداری می‌شوند.[۴] همچنین FreeBSD می‌تواند فایل‌های باینری دیگر سیستم‌عامل‌ها همانند لینوکس را هم اجرا کند. به کمک پورت‌ها و بسته‌های FreeBSD می‌توان برنامه‌های جانبی گوناگونی را بر روی آن نصب کرد. بر پایهٔ یک آمارگیری در سال ۲۰۰۵، ۷۷ درصد از کاربران سیستم‌عامل‌های خانوادهٔ BSD، از FreeBSD استفاده می‌کنند، بنابراین FreeBSD بزرگترین جامعهٔ کاربری را در بین سیستم‌عامل‌های خانوادهٔ BSD دارد.

امروزه افراد و شرکت‌های تجاری زیادی FreeBSD را برای اهداف گوناگون خود بکار می‌برند که از این میان می‌توان یاهو!،[۵][۶] اپل،[۷] ژونیپر نتورکس، نوکیا، آی‌بی‌ام،[۸] یاندکس،[۹] بنیاد نرم‌افزار آپاچی،[۵] هات‌میل،[۵][۶] سونی و بسیاری دیگر را نام برد.

موارد استفاده

ویرایش
 
اسکرین شات از FreeBSD 9.1-RC3، با KDE SC 4.8.4، مدیریت فایل Dolphin، شبیه ساز ترمینال Konsole و مرورگر فایرفاکس

برخی از مواردی که می‌توان فری‌بی‌اس‌دی را بکار گرفت عبارتند از:[۱۰]

سرویس‌دهنده‌ها

فری‌بی‌اس‌دی می‌تواند همچون یک سرویس‌دهنده پست الکترونیک، وب، دیوار آتش، اف‌تی‌پی، دی‌ان‌اس و مسیریاب پیکربندی شده و بکار گرفته شود.

میزکار

سامانه پنجره اکس و همچنین می‌توان میزکارهای گوناگونی همچون گنوم، کی‌دی‌ئی و Xfce را روی فری‌بی‌اس‌دی نصب کرد. برخی از پروژه‌های دیگر همانند PC-BSD تلاش کرده‌اند با فراهم آوردن یک نسخهٔ سفارشی از فری‌بی‌اس‌دی که به شکل پیش‌فرض دارای محیط گرافیکی است، کار را برای کاربران آسان‌تر کنند.

استفاده تجاری

فری‌بی‌اس‌دی یک پروانهٔ نرم‌افزاری سهل‌گیر دارد که آزادی‌های زیادی به کاربران و شرکت‌ها می‌دهد و دست آن‌ها را بازمی‌گذارد تا کدهای منبع فری‌بی‌اس‌دی را در محصولات انحصاری خود بکار برند.

سیستم‌های توکار

در کنار سکوهای سخت‌افزاری رایجی مانند x86 و x86-64، فری‌بی‌اس‌دی از سکوهای سخت‌افزاری دیگری همانند معماری آرم، میپس و پاورپی‌سی هم پشتیبانی می‌کند و بدین گونه می‌تواند در سامانه‌های توکار نیز به کار گرفته شود.

تاریخچه

ویرایش
مقالهٔ اصلی: تاریخچه فری‌بی‌اس‌دی

پیش‌زمینه

ویرایش
 
جردن هوبارد از بنیان‌گذاران پروژهٔ فری‌بی‌اس‌دی و برای سال‌ها یکی از افراد کلیدی در توسعهٔ این سیستم‌عامل بود.

ریشه‌های پیدایش فری‌بی‌اس‌دی به دانشگاه برکلی بازمی‌گردد. این دانشگاه، یک مجوز کد منبعِ یونیکس از شرکت AT&T دریافت کرده بود. دانشجویان این دانشگاه، یونیکس AT&T را دگرگون کرده و گسترش داده بودند و این نسخهٔ دگرگون‌شده را بی‌اس‌دی نام نهادند. بیل جوی در سال ۱۹۷۶ پروژهٔ بی‌اس‌دی را بنیان نهاد و این پروژه رفته‌رفته با پیوستن افراد دیگری پیشرفت کرد. آن‌ها قابلیت‌هایی همانند TCP/IP و حافظه مجازی را در این سیستم‌عامل پیاده‌سازی کرده بودند. اما از آنجایی که بی‌اس‌دی دارای کدهای یونیکس AT&T بود، تنها در دسترس سازمان‌هایی گذاشته می‌شد که از AT&T گواهی‌نامه دریافت کرده بودند.

در ژوئیه ۱۹۸۹، نسخه‌ای از بی‌اس‌دی با نام Net-1 به صورت همگانی منتشر شد. Net-1 نخستین نسخه‌ای بود که یک نرم‌افزار آزاد بوده و پروانهٔ آن پروانه بی‌اس‌دی بود. پس از انتشار Net-1، یکی از توسعه‌دهندگان بی‌اس‌دی به نام کیث باستیک، پیشنهاد کرد که همهٔ کدهایی که برای AT&T بودند، با کدهایی با پروانه بی‌اس‌دی جایگزین شوند. بدین گونه کار بر روی جایگزین کردن کدهای AT&T آغاز شد. پس از گذشت زمانی نزدیک به ۱۸ ماه، بسیاری از کدهای AT&T جایگزین شده بودند. اما هنوز ۶ فایل دیگر در هستهٔ سیستم مانده بودند که جایگزین نشده بودند. توسعه‌دهندگان بر آن شدند تا به جای نوشتن این شش فایل، نسخهٔ جدید را به گونهٔ نیمه‌کاره و بدون این شش فایل پخش کنند. این نسخهٔ تازه که Net-2 نام داشت، در سال ۱۹۹۱ پخش شد.

تولد فری‌بی‌اس‌دی

ویرایش

چند ماه پس از انتشار Net-2، یک زن و شوهر به نام‌های لین ژولیتز و ویلیام ژولیتز کارنوشتن آن شش فایل را آغاز کردند و پس از پایان‌یافتن کار، سیستم‌عاملی به نام 386BSD را منتشر کردند. آن‌ها این سیستم‌عامل را با FTP در اختیار همگان گذاشتند. روند توسعهٔ 386BSD، پس از آن انتشار نخستین، آهسته شده بود. برخی از کاربران 386BSD، آغاز به نوشتن و گردآوردن وصله‌هایی کردند تا 386BSD را بروز نگه دارند و مشکلات آن را گره‌گشایی کنند. اما به دلیل کشمکش‌هایی که بین آن‌ها و ویلیام ژولیتز، رهبر پروژهٔ 386BSD پدید آمده بود، بر آن شدند تا 386BSD را منشعب کنند. این‌گونه بود که فری‌بی‌اس‌دی برپایهٔ 386BSD زاده شد.[۱۱] نخستین نسخهٔ فری‌بی‌اس‌دی، در نوامبر سال ۱۹۹۳ منتشر شد. نسخه ۱٫۱ هم در مه سال ۱۹۹۴ منتشر شد.[۱۲]

در همان روزهای نخستین پیدایش پروژه، شرکتی به نام والنات کریک سی‌دی‌رام بنا به درخواست یکی از بنیان‌گذاران فری‌بی‌اس‌دی به نام جردن هابارد، پذیرفت که فری‌بی‌اس‌دی را بر روی دیسک‌های سی‌دی‌رام پخش کند. این شرکت افزون بر پخش کردن فری‌بی‌اس‌دی بر روی دیسک‌های سی‌دی‌رام و همچنین FTP، یک رایانه به همراه اینترنت پرسرعت برای پروژه فراهم کرد، دو تا از بنیان‌گذاران پروژه را استخدام کرد، فری‌بی‌اس‌دی را بر روی سرویس‌دهنده‌های خود بکار گرفت، کتاب‌هایی پیرامون فری‌بی‌اس‌دی چاپ و پخش کرد و همچنین پشتیبان مالی کنفرانس‌هایی بود که به‌دست پروژه برگزار می‌شد. به گونه‌ای که فری‌بی‌اس‌دی کامیاب‌ترین محصول این شرکت شد. این شرکت پس از آن نام خود را به فری‌بی‌اس‌دی مال[و ۱] دگرگون کرد. همکاری‌های این شرکت نقش برجسته‌ای در پیشرفت و کامیابی پروژه فری‌بی‌اس‌دی داشت.[۶][۱۳][۱۴]

فری‌بی‌اس‌دی امروزه به‌دست افراد و شرکت‌های زیادی همانند IBM، نوکیا، ژونیپر نتورکس و نت‌اپ بکارگرفته می‌شود. بخش‌هایی از سیستم‌عامل پلی‌استیشن ۳ از فری‌بی‌اس‌دی گرفته شده‌اند. سیستم‌عامل پلی‌استیشن ۴ هم برپایهٔ فری‌بی‌اس‌دی است. در سال ۲۰۰۳، پروژهٔ دراگون‌فلی بی‌اس‌دی با انشعاب از فری‌بی‌اس‌دی آغاز به کار کرد.

