صفحه کهکشان

صفحه کهکشان (انگلیسی: Galactic plane) صفحه‌ای است که بخش عمده جرم یک کهکشان دیسکی‌شکل بر روی آن قرار دارد. جهات عمود برهم به صفحه کهکشانی به قطب‌های کهکشانی اشاره می‌کند. در کاربرد واقعی، اصطلاحات صفحه کهکشانی و قطب‌های کهکشانی معمولاً به‌طور خاص به صفحه و قطب‌های کهکشان راه شیری اشاره دارد که سیاره زمین در آن جای دارد.

این نمای لبه ای از کهکشان NGC 4452 از زمین صفحه کهکشانی آن را با هسته در مرکز نشان می‌دهد.

این نمای لبه‌ای از کهکشان مارپیچی ان‌جی‌سی ۸۹۱ نیمرخ یک صفحه کهکشانی غبارآلود را نشان می‌دهد.

برخی از کهکشان‌ها شکل نامنظم داشته و هیچ دیسک مشخصی ندارند. حتی در یک کهکشان مارپیچی میله‌ای مانند راه شیری، تعریف صفحه کهکشانی کمی مبهم و دلبخواه است، چون ستارگان کاملاً اشتراک سطح ندارند. در سال ۱۹۵۹، اتحادیه بین‌المللی اخترشناسی، موقعیت قطب شمال کهکشانی راه شیری را دقیقاً در بُعد (RA) 12^h 49^m و میل (Dec) ‏ ۲۴′ ‎۲۷° تعریف کرد که پس از آن به‌عنوان مبدأ اعتدال B1950 استفاده می‌شود. در کاربرد امروزی، به دلیل حرکت تقدیمی مبدأ اعتدال J2000 در نظر گرفته می‌شود که موقعیت آن بُعد 12^h 51^m 26.282^s و میل ‏ ۴۲٫۰۱″ ۰۷′ ‎۲۷° است. این موقعیت امروزه در صورت فلکی گیسو و نزدیک ستاره روشن ژوبین‌دار قرار دارد. به همین ترتیب؛ قطب جنوب کهکشانی در صورت فلکی سنگتراش قرار دارد.

همچنین طول جغرافیایی صفر در سامانه مختصات کهکشانی نیز در سال ۱۹۵۹ در زاویه موقعیت ۱۲۳ درجه از قطب سماوی شمال تعریف شد؛ بنابراین نقطه طول جغرافیایی صفر در استوای کهکشانی در مبدأ اعتدال B1950 در موقعیت بُعد 17^h 42^m 26.603^s و میل ‏ ۰۰٫۴۴۵″ ۵۵′ ‎−۲۸° یا در مبدأ اعتدال J2000 در بُعد 17^h 45^m 37.224^s و میل ‏ ۱۰٫۲۳″ ۵۶′ ‎−۲۸° قرار دارد و زاویه موقعیت آن در اعتدال J2000 برابر با ۱۲۲٫۹۳۲ درجه است. مرکز کهکشانی دارای زاویه موقعیت ۳۱٫۷۲ درجه (B1950) یا ۳۱٫۴۰ درجه (J2000) در شرق شمال است.

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Galactic plane». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۳ فوریه ۲۰۲۴.