شمس مغربی
ملا محمد شیرین مغربی تبریزی معروف به شیرین یا ملامحمد شیرین و مشهور به شمس مغربی (۷۴۹–۸۰۹ هجری) صوفی و شاعر ایرانی نیمه دوم قرن هشتم هجری است.
ملا محمد شیرین مغربی تبریزی | |
|---|---|
 مقبرةالشعرای تبریز | |
| زادهٔ | ۷۴۹ هجری |
| درگذشت | ۸۰۹ هجری |
| آرامگاه | مقبرةالشعرای تبریز |
| ملیت | ایرانی |
| دیگر نام‌ها | شمس مغربی، مغربی تبریزی |
| پیشه | شاعر |
| عنوان | شیرین یا ملامحمد شیرین |
| دوره | نیمه دوم قرن هشتم هجری |
علت ناموری و تخلص وی به مغربی را عده‌ای سفر او به مغرب و خرقه پوشیدن از دست یکی از منسوبین ابن عربی می‌دانند.[۱]
وی در قریهٔ امند یا انبند از قراء و بلوک رودقات تبریز متولد شده و در همان‌جا نشو و نما یافته است. برخی نام دیار او را انبندات، ابندات، انبد و امند نیز ضبط کرده‌اند.[۲] مغربی در طریقت پیرو اسماعیل سیسی از یاران نورالدین عبدالرحمان اسفراینی و مصاحب کمال الدین خجندی بود.[۳] علاوه بر اسماعیل سیسی دیگر استادان او عبارتند از: بهاءالدین همدانی و محیی الدین بن عربی و سعدالدین تبریزی و عبدالمومن سراوی.[۴] عده ای او را به طریقه سهروردیه یا معروفیه منسوب کرده‌اند.[۵] باوجود اینکه بعضی از استادان وی پرورش یافته مشربهایی بودند که دنباله سنت اول به‌شمار می‌رود اما آثار وی از حکایت می‌کند که او به سنت دوم و آراء ابن عربی و شاگردانش سخت تمایل داشته است.
به اعتقاد ابن کربلایی، شمس‌الدین اقطابی و پسرش عبدالرحیم خلوتی مشرقی، هر دو مرید مغربی تبریزی بوده‌اند.[۶] به علاوه زبان فارسی، اشعاری به زبان عربی و فهلوی آذری از وی بدست رسیده است.[۷] بیشتر این اشعار موضوعات عرفانی به ویژه وحدت وجود، اهمیت سلوک، تقرب و حسب حال عرفانی سالک است.
دیوان مغربی حاوی سه هزار بیت در قالب غزل، ترجیع بند و رباعی است که مضمون بیشتر آنها موضوعات عرفانی به ویژه وحدت وجود، اهمیت سلوک، تقرب و حسب حال عرفانی سالک است. با همه توجهی که مغربی به عرفان و موضوعات توحیدی دارد، شعر او از جاذبه هنری ممتاز خالی است. شعر مغربی به تقلید از آثار سده ششم و هفتم هجری و خالی از صنایع بدیع دل‌انگیز و کاربردهای تازه استعاره، تشبیه و دیگر آرایه‌های ادبی است. وی علاوه بر دیوان آثار دیگری نیز دارد از جمله: اسرار الفاتحه، رساله جام جهان‌نمادر شرح آراء ابن عربی و منتخبی از شرح قصیده تائیه ابن فارض، درالفرید فی معرفة التوحید به زبان فارسی در توحید و افعال و صفات حق، نزهة الساسانیه، نصیحت نامه، ارائة الدقایق فی شرح مرآت الحقائق.[۸]
درگذشت
ویرایششمس الدین محمد مغربی در یکی از سالهای ۸۰۹ تا ۸۱۰ ق در سرخاب تبریز درگذشت و در حظیره بابافرید به خاک سپرده شد.[۹]
منابع
ویرایش
- ↑ آفتاب
- ↑ عزیز دولت‌آبادی، سخنوران آذربایجان، 1037.
- ↑ عبدالرحمان جامی، نفحات الانس من حضرات الانس، 610.
- ↑ حافظ حسین کربلایی، روضات الجنان و جنات اجنان، 69.
- ↑ حافظ حسین کربلایی، روضات الجنان و جنات اجنان، 69.
- ↑ «دائرةالمعارف شهر تبریز». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ سپتامبر ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۶ ژوئیه ۲۰۰۸.
- ↑ Aḥmad Tafażżolī,"FAHLAVĪYĀT" in Encyclopaedia Iranica. [۱] A ḡazal and fourteen quatrains under the title of fahlavīyāt by Maḡrebī (d. 809/1406-7; Dīvān, pp. 255-63; Adīb Ṭūsī, 1956).
- ↑ محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانة الادب، 5: 355.
- ↑ حافظ حسین کربلایی، روضات الجنان و جنات اجنان، 66.