دادگاه

ویرایش

در ژانویه ۱۹۹۲، شرکت بی‌اس‌دی‌آی آغاز به فروختن یک نسخهٔ تجاری از Net-2 کرد که بی‌اس‌دی/اواس نام داشت. کمی پس از آن، AT&T ادعا کرد که کدهای یونیکس AT&T به گونهٔ غیرمجازی در BSD/OS گنجانده شده و بنابراین بی‌اس‌دی‌آی را به دادگاه کشاند. سرانجام نهایی این دادگاه هیچگاه به گونهٔ همگانی بیان نشد. تنها چیزی که به گونهٔ همگانی به آگاهی رسید این بود که کدهایی که AT&T ازآن خود می‌دانست، از بی‌اس‌دی/اواس زدوده شوند و بی‌اس‌دی/اواس به جای Net-2، کدهای 4.4BSD-Lite را بکار برد. هرچند که دادگاه پروژهٔ فری‌بی‌اس‌دی را گناهکار نشناخته بود، اما از بیم پیش‌آمدن کشمکش با AT&T، قرار شد که فری‌بی‌اس‌دی هم به جای 386BSD، کدهای 4.4BSD-Lite را برای پایهٔ سیستم خود بکار برد.[۱۵] این کوچ‌کردن به 4.4BSD-Lite، وقفه‌ای در توسعه این سیستم‌عامل‌ها به وجود آورد و روند توسعهٔ آن‌ها را در آن سال‌ها آهسته کرد.[۱۱] نسخه ۲٫۰ نخستین نسخه‌ای بود که هیچ کدی از AT&T در آن نبود. این نسخه در نوامبر ۱۹۹۴ پخش شد.[۱۶]

توسعه و انتشار

ویرایش
 
نمودار میله‌ای که تناسب کاربران سیستم‌عامل‌های خانواده بی‌اس‌دی را بر پایهٔ یک آمارگیری در سال ۲۰۰۵ نشان می‌دهد.[۱۷]

فری‌بی‌اس‌دی را گروهی داوطلب از سرتاسر جهان توسعه می‌دهد. این توسعه‌دهندگان با کمک اینترنت با هم رابطه دارند و شاید هرگز یکدیگر را از نزدیک ندیده باشند. چندین گروه کاربری در سرتاسر جهان و در شهرهای گوناگون وجود دارد که کاربران فری‌بی‌اس‌دی به گونهٔ خودجوش آن‌ها را بنیان‌نهاده و سرپرستی می‌کنند. افزون بر آن، یوزنیکس هم گردهمایی سالانه‌ای به نام BSDcon برگزار می‌کند که ویژهٔ فری‌بی‌اس‌دی نیست و موضوع این کنفرانس جنبه‌های فنی همهٔ سیستم‌عامل‌های بی‌اس‌دی همانند اوپن‌بی‌اس‌دی و نت‌بی‌اس‌دی است.[۱۸] افزون بر گردهمایی BSDcon که همه‌ساله در آتاوا کانادا برگزار می‌شود، سه گردهمایی دیگر به نام‌های، BSDCan, EuroBSDCon و AsiaBSDCon هم سالانه و به ترتیب در کانادا، اروپا و آسیا (ژاپن) برگزار می‌شوند.[۱۹][۲۰][۲۱]

توسعه

ویرایش

فری‌بی‌اس‌دی نزدیک به ۵۰۰ توسعه‌دهنده یا کامیتر دارد که به مخازن کد منبع فری‌بی‌اس‌دی دسترسی دارند و می‌توانند دگرگونی‌های دلخواه خود را در آن انجام دهند. بیشتر آن‌ها داوطلبان بی‌مزد هستند و شماری هم از سوی برخی شرکت‌ها پشتیبانی مالی می‌شوند. توسعه‌دهندگان هر چند سال یک بار کسانی را از بین خود به عنوان تیم مرکزی برمی‌گزینند. تیم مرکزی وظیفهٔ رسیدگی به کشمکش‌ها و مناقشات شخصی، پذیرش توسعه‌دهندگان جدید، واگذار کردن سرپرستی بخش‌هایی از فری‌بی‌اس‌دی به افراد یا گروه‌ها و در مواردی هم بازپس گرفتن اختیارات از توسعه‌دهندگان را بر دوش دارد. افزون بر توسعه‌دهندگان، گروه دیگری به نام مشارکت‌کنندگان هستند که یکراست نمی‌توانند در کدهای منبع فری‌بی‌اس‌دی دست ببرند. مشارکت‌کنندگان تنها وصله‌های دلخواه خود را برای توسعه‌دهندگان می‌فرستند تا پس از بازبینی، در کد منبع اعمال شود. مشارکت‌کنندگانی که پیوسته خدمات سودمند انجام می‌دهند و کدهای باکیفیتی به پروژه اهدا می‌کنند، برای پیوستن به گروه توسعه‌دهندگان فری‌بی‌اس‌دی فراخوانی می‌شوند.[۲۲]

توسعه‌دهندگان در گذشته برنامهٔ سی‌وی‌اس را برای نسخه‌بندی کدهای منبع بکار می‌بردند، اما از سال ۲۰۰۸، پروژه آغاز به کوچ کردن به آپاچی سابورژن کرد[۲۳] و از تاریخ ژوئیه ۲۰۱۲، همهٔ مخازن کد منبع به‌وسیلهٔٔ نرم‌افزار سابورژن اداره می‌شود.[۲۴]

فری‌بی‌اس‌دی سه مخزن کد منبع به نام‌های ‎-RELEASE، ‎-STABLE و ‎-CURRENT دارد. تمام تغییرات و قابلیت‌های جدید و آزمایش نشده به شاخهٔ ‎-CURRENT افزوده می‌شوند. پس از اینکه ویژگی‌های تازه آزمایش شدند و به پایداری درخوری رسیدند، وارد شاخهٔ ‎-STABLE می‌شوند؛ این شاخه هم تنها یک شاخهٔ «رو به پیشرفت» است، با این همه، شاخهٔ ‎-STABLE نسبت به شاخهٔ ‎-CURRENT از پایداری بیشتری برخوردار است. سومین شاخه، شاخهٔ ‎-RELEASE است که تنها کدهای آزمایش‌شده و پایدار در آن گنجانده می‌شود. البته پس از انتشار یک نسخه، قابلیت‌های نوین در شاخهٔ ‎-RELEASE آن نسخه گنجانده نمی‌شود و بروزرسانی‌های این شاخه تنها محدود به زدودن مشکلات امنیتی می‌شود.[۴] اگر یک قابلیت نو که به نسخهٔ ‎-CURRENT افزوده شده، به اندازهٔ کافی به پایداری رسیده باشد، می‌تواند به دیگر نسخه‌ها، به ویژه نسخهٔ ‎-STABLE هم بک‌پورت شود که در فرهنگ واژگان فری‌بی‌اس‌دی به آن MFC می‌گویند که برگرفته از Merge From Current به معنی «درآمیختن از شاخهٔ ‎-CURRENT» است.[۲۵]

توزیع

ویرایش

سیستم‌عامل فری‌بی‌اس‌دی را به روش‌های گوناگونی می‌توان فراهم کرد. فری‌بی‌اس‌دی را می‌توان از روی رسانه‌هایی مانند دیسک‌های سی‌دی-رام، دی‌وی‌دی و فلش مموری نصب کرد. این رسانه‌ها را می‌توان به رایگان از وب‌سایت رسمی فری‌بی‌اس‌دی و با پروتکل‌هایی مانند اف‌تی‌پی، HTTP و فایل‌سیستم شبکه‌ای دریافت کرد. سرورهای گوناگونی در سرتاسر جهان برای دریافت فری‌بی‌اس‌دی هستند که کاربران می‌توانند نزدیک‌ترین سرور به خود را برگزینند تا بدین گونه، روند دانلود با شتاب بیشتری انجام شود. افزون بر اینکه فری‌بی‌اس‌دی را می‌توان به رایگان از وب‌سایت رسمی آن دریافت کرد، چندین شرکت نیز فری‌بی‌اس‌دی را بر روی دیسک‌های سی‌دی-رام و دی‌وی‌دی پخش کرده و به فروش می‌رسانند.[۲۶]

ویژگی‌ها

ویرایش

برخی از ویژگی‌های پایه‌ای سیستم‌عامل فری‌بی‌اس‌دی عبارتند از:[۲۷]

  • یک سیستم‌عامل چند کاربره است، بدین گونه که چندین کاربر می‌توانند به گونهٔ هم‌زمان از سیستم استفاده کنند؛ فری‌بی‌اس‌دی کاربران را از گزند یکدیگر محافظت می‌کند تا در کار هم آشفتگی و نابسامانی پدید نیاورند.
  • یک سیستم‌عامل چندکارگی است، هر کاربر می‌تواند چند فرایند را هم‌زمان اجرا کند. برای اطمینان از اینکه هر فرایند بخش عادلانه‌ای از منابع را مصرف می‌کند، اولویت هر فرایند می‌تواند به شکل پویا تنظیم شود.
  • فری‌بی‌اس‌دی یک سازوکار حفاظت از حافظه دارد تا این اطمینان به‌دست آید که فرایندها و کاربران در کار یکدیگر دست‌درازی نمی‌کنند. اگر فرایندی دچار اشکال شود، بر روی دیگر فرایندها تأثیر نخواهد داشت.

ذخیره‌سازی

ویرایش

در کنار یونیکس فایل سیستم که فایل‌سیستم پیش‌فرض در فری‌بی‌اس‌دی است، فری‌بی‌اس‌دی به گونهٔ پیش‌فرض از چند سیستم‌فایل دیگر همانند FAT32 و NTFS (به صورت فقط-خواندنی)، SMBFS, ext2، ایزو۹۶۶۰ و فایل سیستم شبکه‌ای پشتیبانی می‌کند.[۲۸] فایل قابلیت سافت آپدیتز در فایل‌سیستم‌های UFS کمک می‌کند تا در هنگام گسستگی برق یا هرگونه اشکال دیگری، یکپارچگی و درستی اطلاعات موجود در فایل‌سیستم همچنان حفظ شود.[۲۹]

به کمک تصاویر لحظه‌ای[و ۲] می‌توان یک نسخهٔ پشتیبان از وضیعت کنونی یک فایل‌سیستم فراهم کرد. جئومیک چارچوب ذخیره‌سازی ماژولار است که قابلیت‌هایی همانند RAID (هم‌اکنون سطوح صفر، یک و سه)، رمزنگاری دیسک، ژورنالینگ، زنجیره‌بندی، کَشینگ و دسترسی به دستگاه‌های ذخیره‌سازی متصل به شبکه را فراهم می‌کند. به کمک جئوم کاربر می‌تواند با به هم پیوستن «زنجیره‌ای» این قابلیت‌ها، سناریوهای پیچیده‌ای را پیاده‌سازی کند.[۳۰]

سیستم‌فایل ZFS که نخست از سیستم‌عامل اوپن‌سولاریس گرفته شد، یکی از چارچوب‌های بنیادی ذخیره‌سازی اطلاعات در فری‌بی‌اس‌دی است. زی‌اف‌اس نخستین‌بار به‌دست شرکت سان مایکروسیستمز ساخته و در نسخهٔ ۱۰ اوپن‌سولاریس منتشر شد. هرچند که پروژهٔ اوپن‌سولاریس دیگر پابرجا نیست، اما توسعهٔ ZFS در فری‌بی‌اس‌دی همچنان به کمک پروژهٔ OpenZFS دنبال می‌شود. فری‌بی‌اس‌دی از نسخهٔ ۷٫۰ به این سو از ZFS پشتیبانی می‌کند.[۳۱] در نسخهٔ ۹٫۰، ZFS به نسخهٔ ۲۸ بروزرسانی شد.[۳۲] این سیستم‌فایل قابلیت‌هایی همانند سهمیه‌بندی، فشرده‌سازی، تصویر لحظه‌ای، پیشگیری از نوشته‌شدن اطلاعات تکراری بر روی دیسک را فراهم می‌کند.[۳۳]

فری‌بی‌اس‌دی قابلیتی به نام «ذخیره‌سازی با دسترس‌پذیری بالا»[و ۳] دارد که به کمک آن، می‌توان اطلاعات را به صورت آینه‌وار بر روی دو دیسک سخت که بر روی دو رایانهٔ جداگانه قرار دارند، به روشی هم‌زمان نوشت. هر چیزی که بر روی یکی از دیسک‌ها نوشته شود، به شکل خودکار بر روی دیگری هم نوشته خواهد شد.[۳۴]

شبکه

ویرایش

پشته پرتکل TCP/IP در فری‌بی‌اس‌دی، برپایه پیاده‌سازی موجود در 4.2BSD بناشده که کمک زیادی به گسترش استفاده از این پروتکل کرده‌است.[۳۵] فری‌بی‌اس‌دی از پروتکل IPv6 و شبکه بی‌سیم پشتیبانی می‌کند.[۳۶][۳۷] پشته پروتکل[۳۶] IPv6 و همچنین پشتهٔ آی‌پی‌سک از پروژه کامه گرفته شده‌اند.[۳۸] ابزارهایی برای شکل‌دهی ترافیک مانند دامی‌نت[و ۴] و آلت‌کیو[و ۵] هم در فری‌بی‌اس‌دی گنجانده شده‌است.[۳۹][۴۰][۴۱] همچنین فری‌بی‌اس‌دی از پروتکل‌های AppleTalk و تبادل بسته بین‌شبکه‌ای هم پشتیبانی می‌کند. اما این دو پروتکل کهنه شمرده شده و در نسخهٔ ۱۱ کنار گذاشته خواهند شد.[۴۲]

فری‌بی‌اس‌دی از نسخه ۵٫۳ به این سو از پروتکل آدرس اضافه مشترک یا CARP پشتیبانی می‌کند. به کمک CARP، چندین دستگاه (گره) می‌توانند یک آدرس آی‌پی یکسان را باهم بکار ببرند. اگر یکی از دستگاه‌ها از کار بیوفتد، دستگاه‌های دیگر هنوز می‌توانند خدمات‌رسانی کنند. CARP بیشتر برای برقراری تعادل بار[و ۶] بکار گرفته می‌شود.[۴۳]

امنیت

ویرایش

فری‌بی‌اس‌دی سه دیوار آتش به نام‌های پی‌اف، آی‌پی‌فایروال، آی‌پی‌فیلتر دارد. از بین این سه دیوار آتش، آی‌پی‌فایروال، دیوار آتشی است که ویژهٔ خود فری‌بی‌اس‌دی ساخته شده و از زمان‌های دور در آن وجود داشته‌است. دو دیوار آتش دیگر، از سیستم‌عامل‌های دیگر گرفته شده‌اند. دیوار آتش آی‌پی‌فیلتر را دارن رید[و ۷] برای فری‌بی‌اس‌دی پورت کرده‌است. دیوار آتش پی‌اف هم از پروژه اوپن‌بی‌اس‌دی گرفته شده‌است.[۴۴]

فری‌بی‌اس‌دی از نسخه ۵٫۰ به این سو از لیست کنترل دسترسی پشتیبانی می‌کند که پروژهٔ تراستدبی‌اس‌دی آن را پیاده‌سازی کرده و در گذشته تنها در یونیکس‌های تجاری همانند ایریکس و سولاریس دردسترس بود.[۴۵] تراستدبی‌اس‌دی[و ۸] پروژه‌ای است که با انگیزهٔ افزودن قابلیت‌های امنیتی پیشرفته به فری‌بی‌اس‌دی در آوریل سال ۲۰۰۰ بنیان نهاده شد. افزون بر لیست‌های کنترل دسترسی، این پروژه قابلیت‌هایی همچون کنترل دسترسی اجباری، اوپن‌پم و اوپن‌بی‌اس‌ام[و ۹] را هم توسعه داده‌است. سازمان‌ها و شرکت‌هایی همچون دارپا، دانشگاه پنسیلوانیا، NSA، یاهو!، Safeport Network Services، گوگل، اپل، Network Associates Laboratories و دانشگاه کمبریج از این پروژه پشتیبانی می‌کنند.[۴۶]

این پروژه همچنین FLASK/TE سازمان NSA را هم از SELinux برای فری‌بی‌اس‌دی پورت کرده‌است. دیگر زیرسیستم‌های فری‌بی‌اس‌دی که زیر پرچم این پروژه توسعه یافته‌اند، GEOM و OpenPAM هستند. به جز فری‌بی‌اس‌دی، فناوری‌هایی که پروژهٔ TrustedBSD فراهم کرده در دیگر سیستم‌عامل‌ها هم بکار گرفته شد. برای نمونه، نت‌بی‌اس‌دی OpenPAM را به سیستم خود افزوده[۴۷] و شرکت اپل هم چارچوب MAC را به سیستم‌عامل اواس ده افزوده‌است.[۴۸]

برنامه اوپن‌اس‌اس‌اچ در نصب پیش‌فرض گنجانده شده و کاربر می‌تواند آن را برای برقراری ارتباط راه دور به صورت امن بکار برد. اوپن‌اس‌اس‌اچ جایگزینی برای تلنت است و برخلاف تلنت، اطلاعات (همچون نام کاربری و کلمهٔ عبور) را به صورت رمزنگاری‌شده بر روی شبکه جابجا می‌کند و کاربر می‌تواند دل‌آسوده باشد که اطلاعات او در بین راه دزدیده نخواهد شد.[۴۹]

فری‌بی‌اس‌دی ابزاری به نام portaudit را فراهم کرده که این ابزار، به کمک یک پایگاه داده، نرم‌افزارهای نصب شده بر روی سیستم را بررسی می‌کند و اشکالات و آسیب‌پذیری‌های امنیتی نرم‌افزارها را به کاربر گزارش می‌کند.[۵۰]

فری‌بی‌اس‌دی دو چارچوب برای رمزنگاری کردن اطلاعات موجود در دیسک سخت فراهم کرده که GELI و GBDE نام دارند. این دو چارچوب، اطلاعات را در سطح بلاک‌ها و سکتورهای دیسک سخت رمزنگاری می‌کنند.[۵۱][۵۲]

زندان‌های فری‌بی‌اس‌دی

ویرایش
مقالهٔ اصلی: زندان‌های فری‌بی‌اس‌دی

زندان‌های فری‌بی‌اس‌دی، یک سازوکار امنیّتی و یک راهکار مجازی‌سازی در سطح سیستم‌عامل هستند که به کمک آن‌ها، می‌توان برنامه‌ها را در یک محیط ایمن و قرنطینه اجرا کرد. هر فرایندی که در یک زندان اجرا می‌شود، نمی‌تواند با فرایندهای بیرون از آن زندان ارتباط داشته باشد. افزون بر آن، هر زندان نام میزبان و آدرس آی‌پی ویژهٔ خود را دارد. به شکل هم‌زمان می‌توان چندین زندان را بر روی یک سیستم فری‌بی‌اس‌دی اجرا کرد. هستهٔ سیستم‌عامل بین همهٔ آن زندان‌ها به اشتراک گذاشته می‌شود و بدین گونه تنها می‌توان برنامه‌هایی که ویژهٔ فری‌بی‌اس‌دی هستند را در زندان‌ها به اجرا درآورد.[۵۳] از نسخهٔ ۷٫۲ به این سو، این توانایی فراهم شده که یک زندان چندین آدرس آی‌پی داشته باشد. همچنین هم‌اکنون، می‌توان زندان‌ها را از نظر تعداد پردازنده محدود کرد. برای نمونه، در رایانه‌ای که ۴ پردازنده دارد، می‌توان دو پردازنده را برای استفاده یکی از زندان‌ها به آن واگذار کرد. همچنین زندان‌ها می‌توانند به شکل تودرتو هم باشند؛ یعنی می‌توان یک زندان را در یک زندانی دیگر ساخت.[۵۴]

برنامه‌های جانبی و سیستم مدیریت بسته‌ها

ویرایش
مقالهٔ اصلی: پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی

پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی روش معمول برای نصب برنامه‌های جانبی در فری‌بی‌اس‌دی هستند. پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی مجموعه‌ای بیش از هزاران بستهٔ نرم‌افزاری گوناگون را در خود گنجانده‌است. میزکارهای گرافیکی گوناگون مانند گنوم، کی‌دی‌ئی، XFCE، مجموعه‌های اداری گوناگون مانند لیبره‌آفیس، مرورگرهای وب مانند فایرفاکس، کرومیوم، اپرا، برنامه‌های پخش چندرسانه‌ای مانند وی‌ال‌سی، ام‌پلیر، ابزارهای گوناگون مدیریت شبکه، قلم‌ها، بازی‌های رایانه‌ای، برنامه‌های مدیریت و ویرایشگر تصاویر مانند گیمپ، ابزارهای توسعهٔ برنامه‌نویسی مانند کامپایلرها و هزاران برنامهٔ دیگر، بخشی از این برنامه‌ها هستند.[۵۵]

هر پورت از شماری فایل تشکیل شده که این فایل‌ها، چگونگی کامپایل و نصب نرم‌افزار دلخواه را تعیین می‌کنند. برای نمونه مشخص می‌کنند که یک برنامهٔ دلخواه، باید از کجا دانلود شود، چه |وصله‌هایی باید بر روی آن اعمال شود و همچنین وابستگی‌های نرم‌افزاری را هم مشخص می‌کنند. اگر یک برنامه به برنامه‌های دیگری وابسته باشد، آنگاه این وابستگی‌ها را باید پیش از خود آن برنامه نصب کرد. پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی به گونهٔ خودکار این وابستگی‌ها را مهار و سامان‌دهی می‌کنند. پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی، افزون بر فراهم کردن روشی ساده برای کامپایل برنامه‌ها، امکاناتی برای ساخت بسته باینری از پورت‌های نصب‌شده را هم فراهم می‌کنند.[۴][۵۶]

از دیرباز، بسته‌های باینری با دستورهای pkg_add و pkg_delete سامان‌دهی می‌شدند؛ اما در نسخهٔ ۱۰ فری‌بی‌اس‌دی، یک مدیر بسته نو به نام pkg ارائه و جایگزین این دستورهای کهنه شد. پی‌کی‌جی تنها برای مدیریت بسته‌های باینری است و نه برای مدیریت پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی.[۵۷]

مجازی‌سازی

ویرایش
مقالهٔ اصلی: بی‌هایو

در نسخهٔ ۱۰ فری‌بی‌اس‌دی، یک راه‌کار مجازی‌سازی نو به نام بی‌هایوbhyve فراهم شد که به کمک آن می‌توان چندین سیستم‌عامل گوناگون را به صورت مجازی و هم‌زمان بر روی یک میزبان فری‌بی‌اس‌دی اجرا کرد. هم‌اکنون، بی‌هایو از سیستم‌عامل‌های فری‌بی‌اس‌دی، اوپن‌بی‌اس‌دی و لینوکس (معماری x86-64) پشتیبانی می‌کند. همچنین پشتیبانی از سایر سیستم‌عامل‌ها همچون Illumos و مایکروسافت ویندوز هم در دستور کار است. این برنامه را نیل تاتو[و ۱۰] و پیتر گرهان[و ۱۱] نوشته‌اند و نخستین بار در کنفرانس BSDCan سال ۲۰۱۱ (میلادی) معرفی شد. تفاوت بی‌هایو و زندان‌ها در این است که زندان‌ها، محیط سیستم‌عامل را در سطح هسته مجازی‌سازی می‌کنند، اما بی‌هایو، کل ماشین و سخت‌افزار را شبیه‌سازی می‌کند. برای همین، زندان‌ها تنها از سیستم‌عامل فری‌بی‌اس‌دی پشتیبانی می‌کنند، اما بی‌هایو، می‌تواند سیستم‌عامل‌های دیگری افزون بر فری‌بی‌اس‌دی را هم اجرا کند.[۵۸][۵۹][۶۰] برای سنجش، می‌توان این‌گونه گفت که بی‌هایو همسان یک تکنولوژی همچون KVM است، و زندان‌ها هم همسان با LXC یا Zoneهای سولاریس هستند.

سکوها

ویرایش

فری‌بی‌اس‌دی تاکنون به چندین سکو و معماری گوناگون پورت شده‌است. پروژهٔ فری‌بی‌اس‌دی، سکوهای سخت‌افزاری مورد پشتیبانی را به چند ردهٔ گوناگون بخش‌بندی می‌کند. پروژه سکوهایی که در ردهٔ نخست گنجانده شده‌اند را بی‌کم‌وکاست پشتیبانی می‌کند. سکوهای ردهٔ دوم، با اینکه توسعهٔ پرباری دارند، اما پروژه فری‌بی‌اس‌دی به شکل رسمی آن‌ها را پشتیبانی نمی‌کند. سکوهای رده سوم، یا آزمایشی هستند یا توسعهٔ آن‌ها پایان یافته‌است. سکوهای رده چهارم هم هیچ‌گونه پشتیبانی نمی‌شوند.[۶۱] معماری آرم پاورپی‌سی، اسپارک۶۴، x86 و x86-64، پی‌سی۹۸ و ایکس‌باکس برخی از سکوهایی هستند که فری‌بی‌اس‌دی تاکنون به آن‌ها پورت شده‌است. همچنین فری‌بی‌اس‌دی در نسخهٔ ۱۰ از رسبری پای پشتیبانی می‌کند.[۶۲][۶۳]

معماری سطح پشتیبانی[۶۱] نکات
x86 رده ۱ به این معماری «i386» گفته شود
x86-64 رده ۱ به این معماری «amd64» گفته شود
NEC PC-9801 رده ۲ به این معماری «pc98» گفته شود
اسپارک شرکت سان مایکروسیستمز رده ۲ تنها از معماری ۶۴-بیت پشتیبانی می‌شود
ایتانیم (ia64) رده ۲
پاورپی‌سی و پاورپی‌سی/۶۴ رده ۲
آرم رده ۲
معماری میپس رده ۳
ایکس‌باکس شرکت مایکروسافت رده ۳
دک آلفا رده ۳ از نسخه ۷٫۰ به این سو، پشتیبانی از این معماری متوقف شده‌است.

لایه سازگاری با دیگر سیستم‌عامل‌ها

ویرایش

فری‌بی‌اس‌دی دارای چند لایه سازگاری است که قابلیت اجرای فایل‌های باینری دیگر سیستم‌عامل‌ها را ارائه می‌دهد. به کمک لایهٔ سازگاری می‌توان برنامه‌ها و نرم‌افزارهایی که رسماً برای سیستم عاملی منتشر نشده‌اند را بر روی سیستم‌عامل دیگر اجرا کرد. سیستم‌عامل‌هایی که فری‌بی‌اس‌دی لایه سازگاری با آن‌ها را ارائه می‌دهد شامل لینوکس،[۲] بی‌اس‌دی/اواس[۶۴] و یونیکس SVR4 هستند.[۶۵] در سپتامبر ۲۰۱۱، وب‌سایت فورونیکس یک بنچ‌مارک بر اساس Phoronix Test Suite منتشر کرد که نشان می‌داد فری‌بی‌اس‌دی نسخه ۸٫۲ توانست تعدادی از بازی‌های رایانه‌ای ویژهٔ لینوکس را، به‌طور میانگین ۸ الی ۱۴ درصد، سریع‌تر از توزیع لینوکس اوبونتو نسخه ۱۱٫۰۴، بر روی یک سیستم با کارت گرافیک nVidia و درایور یکسان اجرا کند.[۵][۶۶] البته هم‌اکنون این لایه تنها می‌تواند باینری‌های ۳۲بیتی لینوکس را اجرا کند.[۶۶] اما از سال ۲۰۱۳، برنامه‌هایی برای پشتیبانی کردن از باینری‌های ۶۴بیتی لینوکس در نسخه ۱۰ و نسخه‌های آینده فری‌بی‌اس‌دی بوده‌است. این لایهٔ سازگاری، گونه‌ای از شبیه‌سازی نیست، بلکه فراخوان‌های سیستمی هستهٔ لینوکس، در هستهٔ فری‌بی‌اس‌دی نیز پیاده‌سازی شده‌اند و بنابراین، کتابخانه‌های اشتراکی و فایل‌های باینری لینوکس، همانند فایل‌های باینری بومی خود فری‌بی‌اس‌دی شناخته می‌شوند.[۶۵]

افزون بر آن، فری‌بی‌اس‌دی شماری از رابط‌های برنامه‌نویسی نرم‌افزار که ویژهٔ سیستم‌عامل مایکروسافت ویندوز هستند و برای نوشتن درایورهای کارت شبکه بکارگرفته می‌شوند را هم پیاده‌سازی کرده‌است. به کمک این رابط‌ها، فری‌بی‌اس‌دی می‌تواند گرداننده‌های کارت شبکه‌ای که ویژهٔ سیستم‌عامل مایکروسافت ویندوز هستند را هم اجرا کند.[۶۷]

نصاب‌ها

ویرایش
 
تصویری از برنامه bsdinstall

فری‌بی‌اس‌دی از نسخهٔ ۲٫۰ تا ۹٫۰ نصابی به نام sysinstall داشت که از واسط کاربری متنی برخوردار بود، به کمک sysinstall، می‌شد فری‌بی‌اس‌دی را بر روی یک کامپیوتر نصب کرد یا همچنین می‌شد پیکربندی‌های ساده‌ای را پس از نصب انجام داد. این نصاب را جردن هابارد به زبان برنامه‌نویسی سی نوشته شده بود. از نسخهٔ ۹ به این سو، فری‌بی‌اس‌دی نصاب تازه‌ای به نام bsdinstall را فراهم کرده که جایگزین sysinstall شده‌است. bsdinstall در سنجش با sysinstall از انعطاف بالاتری برخوردار است و به گونه‌ای ساخته شده تا برای نوشتن اسکریپت‌ها هم کارا باشد. OSNews دربارهٔ آن گفته‌است که «برخی از امکانات پیشین را ندارد و به جای آن، تعدادی امکانات نو دارد، اما ساخت آن از انعطاف بالاتری برخوردار است و سرانجام کار، پیشرفتی برجسته خواهد بود».[۳۴][۵۳][۶۸]

هسته

ویرایش

هستهٔ فری‌بی‌اس‌دی، توانایی‌هایِ پایه‌ایِ سیستم همانند مدیریت فرایندها، زمان‌بندی، ارتباطات شبکه و راه‌اندازی سیستم را فراهم می‌کند. هسته بخشی از سیستم است که در مُد حفاظت‌شده[و ۱۲] اجرا می‌شود. هسته، فرایندها را ساخته و مدیریت می‌کند و همچنین به عنوان میانجی بین برنامه‌های کاربر و اجزای سخت‌افزاری (همانند پردازنده، دیسک‌ها، صفحه‌نمایش و …) و نرم‌افزاری (همانند فایل‌سیستم و پروتکل‌های شبکه) سیستم عمل می‌کند. این ارتباط بین برنامه‌های کاربردی و اجزای سخت‌افزاری به کمک فراخوان‌های سیستمی که هسته برای برنامه‌های کاربر فراهم کرده، انجام می‌شود. هستهٔ فری‌بی‌اس‌دی یک هسته یکپارچه است.[۶۹] با این حال، هستهٔ فری‌بی‌اس‌دی به گونهٔ ماژولار[و ۱۳] ساخته شده‌است و بخش‌های گوناگون هسته به گونهٔ ماژول پیاده‌سازی شده‌اند. کاربر می‌تواند در هنگام نیاز، این ماژول‌ها را در هسته بارگذاری کند و پس از پایان کار، آن‌ها را باراندازی[و ۱۴] کند.[۷۰] هستهٔ فری‌بی‌اس‌دی دارای یک زمان‌بند با توانایی پشتیبانی از چند پردازشی متقارن و چندریسمانی همزمان است که ULE نام دارد.[۷۱] همچنین هستهٔ فری‌بی‌اس‌دی دارای یک سامانهٔ آگاه‌سازی از رویدادها، به نام kqueue است که به دیگر سیستم‌عامل‌های خانواده بی‌اس‌دی هم پورت شده‌است.[۷۲] در نسخهٔ ۵، ریسه‌بندی در فضای هسته، با استفاده از یک مدل ریسه‌بندی M:N فراهم شد. مدل M:N در روی کاغذ، یک مدل ریسه‌بندی خوب و شایسته‌است،[۷۳] اما پیاده‌سازی آن سخت و پیچیده‌است و سیستم‌عامل‌های کمی از این مدل پشتیبانی می‌کنند. هرچند که پیاده‌سازی فری‌بی‌اس‌دی از این مدل کار می‌کرد، اما از ساختار پیچیده‌ای برخوردار بود و بهینه کار نمی‌کرد. در نسخه‌های بعدی، فری‌بی‌اس‌دی آغاز به پیاده‌سازی و بکارگرفتن یک زیرسیستم ریسه‌بندی نو برپایهٔ مدل ۱:۱ کرد که libthr نام دارد.[۷۴]

مستندات و پشتیبانی

ویرایش

مستندات رسمی فری‌بی‌اس‌دی از شماری کتابِ راهنما، صفحات راهنما، بایگانی گفتگوهای لیست‌های پستی، پرسش‌های پرتکرار و همچنین شماری مقاله در زمینه‌های گوناگون تشکیل می‌شود که پروژه مستندات فری‌بی‌اس‌دی از همهٔ آن‌ها نگهداری کرده و آن‌ها را بروزرسانی می‌کند. مستندات رسمی این این سیستم‌عامل به چندین زبان گوناگون هم ترجمه شده‌اند.[۷۵] همهٔ مستندات رسمی با پروانه‌ای به نام پروانه مستندات فری‌بی‌اس‌دی منتشر می‌شوند، پروانه‌ای که بنیاد نرم‌افزار آزاد آن را «یک پروانه سهل‌گیر غیرکپی‌لفت که با گنو اف‌دی‌ال هم سازگار است» شناخته‌است.[۷۶] منابع گوناگونی، مستندات فری‌بی‌اس‌دی را «باکیفیت» شمرده‌اند.[۷۷][۷۸]

پروژهٔ فری‌بی‌اس‌دی چندین لیست پستی در زمینه‌های گوناگون دارد. از پرکاربردترین این لیست‌ها، می‌توان به لیست‌های FreeBSD-question (پرسش‌های عمومی) و FreeBSD-hackers (جایی برای پرسش‌های پیشرفته‌تر) اشاره کرد.[۷۹]

مشتقات

ویرایش
مقالهٔ اصلی: فهرست محصولات مبتنی بر فری‌بی‌اس‌دی
 
سیستم‌عامل PC-BSD نسخه ۷٫۱٫۱ با میزکار کی‌دی‌ئی

برخی از سیستم‌عامل‌هایی که بر پایه فری‌بی‌اس‌دی ساخته شده‌اند:

افزون بر موارد بالا، سیستم‌عامل دراگون‌فلای بی‌اس‌دی هم به‌دست متیو دیلون از نسخهٔ ۴٫۹ فری‌بی‌اس‌دی منشعب شده‌است و هم‌اکنون به شکل جداگانه توسعه می‌یابد.[۸۰] از آنجا که فری‌بی‌اس‌دی یک پروانهٔ نرم‌افزاری سهل‌گیر را به کار می‌برد و می‌گذارد تا فایل‌های کامپایل‌شده بدون کد منبع توزیع شوند، بسیاری از شرکت‌های تجاری همچون اپل و سونی در محصولات تجاری خود از فری‌بی‌اس‌دی بهره می‌برند. برای نمونه، سیستم‌عامل مک اواس ده[۷] و پلی استیشن ۳[۳۴][۸۱] و پلی استیشن ۴[۸۲][۸۳][۸۴] برپایه بر فری‌بی‌اس‌دی هستند.

پروانه

ویرایش

پروانهٔ نرم‌افزاری اصلی که فری‌بی‌اس‌دی با آن پخش می‌شود، پروانه فری‌بی‌اس‌دی نام دارد که هم بنیاد نرم‌افزارهای آزاد[۸۵] و هم سازمان پیشگامان متن‌باز[۸۶] آن را تأیید کرده‌اند. همچنین، همهٔ مستندات فری‌بی‌اس‌دی، همچون صفحات راهنما، مقالات و کتاب‌های منتشر شده به‌دست پروژه، با پروانه‌ای به نام پروانه مستندات فری‌بی‌اس‌دی عرضه می‌شوند.[۸۷] بنیاد نرم‌افزارهای آزاد این پروانه را «یک پروانه مستندات آزاد سهل‌گیر و غیر کپی‌لفت که با گنو اف‌دی‌ال سازگار است» برشمرده است.[۷۶]

برخی از اجزای فری‌بی‌اس‌دی که از دیگر پروژه‌ها و سیستم‌عامل‌ها گرفته شده‌اند، با پروانه‌های نرم‌افزاری دیگری عرضه می‌شوند. برای نمونه کامپایلر جی‌سی‌سی که از پروژهٔ گنو گرفته شده، با پروانه جی‌پی‌ال نسخهٔ ۲ عرضه می‌شود[۸۸] یا سیستم‌فایل ZFS و دی‌تریس هم که از سیستم‌عامل اوپن‌سولاریس گرفته شده‌اند، با پروانه توسعه و توزیع مشترک عرضه می‌شوند.[۸۹] برخی از گرداننده‌های دستگاه به صورت لکه دودویی هستند. البته برخی از این لکه‌های دودویی، سفت‌افزار هستند و بر روی خود دستگاه اجرا می‌شوند، نه بر روی پردازنده رایانه.[۹۰] توسعه‌دهندگان سرگرم جایگزین کردن برخی از این برنامه‌ها هستند و این‌گونه برنامه‌ریزی شده بود که نسخهٔ ۱۰ سرتاسر بدون کدهای جی‌پی‌ال باشد. برای نمونه، در نسخه ۱۰ فری‌بی‌اس‌دی، کامپایلر LLVM جایگزین کامپایلر جی‌سی‌سی (که با پروانه جی‌پی‌ال منتشر می‌شود) شد.[۹۱][۹۲][۹۳] این در حالی است که بنیاد نرم‌افزارهای آزاد بکاربردن پروانه‌هایی که کپی‌لفت نیستند را پیشنهاد نمی‌کند. چرا که این بنیاد بر این باور است که بکار بردن پروانه‌های غیر کپی‌لفت (همانند پروانه فری‌بی‌اس‌دی)، آزادی کاربران را در معرض خطر خواهد انداخت.[۹۴]

نام و نشان

ویرایش
همچنین ببینید: غول بی‌اس‌دی
 
غول بی‌اس‌دی، شگون‌نمای فری‌بی‌اس‌دی است که Beastie نام دارد. واژهٔ Beastie تلفظی همچون BSD دارد.

دیوید گرینمن در تاریخ ۱۹ ژوئن سال ۱۹۹۳ نام «FreeBSD» را پیشنهاد داد و دیگر توسعه‌دهندگان هم آن را پذیرفته و به عنوان نام پروژه برگزیدند. نام‌های پیشنهادی دیگر BSDFree86 و Free86BSD بودند.[۹۵]

نخستین لوگوی فری‌بی‌اس‌دی، یک غول[و ۱۵] بود که Beastie نامیده می‌شود. این لوگو نخستین بار در سال ۱۹۷۶ بر روی تی‌شرت‌هایی که آزمایش‌گاه‌های بل به فروش می‌رساند، بکار گرفته شد. نخستین نسخه از این نشان را فیل فوگلیو کشید. نسخه‌های مردم‌پسندتر این نشان نخست در سال ۱۹۸۴ توسط جان لستر، کارگردان انیمیشن کشیده شدند.[۹۶][۹۷][۹۸] پس از آن Tatsumi Hosokawa چندین نسخه از این نشان را ویژهٔ سیستم‌عامل فری‌بی‌اس‌دی کشید.[۹۹] فری‌بی‌اس‌دی از آغاز پیدایش خود تا سال‌های سال این نشان (که نشان عمومی سیستم‌عامل بی‌اس‌دی یونیکس است) را بکار می‌برد. حق تکثیر این نشان در دست مارشال کیرک مک‌کیوسیک قرار دارد.[۹۶][۱۰۰] با این همه، به خاطر مشکلاتی که این نشان داشت، همچون اینکه این نشان ویژهٔ فری‌بی‌اس‌دی نبود و دیگر سیستم‌عامل‌ها همانند نت‌بی‌اس‌دی هم آن را بکار می‌بردند و همچنین به خاطر سؤ برداشت‌های مذهبی و فرهنگی که از این نشان می‌شد، پروژه فری‌بی‌اس‌دی مسابقه‌ای برای کشیدن یک نشان نو برگزار کرد و مبلغ ۵۰۰ دلار برای کسی که بهترین نشان را بکشد در نظر گرفت.[۱۰۱][۱۰۲] در پایان آنتون کی. گورال[و ۱۶] برنده شد.[۱۰۳] رابرت واتسون تأکید کرده‌است که «پروژهٔ فری‌بی‌اس‌دی دنبال یک لوگوی نو است، نه یک شگون‌نمای نو» و اینکه Beastie همچنان شگون‌نمای فری‌بی‌اس‌دی خواهد بود.[۱۰۱]

شعار پروژهٔ فری‌بی‌اس‌دی، «قدرت برای خدمتگزاری»[و ۱۷] است. هم‌اکنون این شعار و لوگوی فری‌بی‌اس‌دی، نشان‌های تجاری ثبت‌شده برای بنیاد فری‌بی‌اس‌دی هستند.[۱۰۴]

بنیاد فری‌بی‌اس‌دی

ویرایش
مقالهٔ اصلی: بنیاد فری‌بی‌اس‌دی

هفتهٔ گذشته، من یک میلیون دلار به بنیاد فری‌بی‌اس‌دی کمک کردم، بنیادی که از سیستم‌عامل متن‌بازی پشتیبانی می‌کند که به میلیون‌ها برنامه‌نویس کمک کرده تا بتوانند به دنبال آرزوهای خود بروند و آن‌ها را برآورده کنند. من هم یکی از همین افراد هستم. من در پایان دههٔ ۱۹۹۰ آغاز به استفاده از فری‌بی‌اس‌دی کردم، آن هنگام من پول زیادی نداشتم و در خانهٔ دولتی زندگی می‌کردم. فری‌بی‌اس‌دی تا اندازه‌ای به من کمک کرد از تهی‌دستی بیرون بیایم - یکی از دلایل اصلی که من در شرکت یاهو! استخدام شدم این بود که آن‌ها از فری‌بی‌اس‌دی استفاده می‌کردند، همان سیستم‌عامل مورد پسند من. سال‌ها بعد، هنگامی که برایان و من پایه‌های WhatsApp را می‌ریختیم، بر روی سرورهای خود از فری‌بی‌اس‌دی استفاده کردیم. همچنان هم از فری‌بی‌اس‌دی استفاده می‌کنیم، خبر این اهدای پول را به این خاطر اعلام می‌کنم که کمی دربارهٔ کار نیکویی که بنیاد فری‌بی‌اس‌دی انجام داده توضیح دهم، به این امید که دیگران هم به پیشرفت این پروژه کمک کنند. اگر فری‌بی‌اس‌دی همچنان بتواند همان فرصتی که برای من فراهم کرده بود را برای دیگران هم فراهم کند، همهٔ ما بهره خواهیم برد - اگر فری‌بی‌اس‌دی همچنان بتواند جوانان دیگری را از تهی‌دستی رهایی دهد، و به شرکت‌های نوپای دیگر کمک کند تا یک چیز موفق یا حتی متحول تولید کنند.

یان کوم

سازمانی به نام بنیاد فری‌بی‌اس‌دی[۱۰۵] توسعهٔ فری‌بی‌اس‌دی را پشتیبانی می‌کند. بنیاد فری‌بی‌اس‌دی یک سازمان غیرانتفاعی در ایالات متحده برای پشتیبانی از پروژه فری‌بی‌اس‌دی، توسعه آن و جامعه کاربری‌اش می‌باشد. گردآوری کمک‌هزینه از افراد و شرکت‌ها و بهره‌برداری از آن‌ها برای پشتیبانی از توسعه‌دهندگان برای فعالیت‌های مشخص، خرید سخت‌افزار و زیرساخت‌های شبکه‌ای و فراهم کردن کمک‌هزینه برای نشست‌هایی که توسعه‌دهندگان برگزار می‌کنند، از کارهای بنیاد فری‌بی‌اس‌دی است. افزون بر آن، بنیاد فری‌بی‌اس‌دی مسئول فراهم کردن اسناد قانونی برای امضای قرارداد و پیمان‌نامه از سوی پروژه فری‌بی‌اس‌دی و همچنین نگهداری از علامت تجاری فری‌بی‌اس‌دی است.[۱۰۶]

در نوامبر ۲۰۱۴، بنیاد فری‌بی‌اس‌دی مبلغ یک میلیون دلار آمریکا از سوی یان کوم، یکی از بنیان‌گذاران و مدیرعامل واتس‌اپ دریافت کرد. این بزرگترین کمک مالی بود که بنیاد فری‌بی‌اس‌دی از آغاز پیدایشش تا آن هنگام دریافت کرده‌است. یان کوم خود یکی از کاربران فری‌بی‌اس‌دی از سال‌های پایانی دههٔ ۱۹۹۰ است و فری‌بی‌اس‌دی را بر روی سرورهای خود در شرکت واتس‌اپ هم بکار می‌برند. به گفتهٔ خود او، فری‌بی‌اس‌دی به او کمک کرده تا بتواند به چنین جایگاهی برسد.[۱۰۷]

معایب

ویرایش

از معایب فری‌بی‌اس‌دی می‌توان به این‌ها اشاره کرد:[۱۰۸][۱۰۹]

دسترسی غیرمجاز به سرورهای فری‌بی‌اس‌دی

ویرایش

در نوامبر سال ۲۰۱۲، تیم امنیتی فری‌بی‌اس‌دی بیان داشت که به دو تا از سرورهای پروژه فری‌بی‌اس‌دی به شکل غیرمجازی رخنه شده‌است. این سرورها بی‌درنگ خاموش شده و به حالت آفلاین درآمدند. کاوش‌های بیشتر نشان داد که نخستین دسترسی غیرمجاز به این سرورها در تاریخ ۱۹ سپتامبر رخ داده‌است. گویا این رخنهٔ غیرمجاز، با دزدیدن کلیدهای اس‌اس‌اچ یکی از توسعه‌دهندگان فری‌بی‌اس‌دی انجام گرفته بود و رخنه‌گران نتوانسته بودند حفرهٔ امنیتی را در خود فری‌بی‌اس‌دی پیدا کرده و از آن بهره‌برداری کنند. تیم امنیتی فری‌بی‌اس‌دی، با بررسی کردن کدهای سیستم‌عامل و برنامه‌های جانبی، به این نتیجه رسیدند که هیچ دگرگونی غیرمجازی در آن‌ها رخ نداده‌است، با این حال آن‌ها گفتند که نمی‌توانند صحت و درستی بسته‌هایی که در تاریخ ۱۹ سپتامبر تا ۱۱ نوامبر از سرورها دانلود شده‌اند را تضمین کنند.[۱۱۰][۱۱۱][۱۱۲] این دو سرور از آن دسته ماشین‌هایی بودند که برای کامپایل کردن بسته‌های باینری بکارگرفته می‌شوند. این پیشامد، انگیزه‌ای شد برای توسعه‌دهندگان فری‌بی‌اس‌دی تا روند کوچ کردن از سی‌وی‌اس به سابورژن را با شتاب بیشتری دنبال کنند.[۱۱۲]

تاریخچه تغییرات بین نسخه‌ها

ویرایش
مقالهٔ اصلی: تاریخچه فری‌بی‌اس‌دی
نسخه تاریخ انتشار پشتیبانی تا تاریخ تغییرات عمده
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۱٫۰ نوامبر ۱۹۹۳
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۱٫۱ مه ۱۹۹۴
  • برطرف کردن چند باگ مهم به‌جا مانده از 386BSD
  • افزودن پورت‌های تازه (XFree86, XView, InterViews, elm, nntp)
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۲٫۰ ۲۲ نوامبر ۱۹۹۴
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۲٫۲ مارس ۱۹۹۷
  • BSD malloc با phkmalloc جایگزین شد
  • پشتیبانی از باینری‌های لینوکس به همراه پشتیبانی از قالب ELF
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۲٫۲٫۸ ۲۹ نوامبر ۱۹۹۸
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۳٫۰ اکتبر ۱۹۹۸
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۳٫۱ ۱۵ فوریه ۱۹۹۹
  • پشتیبانی اولیه از USB
  • PAM
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۳٫۴ ۲۰ دسامبر ۱۹۹۹
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۴٫۰ ۱۴ مارس ۲۰۰۰
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۴٫۱ ۲۷ ژوئیه ۲۰۰۰
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۴٫۸ ۳ آوریل ۲۰۰۳ ۳۱ مارس ۲۰۰۴
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۴٫۱۰ ۲۷ مه ۲۰۰۴ مه ۲۰۰۶
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۵٫۰ ۱۴ ژانویه ۲۰۰۳ ۳۰ ژوئن ۲۰۰۳
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۵٫۱ ۹ ژوئن ۲۰۰۳ فوریه ۲۰۰۴
  • پشتیبانی آزمایشی از x86-64
  • پشتیبانی از حالات کتابخانه‌هایی برای ریسه‌بندی ۱:۱ و M:N
  • زمان‌بند یوال‌ئی آزمایشی
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۵٫۳ ۶ نوامبر ۲۰۰۴ ۳۱ اکتبر ۲۰۰۶
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۵٫۴ ۹ مه ۲۰۰۵ ۳۱ اکتبر ۲۰۰۶ پروتکل آدرس اضافه مشترک از اوپن‌بی‌اس‌دی گرفته شد
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۶٫۲ ۱۵ ژانویه ۲۰۰۷ ۳۱ مه ۲۰۰۸
  • پشتیبانی از معماری ایکس‌باکس
  • OpenBSM
  • freebsd-update (بروزرسانی باینری برای اشکالات امنیتی و دیگر باگ‌ها)
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۷٫۰ ۲۷ فوریه ۲۰۰۸ ۳۰ آوریل ۲۰۰۹
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۷٫۱ ۴ ژانویه ۲۰۰۹ ۲۸ فوریه ۲۰۱۱
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۸٫۱ ۲۳ ژوئیه ۲۰۱۰ ۳۱ ژوئیه ۲۰۱۲
  • انباره با دسترس‌پذیری بالا
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۹٫۰ ۱۲ ژانویه ۲۰۱۲ ۳۱ مارس ۲۰۱۳
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۱۰٫۰ ۲۰ ژانویه ۲۰۱۴ ۳۱ ژانویه ۲۰۱۵
  • بهبود مجازی‌سازی (bhyve, virtio)
  • استفاده از clang و LLVM به صورت پیشفرض
  • capsicum (گودال ماسه‌بازی) به صورت پیشفرض در هسته فعال شد
  • pkgng
  • بایند با LDNS و Unbound جایگزین شد
  • پشتیبانی از رزبری پای
  • امکان نصب بر روی فایل سیستم ZFS
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۱۰٫۱ ۱۴ نوامبر ۲۰۱۴ ۳۱ دسامبر ۲۰۱۶
  • بهینه‌سازی در مجازی‌سازی (پشتیبانی از FreeBSD/i386 در بی‌هایو، بوت از روی زی‌اف‌اس)
  • بوت UEFI برای amd64
  • پشتیبانی از پروتکل یودی‌پی لایت
  • بهبود در کارایی زی‌اف‌اس
  • پشتیبانی از SMP در armv6
نگارش قدیمی، دیگر پشتیبانی نمی‌شود: ۱۰٫۳ ۴ آوریل ۲۰۱۶ ۳۰ آوریل ۲۰۱۸
  • به روزرسانی گنوم
  • پشتیبانی از فایل‌های باینری ۶۴–بیتی لینوکس از طریق لایه سازگاری
نگارش قدیمی‌تر، هنوز پشتیبانی می‌شود: ۱۱٫۰ ۱۰ اکتبر ۲۰۱۶ ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۱[۱۱۳]
  • به روزرسانی NetMap
  • پشتیبانی از ۶۴-بیت معماری آرم[۱۱۴]
  • ویژگی جدید خط فرمان umount(8) -N که برای جداسازی یک NFS نصب شده در فایل سیستم استفاده می‌شود.
  • ویژگی جدید خط فرمان crontab -f
  • قابلیت پیاده‌سازی مانتینگ موازی در بروزرسانی جدید فایل سیستم زی‌اف‌اس
  • اضافه شدن ابزار trim(8) که محتویات بلاک‌ها را در دستگاه ذخیره‌سازی مبتنی بر فلش که از الگوریتم‌های سطح سایش استفاده می‌کنند حذف می‌کند.
نگارش قدیمی‌تر، هنوز پشتیبانی می‌شود: ۱۲٫۰ ۱۱ دسامبر ۲۰۱۸
  • پشتیبانی از فایل‌های ext2 برای خواندن و نوشتن
  • سیستم فایل UFS / FFS برای پشتیبانی از هش‌های بررسی به نقشه‌های گروه سیلندر به روز شده
نگارش پایدار جاری: ۱۳٫۰ ۱۳ آوریل ۲۰۲۱[۱۱۵]
نسخه تاریخ انتشار پشتیبانی تا تاریخ تغییرات عمده
ایجاز:
نگارش قدیمی
نگارش قدیمی‌تر، هنوز پشتیبانی می‌شود
نگارش پایدار جاری
آخرین نگارش پیش‌نمایش
انتشار آتی

جستارهای وابسته

ویرایش

واژه‌نامه

ویرایش
  1. ↑ FreeBSD Mall Inc.
  2. ↑ Snapshot
  3. ↑ Highly Available STorage
  4. ↑ dummynet
  5. ↑ ALTQ
  6. ↑ Load balancing
  7. ↑ Darren Reed
  8. ↑ TrustedBSD
  9. ↑ OpenBSM
  10. ↑ Neel Nato
  11. ↑ Peter Grehan
  12. ↑ Protected mode
  13. ↑ Modular
  14. ↑ unload
  15. ↑ Daemon
  16. ↑ Anton K. Gural
  17. ↑ The power to serve

منابع

ویرایش
  1. ↑ "FreeBSD 10.0-RELEASE Announcement" (به انگلیسی). The FreeBSD Project. 20 January 2014. Retrieved 21 January 2014.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Sean Michael Kerner (February 29, 2008). "Faster Performance, Fewer Machines For FreeBSD?" (به انگلیسی). Internet News. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  3. ↑ Lehey, The Complete FreeBSD, xxvii.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ David Chisnall (Jan 20, 2006). "BSD: The Other Free UNIX Family" (به انگلیسی). InformIT. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ David Mertz (23 May 2001). "Introduction to FreeBSD" (به انگلیسی). IBM. Archived from the original on 22 August 2010. Retrieved 15 Dec 2013.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ Dwight Johnson (Nov 20, 1998). "Report from Comdex--Walnut Creek CDROM, FreeBSD and Slackware" (به انگلیسی). Linux Today. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ "OS X Lion Server – The server for everyone" (به انگلیسی). Apple Inc. Archived from the original on 9 June 2011. Retrieved 15 Dec 2013.
  8. ↑ Michael Lucas, Absolute FreeBSD, 5.
  9. ↑ "Системный администратор FreeBSD" (به انگلیسی). Yandex. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  10. ↑ "Welcome to FreeBSD!" (به انگلیسی). The FreeBSD Project. Archived from the original on 18 December 2013. Retrieved 18 Dec 2013.
  11. ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ Marshall Kirk McKusick (January 1999). "Open Sources: Voices from the Open Source Revolution" (به انگلیسی). ONLamp. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  12. ↑ "Release Information" (به انگلیسی). The FreeBSD Project. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved Oct 24 2013. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ بازبینی= (help)
  13. ↑ Bob Bruce. "Company History" (به انگلیسی). FreeBSD Mall. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 7 Nov 2013.
  14. ↑ "About the FreeBSD Project" (به انگلیسی). The FreeBSD Project. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 7 Nov 2013.
  15. ↑ Lehey, The Complete FreeBSD, 8-9.
  16. ↑ Jordan K. Hubbard (22 Nov 1994). "FreeBSD 2.0 Announcement" (به انگلیسی). The FreeBSD Project. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  17. ↑ "2005 BSD Usage Survey Report" (PDF) (به انگلیسی). The BSD Certification Group. 31 Oct 2010. Archived from the original (PDF) on 15 December 2013. Retrieved 17 Dec 2013.
  18. ↑ Lehey, The Complete FreeBSD, 19.
  19. ↑ "EuroBSDcon" (به انگلیسی). EuroBSDcon. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 4 Nov 2013.
  20. ↑ "AsiaBSDCon" (به انگلیسی). AsiaBSDCon. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 4 Nov 2013. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ= (help)
  21. ↑ "BSDCan - The BSD Conference" (به انگلیسی). BSDCan. Retrieved 28 March 2015.
  22. ↑ Michael Lucas, Absolute FreeBSD, 5-7.
  23. ↑ timothy (June 04, 2008). "FreeBSD Begins Switch to Subversion" (به انگلیسی). Slashdot. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ= (help)
  24. ↑ "Source code repositories" (به انگلیسی). The FreeBSD Project. Last modified: 17 March 2013. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 10 Nov 2013. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ= (help)
  25. ↑ Michael Lucas, Absolute FreeBSD, 372-375.
  26. ↑ The FreeBSD Project. "Getting FreeBSD" (به انگلیسی). The FreeBSD Project. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 4 Nov 2013.
  27. ↑ Lehey, The Complete FreeBSD, 4.
  28. ↑ Lehey, The Complete FreeBSD, 190.
  29. ↑ McKusick، Marshall؛ V. Neville-Neil، George (۲۰۰۵). «۸٫۶٫ Soft Updates». The Design and Implementation of the FreeBSD Operating System. شابک ۰-۲۰۱-۷۰۲۴۵-۲.
  30. ↑ Lucas 2007, 18. DISK TRICKS WITH GEOM.
  31. ↑ Sean Michael Kerner (February 25, 2011). "FreeBSD 8.2 Expands ZFS Support -- Without Oracle" (به انگلیسی). Datamation. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  32. ↑ Pawel Jakub Dawidek (31 Aug 2010). "ZFS v28 is ready for wider testing" (به انگلیسی). FreeBSD Mailing Lists. Archived from the original on 23 December 2013. Retrieved 23 December 2013.
  33. ↑ The FreeBSD Documentation Project (March 21, 2013). "ZFS(8)" (به انگلیسی). FreeBSD Man Pages. Archived from the original on 23 December 2013. Retrieved 23 December 2013.
  34. ↑ ۳۴٫۰ ۳۴٫۱ ۳۴٫۲ Julian Djamil Fagir (14 Feb 2013). "2012: a BSD year in retrospective" (به انگلیسی). OSNews. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  35. ↑ McKusick، «Section 2.13»، The Design and Implementation of the FreeBSD Operating System.
  36. ↑ ۳۶٫۰ ۳۶٫۱ Babak Farrokhi (January 2009). "Network Configuration—IPv6 with FreeBSD" (به انگلیسی). Packt. Archived from the original on 26 December 2013. Retrieved 26 December 2013.
  37. ↑ Sam Leffler. "FreeBSD Wireless Netwokring Support" (PDF) (به انگلیسی). BSDCan. Archived from the original (PDF) on 26 December 2013. Retrieved 26 December 2013.
  38. ↑ KAME Project. "Overview of the KAME Project" (به انگلیسی). KAME Project. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved Oct 24 2013. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ بازبینی= (help)
  39. ↑ "FreeBSD packet filter (pf) - ALTQ" (به انگلیسی). pf4freebsd.love2party.net. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved Oct 24 2013. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ بازبینی= (help)
  40. ↑ "ALTQ integration in FreeBSD project" (به انگلیسی). Last modified: 1 Dec 2005. Archived from the original on 29 February 2012. Retrieved Oct 24 2013. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ بازبینی= و |تاریخ= (help)
  41. ↑ "The dummynet project" (به انگلیسی). The dummynet project. Archived from the original on 31 August 2013. Retrieved Oct 24 2013. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ بازبینی= (help)
  42. ↑ Smirnoff, Gleb (28 October 2013). "[heads up axing AppleTalk and IPX/SPX"]. freebsd-stable mailing list. http://lists.freebsd.org/pipermail/freebsd-stable/2013-October/075582.html. Retrieved 12 August 2014.
  43. ↑ "CARP(4)" (به انگلیسی). FreeBSD Man Pages. August 15, 2011. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved Oct 24 2013. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ بازبینی= (help)
  44. ↑ Michael Lucas, Absolute FreeBSD, 273.
  45. ↑ Daniel Harris (14 Aug 2003). "FreeBSD Access Control Lists" (به انگلیسی). ONLamp. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  46. ↑ "TrustedBSD Project" (به انگلیسی). TrustedBSD Project. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  47. ↑ openpam(3) – NetBSD Library Functions Manual
  48. ↑ "Authentication, Authorization, and Permissions Guide". developer.apple.com (به انگلیسی). Apple Inc. Retrieved 13 September 2014.
  49. ↑ Michael Lucas, Absolute FreeBSD, 440.
  50. ↑ Chad Perrin (June 24, 2008). "How FreeBSD makes vulnerability auditing easy: portaudit" (به انگلیسی). TechRepublic. Archived from the original on 7 December 2010. Retrieved 15 Dec 2013.
  51. ↑ "GELI(8)" (به انگلیسی). FreeBSD Man Pages. March 9, 2011. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 4 Nov 2013.
  52. ↑ Poul-Henning Kamp (2003). "GBDE—GEOM Based Disk Encryption" (PDF) (به انگلیسی). USENIX. Archived from the original (PDF) on 15 December 2013. Retrieved 4 Nov 2013.
  53. ↑ ۵۳٫۰ ۵۳٫۱ Julian Djamil (25 Sep 2013). "The BSD family, pt. 1: FreeBSD 9.1" (به انگلیسی). OSNews. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  54. ↑ Koen Vervloesem (December 9, 2009). "FreeBSD 8: an evolutionary release of the unknown giant" (به انگلیسی). LWN.net. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  55. ↑ "list of categories" (به انگلیسی). FreshPorts. Archived from the original on 26 December 2013. Retrieved 26 December 2013.
  56. ↑ Satoshi Asami. "The FreeBSD Ports Collection" (PDF) (به انگلیسی). USENIX. Archived from the original (PDF) on 15 December 2013. Retrieved 17 Oct 2013.
  57. ↑ Michael Larabel (May 19, 2013). "FreeBSD Still Working On Next-Gen Package Manager" (به انگلیسی). Phoronix. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  58. ↑ Grehan, Peter. "Introduction to bhyve" (PDF) (به انگلیسی). Retrieved 14 June 2014.
  59. ↑ Michael Larabel (09 November 2013). "The State Of FreeBSD's Bhyve Virtualization" (به انگلیسی). Phoronix. Retrieved 14 June 2014. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ= (help)
  60. ↑ Paul Schenkeveld (3 February 2013). "The BSD Hypervisor" (PDF) (به انگلیسی). FOSDEM. Archived from the original (PDF) on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  61. ↑ ۶۱٫۰ ۶۱٫۱ "Committer's Guide" (به انگلیسی). The FreeBSD Documentation Project. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  62. ↑ Howard Fosdick (24 Nov 2012). "Raspberry Pi Software Is Rapidly Maturing" (به انگلیسی). OSNews. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  63. ↑ gonzo (1 Feb 2013). "Building image for Raspberry Pi: up to date version" (به انگلیسی). Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  64. ↑ Lehey, The Complete FreeBSD, 162.
  65. ↑ ۶۵٫۰ ۶۵٫۱ Gordon McEwen (March 31, 2006). "Setting up Linux compatibility on FreeBSD 6" (به انگلیسی). NewsForge. Archived from the original on 14 November 2006. Retrieved 15 Dec 2013.
  66. ↑ ۶۶٫۰ ۶۶٫۱ Michael Larabel (September 07, 2011). "FreeBSD: A Faster Platform For Linux Gaming Than Linux?" (به انگلیسی). Phoronix. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ= (help)
  67. ↑ David Chisnall (15 Jul 2005). "Project Evil: Windows network drivers on FreeBSD" (به انگلیسی). Ping Wales. Archived from the original on 4 November 2005. Retrieved Oct 23 2013. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ بازبینی= (help)
  68. ↑ "sysinstall is no longer FreeBSD's default installer" (به انگلیسی). FreeBSD TUG. March 14, 2011. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  69. ↑ Marshall Kirk McKusick, “Chapter 2. Design Overview of FreeBSD”, The Design and Implementation of the FreeBSD Operating System.
  70. ↑ Michael Lucas, Absolute FreeBSD, 118.
  71. ↑ Roberson, Jeff (8–12 September 2003). "ULE: A Modern Scheduler for FreeBSD" (PDF) (به انگلیسی). USENIX. Retrieved 14 June 2014.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:فرمت پارامتر تاریخ (link)
  72. ↑ Lemon, Jonathan (25–30 June 2001). "KQueue–A Generic and Scalable Event Notification Facility" (PDF) (به انگلیسی). USENIX. Retrieved 14 June 2014.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:فرمت پارامتر تاریخ (link)
  73. ↑ "Thread models semantics: Solaris and Linux M:N to 1:1 thread model" (PDF) (به انگلیسی). Department of computer Science and Engineering, Air University Multan Pakistan. Archived from the original (PDF) on 16 September 2014. Retrieved 16 September 2014.
  74. ↑ Lucas, 359.
  75. ↑ Lucas 2007, p. 25.
  76. ↑ ۷۶٫۰ ۷۶٫۱ Free Software Foundation. "Free Documentation Licenses" (به انگلیسی). Free Software Foundation. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 4 Nov 2013.
  77. ↑ Lehey 2003, p. 16.
  78. ↑ "BSD: The Other Free UNIX Family" (به انگلیسی). InformIT. Retrieved 12 August 2014.
  79. ↑ Lehey 2003, p. 17.
  80. ↑ Matthew Dillon (16 July 2003). "Announcing DragonFly BSD!" (به انگلیسی). freebsd-current mailing list. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 17 Dec 2013.
  81. ↑ "Open Source Software used in PlayStation®3" (به انگلیسی). Sony Computer Entertainment. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  82. ↑ Michael Larabel (June 23، 2013). "Sony's PlayStation 4 Is Running Modified FreeBSD 9" (به انگلیسی). Phoronix. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ= (help)
  83. ↑ "PlayStation 4 runs modified FreeBSD 9.0: 'Orbis OS'" (به انگلیسی). OSNews. 24 Jun 2013. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  84. ↑ Jack Clark (16 November 2013). "Sony's new PlayStation 4 and open source FreeBSD: The TRUTH" (به انگلیسی). The Register. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 16 November 2013.
  85. ↑ "Various Licenses and Comments about Them" (به انگلیسی). Free Software Foundation. Updated: 15 July 2013. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ= (help)
  86. ↑ "The BSD 2-Clause License" (به انگلیسی). Open Source Initiative. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  87. ↑ The FreeBSD Project. "The FreeBSD Documentation License" (به انگلیسی). The FreeBSD Project. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 4 Nov 2013.
  88. ↑ kensmith (Last modified: 23 Sep 2011). "GNU GENERAL PUBLIC LICENSE Version 2" (به انگلیسی). FreeBSD SVNWeb. Archived from the original on 26 December 2013. Retrieved 26 December 2013. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ= (help)
  89. ↑ kensmith (Last modified: 23 Sep 2011). "COMMON DEVELOPMENT AND DISTRIBUTION LICENSE Version 1.0" (به انگلیسی). FreeBSD SVNWeb. Archived from the original on 26 December 2013. Retrieved 26 December 2013. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ= (help)
  90. ↑ [|Watson, Robert] (22 October 2006). "binary blobs in freebsd" (in en). freebsd-questions mailing list. Archived from the original on 15 Dec 2013. http://www.webcitation.org/6Lsrp9zcP. Retrieved 20 October 2013.
  91. ↑ Michael Larabel (May 12، 2012). "FreeBSD 10 To Use Clang Compiler, Deprecate GCC" (به انگلیسی). Phoronix. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ= (help)
  92. ↑ Chris Duckett (November 7, 2012). "FreeBSD takes another step toward GPL escape" (به انگلیسی). TechRepublic. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  93. ↑ fab (15 May 2012). "FreeBSD 10 will be using Clang instead of GCC" (به انگلیسی). H-Online. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  94. ↑ "Why Copyleft?" (به انگلیسی). GNU Project. Updated: 14 Oct 2013. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ= (help)
  95. ↑ "FreeBSD Archives" (به انگلیسی). The FreeBSD Project. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 17 Dec 2013.
  96. ↑ ۹۶٫۰ ۹۶٫۱ Marshall Kirk McKusick. "USENIX" (به انگلیسی). mckusick.com. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  97. ↑ Marshall Kirk McKusick. "4.3BSD Daemon" (به انگلیسی). mckusick.com. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 1 Dec 2013.
  98. ↑ Warren Toomey (Printed January 19, 1999). "Saving UNIX from /dev/null" (به انگلیسی). minnie.tuhs.org. Retrieved 28 March 2015. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ= (help)
  99. ↑ The FreeBSD Project (Last modified: 2013-11-13). "The BSD Daemon" (به انگلیسی). The FreeBSD Project. Retrieved 28 March 2015. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ= (help)
  100. ↑ ۱۰۱٫۰ ۱۰۱٫۱ "FreeBSD logo design competition" (به انگلیسی). OSNews. 9 Feb 2005. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved Nov 1 2013. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ بازبینی= (help)
  101. ↑ Kuriyama, Jun (Feb 22 2005). "FreeBSD logo design competition". FreeBSD-Announce mailing list. Archived from the original on 15 Dec 2013. http://www.webcitation.org/6Lt7HrnwT. Retrieved Nov 1 2013.
  102. ↑ "Final result for the FreeBSD logo design competition" (به انگلیسی). The FreeBSD Project. Archived from the original on 16 October 2012. Retrieved Nov 1 2013. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ بازبینی= (help)
  103. ↑ "FreeBSD Logo" (به انگلیسی). The FreeBSD Project. Last modified: 13 Nov 2013. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved Nov 18 2013. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ بازبینی= و |تاریخ= (help)
  104. ↑ "The FreeBSD Foundation" (به انگلیسی). FreeBSD Foundation. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  105. ↑ Jonathan M. Bresler (27 Jun 2001). "The FreeBSD Foundation - an introduction" (به انگلیسی). The FreeBSD Project. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  106. ↑ "Updated! - FreeBSD Foundation Announces Generous Donation and Fundraising Milestone" (به انگلیسی). FreeBSD Foundation. Retrieved 20 November 2014.
  107. ↑ Michael Larabel (June 02, 2012). "Reasons Why You Should Not Use FreeBSD" (به انگلیسی). Phoronix. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ= (help)
  108. ↑ Jeroen van Nieuwenhuizen (October 6–8, 2011). "Why we are not using FreeBSD" (به انگلیسی). The FreeBSD Project. Archived from the original (PDF) on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:فرمت پارامتر تاریخ (link)
  109. ↑ djwm (17 November 2012). "Hackers obtained access to FreeBSD servers" (به انگلیسی). H-Online. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  110. ↑ Nick Farrell (20 Nov 2012). "FreeBSD servers hacked" (به انگلیسی). TechEye. Archived from the original on 24 October 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  111. ↑ ۱۱۲٫۰ ۱۱۲٫۱ Lucian Constantin (November 19, 2012). "Hackers break into two FreeBSD Project servers using stolen SSH keys" (به انگلیسی). Computerworld. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  112. ↑ «FreeBSD Security Information | The FreeBSD Project». www.freebsd.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۰۲.
  113. ↑ «WhatsNew/FreeBSD11 - FreeBSD Wiki». wiki.freebsd.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۰۲.
  114. ↑ «FreeBSD 13.0-RELEASE Release Notes | The FreeBSD Project». www.freebsd.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۰۲.

منابع مکتوب

ویرایش

کتاب‌شناسی

ویرایش
کتاب‌های فارسی
  • صفرنواده، علی؛ شریف کاظمی، مصطفی (۱۳۹۱). آشنایی با مدیریت سیستم‌عامل FreeBSD. زیگورات. ص. ۱۴۴. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۶۸۳-۰۰-۳.

پیوند به بیرون

ویرایش
 
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ فری‌بی‌اس‌دی موجود است.
برگرفته از «https://fa.wiki.x.io/w/index.php?title=فری‌بی‌اس‌دی&oldid=39856528»